Στα πρόθυρα μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης; Πώς η ρωσική εισβολή δημιούργησε την «τέλεια καταιγίδα»

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, εκτός από μια ενεργειακή κρίση, θα μπορούσε να πυροδοτήσει και μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση, καθώς οι ελλείψεις σε σιτηρά και λιπάσματα ωθούν προς τα πάνω τις τιμές των τροφίμων, προκαλώντας σοκ σε διάφορες οικονομίες ανά τον κόσμο.

Συναγερμός έχει σημάνει και στην Ελλάδα, εν μέσω των πρόσφατων ανατιμήσεων σε βασικά είδη στα ράφια των σούπερ-μάρκετ, μεταξύ των οποίων το αλεύρι, τα ζυμαρικά, το ηλιέλαιο και το αραβοσιτέλαιο. Την ίδια στιγμή, οι αγρότες αντιδρούν στο αυξημένο κόστος παραγωγής και μεταφοράς, περιορίζοντας τις καλλιέργειές τους.

Έπειτα από ένα μήνα πολεμικών επιχειρήσεων, οικονομολόγοι και ανθρωπιστικές οργανώσεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για μια «τέλεια καταιγίδα» στην παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων, η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε επισιτιστική κρίση.

Ήδη εξαιτίας των συγκρούσεων έχουν προκληθεί προβλήματα στις εξαγωγές βασικών ειδών διατροφής από Ρωσία και Ουκρανία, όπως σιτάρι, ηλιέλαιο και καλαμποκέλαιο, προκαλώντας προβλήματα σε χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, που βασίζονται στις εισαγωγές για την κάλυψη των αναγκών τους σε βασικά αγροτικά εμπορεύματα. Ταυτόχρονα, η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους έχει βάλει «φωτιά» στις τιμές των λιπασμάτων όπως και στο κόστος μεταφορών, προκαλώντας ντόμινο αυξήσεων στην παγκόσμια αγροτική παραγωγή.

Οι παραπάνω εξελίξεις έχουν δημιουργήσει την «τέλεια καταιγίδα, η οποία θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα ακόμη πιο απότομη αύξηση στις τιμές των τροφίμων», επισημαίνει σε ανάλυση του «Foreign Policy» η Έρθαριν Κάζεν, πρώην εκτελεστική διευθύντρια του Παγκόσμιου Προγράμματος Σίτισης(World Food Program) των Ηνωμένων Εθνών. 

Ρωσία και Ουκρανία αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 30% των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού, ενώ η Ρωσία αποτελεί και τον κορυφαίο εξαγωγέα λιπασμάτων. Τόσο οι τιμές τροφίμων όσο και των λιπασμάτων έχουν ανέλθει σε επίπεδα-ρεκόρ, καθώς εξαιτίας του πολέμου έχουν μπλοκάρει οι εξαγωγές, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις της Δύσης εναντίον της Μόσχας.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας(FAO) των Ηνωμένων Εθνών, είναι πολύ πιθανόν οι ανατιμήσεις σε βασικά τρόφιμα να φθάσουν έως και το 20% τους επόμενους μήνες, επιτείνοντας την παγκόσμια επισιτιστική ανασφάλεια. 

Ήδη 283 εκατ. άνθρωποι σε 81 χώρες του κόσμου διατρέχουν κίνδυνο να στερηθούν βασικά είδη διατροφής, ενώ 45 εκατ. άνθρωποι βρίσκονται ήδη στα όρια της πείνας.

Ολόκληρος ο κόσμος θα επηρεασθεί από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, προειδοποιεί η κ. Κάζεν στην ανάλυση του «Foreign Policy».

Η απειλή της πολιτικής αστάθειας

Από την άλλη πλευρά, οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν κλίμα πολιτικής αστάθειας σε χώρες εξαρτώμενες από εισαγωγές. Ανατρέχοντας στο πρόσφατο παρελθόν διαπιστώνουμε ότι το υψηλό κόστος τροφίμων πολύ συχνά οδηγεί σε πολιτικές αναταραχές. Πριν από μία δεκαετία, οι τιμές-ρεκόρ στα σιτηρά, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα έως και 37% αύξηση στην τιμή του ψωμιού στην Αίγυπτο, ήταν η αφορμή για το κύμα διαδηλώσεων και αναταραχών σε χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, που πήρε την ονομασία «Αραβική Άνοιξη».

Η πρώτη επισιτιστική κρίση του 21ου αιώνα ξέσπασε το 2008, με την εκτίναξη των τιμών να συνοδεύεται από αναταραχές και διαδηλώσεις.

Ήδη σε πολύ φτωχές χώρες, όπως το Σουδάν και το Ιράκ, που βασίζονται σχεδόν εξ ολοκλήρου στις εισαγωγές σιταριού, η αύξηση της τιμής του ψωμιού έφερε διαδηλώσεις. Σε αγροτοπαραγωγικές χώρες, όπως η Ελλάδα, οι αγρότες διαμαρτύρονται για το απαγορευτικό κόστος καυσίμων και λιπασμάτων.

«Εάν συνεχισθούν τα οικονομικά σοκ, τότε η αστάθεια θα μπορούσε να εξαπλωθεί και σε άλλες περιοχές του κόσμου. Και αυτή τη φορά δεν θα είναι μόνο Αραβική Άνοιξη ή Βόρεια Αφρική», προειδοποιεί ο Μάικλ Τάντσουμ, ειδικός σε θέματα ενέργειας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων.

Σχεδόν 50 χώρες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την προσφορά της Ρωσίας και της Ουκρανίας για την κάλυψη τουλάχιστον του 30% των αναγκών τους σε σιτηρά, ενώ για 26% το συγκεκριμένο ποσοστό υπερβαίνει το 50%, επισημαίνεται στην ανάλυση του «Foreign Policy».

Οι επιπτώσεις των συγκρούσεων έχουν γίνει αισθητές και σε χώρες όπως η Βραζιλία, που εισάγει μεγάλες ποσότητες λιπασμάτων από τη Ρωσία. Βραζιλία, όπως και Αργεντινή, Βολιβία, Χιλή, Παραγουάη και Ουρουγουάη, είχαν απευθύνει έκκληση να εξαιρεθούν τα λιπάσματα από τις κυρώσεις που επέβαλε η Δύση στη Μόσχα. 

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι πολλές χώρες σε διάφορες γωνιές του πλανήτη θα βρεθούν τους επόμενους μήνες αντιμέτωπες με ελλείψεις σε βασικά τρόφιμα, πέραν των σιτηρών και του ηλιελαίου. «Το “στραγγάλισμα” της παραγωγής λιπασμάτων θα επηρεάσει σχεδόν κάθε είδος σοδειάς ανά τον κόσμο», εκτιμά ο Ντέιβιντ Λάμπορντ του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Επισιτιστική Πολιτική (IFPRI). «Δεν πρόκειται μόνο για το σιτάρι», προσθέτει.

«Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν επίθεση προς τους επισιτιστικά ανασφαλείς λαούς. Στο χειρότερο σενάριο, θα δούμε δεκάδες εκατομμύρια στα όρια του λιμού», διαπιστώνει ο Ντέιβιντ Μπίσλεϊ, εκτελεστικός διευθυντής του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων. 

Διαβάστε επίσης: 

Αγρότες: Δεν σπέρνουν τα χωράφια λόγω ακρίβειας

Οι παρενέργειες του πολέμου στην ελληνική αγορά: Από το αλεύρι ως τα καρπούζια

Επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα η κατάσταση με τις εξαγωγές σιτηρών στην Ουκρανία

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News