Από Brain Drain σε Brain Gain: Το ντόμινο που αλλάζει την Ελλάδα
Υπάρχει πάντα ο πειρασμός, όταν κανείς φέρνει στο νου ιστορίες επιτυχίας από τον χώρο της τεχνολογικής επιχειρηματικότητας, να τις βλέπει μεμονωμένα. Να σκέφτεται την οικονομική επιβράβευση της προσπάθειας των ιδρυτών μιας νεοφυούς εταιρείας που εξαγοράστηκε ή των βασικών συνεργατών τους. Να επικεντρώνεται μόνο στην ιδέα πίσω από το εκάστοτε business plan ή στις ειδικές συνθήκες που το οδήγησαν στην επιτυχία.
Η κάθε ιστορία επιτυχίας στο επιχειρείν έχει, ασφαλώς, τη δική της… πλοκή. Συνδέεται όμως αναπόφευκτα και άρρηκτα με το περιβάλλον μέσα στο οποίο εξελίχθηκε, ενώ παράλληλα διαμορφώνει και διαμορφώνεται από το οικοσύστημα μέσα στο οποίο υπάρχει. Είναι δε σε θέση να επιδράσει με πολλαπλασιαστικό τρόπο, τόσο στην ευρύτερη οικονομία, όσο και στην ανάδειξη περισσότερων success stories. Ποια είναι τα βασικά σημεία του ντόμινο που πυροδοτούν οι διάφορες ιστορίες επιτυχίας και γιατί έχουν τόσο μεγάλο αντίκτυπο στην γενικότερη πορεία της ελληνικής οικονομίας;
Η Επιτυχία Γεννά Επιτυχίες
Ας ξεκινήσουμε από τα περίφημα exits. Το 2020, αν και μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά για την παγκόσμια και ελληνική οικονομία, η Ελλάδα σημείωσε σημαντικές επιτυχίες, αναπτύσσοντας μια δυναμική που την τοποθετεί πλέον στον παγκόσμιο χάρτη της καινοτομίας. Πρόκειται για τις πρόσφατες εξαγορές των InstaShop, Softomotive και Think Silicon, οι δύο πρώτες μάλιστα, σε πρωτόγνωρα υψηλές αποτιμήσεις. Αυτές ήρθαν να προστεθούν σε προηγούμενες εξαγορές εταιρειών τεχνολογίας όπως η Beat, η Innoetics, η e-food, η Avocarrot και άλλες. Κάθε μια από τις τρεις μεγάλες εξαγορές του 2020 είναι μια ιστορία επιτυχίας για την χώρα, η κάθε μία για τους δικούς της λόγους.
Η Think Silicon, που ξεκίνησε από την Πάτρα και δραστηριοποιείται στον κλάδο των ημιαγωγών, εξαγοράστηκε από τον κολοσσό Applied Materials. Στην Πάτρα υπάρχει ένα εντυπωσιακό οικοσύστημα, όπου έχει σίγουρα συμβάλλει στην τελευταία μεγάλη επιτυχία της Πάτρας. Στο οικοσύστημα αυτό βρίσκονται (μέσω εξαγορών ελληνικών ομάδων) εδώ και χρόνια, οι Αμερικάνικες εταιρείες ημιαγωγών, Dialog και Citrix, που απασχολούν εκατοντάδες άτομα. Η Dialog ήταν ο πρώτος πελάτης της Think Silicon, ήδη απο το 2010! Απο την Applied Materials, υπεύθυνος για την εύρεση των πιθανών στόχων εξαγοράς, παγκοσμίως, είναι ένας Έλληνας της διασποράς, ο Κώστας Μάλλιος. Ο ίδιος, το 2017, πριν μπει στην ομάδα της Applied Materials, θα βοηθήσει καθοριστικά στην επιτυχημένη συμφωνία μεταξύ Samsung και της ελληνικής εταιρείας Innoetics. Ο ιδρυτής της Innoetics, άλλωστε, είναι αυτός που φέρνει τον Μάλλιο σε επαφή με την Think Silicon.
Αντίστοιχα, η Softomotive είναι μια εξαγορά ορόσημο. Έσπασε το ρεκόρ (για ένα μήνα μόνο, αφού αμέσως μετά ανακοίνωσε η Instashop την εξαγορά της) συμφωνίας ελληνικής εταιρείας, ενώ είναι η πρώτη εταιρεία στην Ελλάδα που εξαγοράζεται από την Microsoft. Η συμφωνία αυτή αποτελεί σφραγίδα εμπιστοσύνης για τη χώρα από έναν από τους μεγαλύτερους τεχνολογικούς κολοσσούς παγκοσμίως. Είμαστε μόνο 5 μήνες από την ανακοίνωση της εξαγοράς, και έχουν συμβεί (μόνο) τα εξής: 1) Η απόφαση της Microsoft να φέρει το παγκόσμιο κέντρο ανάπτυξης τεχνολογίας PRA (robotic process automation), αυτό που έκανε η Softomotive δηλαδή, κάτι που θα δημιουργήσει δεκάδες θέσεις εργασίας υψηλής αξίας, και νέο προστιθέμενο προϊόν για την χώρα, 2) η ανακοίνωση της Microsoft ότι θα επενδύσει 1 δισ. συνολικά στην ανάπτυξη κέντρων δεδομένων στην χώρα μας 3) Η ανακοίνωση του project Olympia για τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας και 4) η επίσκεψη του προέδρου της Microsoft στην Ελλάδα. Είναι, χωρίς καμμία αμφιβολία, αλληλένδετα γεγονότα.
Η Instashop εξαγοράστηκε από την Delivery Hero, η οποία βρίσκεται στην χώρα μας από το 2017, μέσω της εξαγοράς της e-food. Οι δύο Έλληνες ιδρυτές, ο Γιάννης και η Ιωάννα, μετανάστες πρώτης γενιάς στο Ντουμπάι, κατάφεραν να πετύχουν μια τεράστια συμφωνία, ύψους 360εκ δολαρίων που κινείται σε επίπεδα ρεκόρ για όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η επιτυχία του Instashop είναι εξαιρετικά σημαντική. Παρότι έχει έδρα στα ΗΑΕ, η εταιρεία απασχολεί δεκάδες μηχανικούς στην Θεσσαλονίκη και θα συνεχίσει να αναπτύσσει την ομάδα της εδώ. Άφησε ελληνικά οχήματα και οργανισμούς όπως το VentureFriends και την Endeavor να γίνουν μέρος της επιτυχίας – η πρώτη πραγματικά προσοδοφόρα επένδυση από τον χώρο της τεχνολογίας, κάτι που πέρα από το κέρδος που δημιουργεί τώρα, θα προσελκύσει ακόμα πιο πολλούς ιδιώτες επενδυτές στο χώρο των επενδύσεων στην τεχνολογία και τα VCs.
Ακόμα πιο σημαντικό στην ιστορία της Instashop είναι πως αποτελεί περίτρανη απόδειξη ότι υπάρχουν δεκάδες Έλληνες ιδρυτές, που έχουν φύγει από την χώρα, ή που γεννήθηκαν στο εξωτερικό, και οι οποίοι είναι και θα γίνουν τρομερά επιτυχημένοι επιχειρηματίες. Το γεγονός ότι δεν βρίσκονται στην Ελλάδα, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να ωφεληθούμε από αυτές τις επιτυχίες. Υπάρχουν πολλοί τρόποι, όπως 1) η δημιουργία ομάδων στην χώρα, 2) η συμμετοχή τοπικών οργανισμών (funds και platforms) στην επιτυχία τους, 3) η συμμετοχή τους στο ελληνικό δίκτυο ως επενδυτές, mentors, thought leaders και άλλα. Επιγραμματικά θα αναφέρω ότι, τα τελευταία δύο χρόνια στην Endeavor συνεργαζόμαστε με περισσότερους από 60 Έλληνες επιχειρηματίες και στελέχη της διασποράς, ιδρυτές εταιρειών που αντιπροσωπεύουν μια αγορά 15 με 20 φορές μεγαλύτερη από ολόκληρη την αγορά τεχνολογίας στην Ελλάδα.
Οι εξαγορές λειτουργούν ευεργετικά στην ελληνική οικονομία, ακόμα και αν οι εταιρείες που κλείνουν τις συμφωνίες δεν είναι 100% ελληνικές. Οι επιχειρηματίες, πέρα από τη νέα οικονομική επιφάνεια, έχουν πρόσβαση σε δίκτυα, έχουν επιρροή, δύναμη αλλά και την προσοχή της αγοράς. Αποτελούν φωτεινά παραδείγματα προς μίμηση, εμπνέοντας ολοένα και περισσότερους να εμπλακούν με την επιχειρηματικότητα. Επίσης, αποτελούν σημαντική επιβεβαίωση ότι το οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων στην Ελλάδα ωριμάζει και αποφέρει καρπούς σε όσους επενδύουν σε αυτές νωρίς, προσελκύοντας το ενδιαφέρον περισσότερων angel investors. Αποφέρουν, τέλος, σημαντικά κεφάλαια και στους ιδρυτές τους, που συχνά επενδύουν πια οι ίδιοι σε άλλες επιχειρηματικές προσπάθειες.
Δεν υπάρχουν μόνο exits
Τα exits δεν είναι ο μόνος προορισμός επιτυχίας. Υπάρχουν οι τεχνολογικές εταιρείες που κάποτε ήταν startups, όμως πλέον έχουν αποκτήσει σημαντικό μέγεθος και υπόσταση, εκατοντάδες εργαζόμενους, σοβαρή τεχνογνωσία, τόσο σε λειτουργικό όσο και σε τεχνολογικό επίπεδο, και είναι πλέον σε θέση να λειτουργήσουν οι ίδιες ως “εκκολαπτήρια” νέων ιδεών και επιχειρήσεων.
Τέτοιες εταιρείες μεγαλώνουν σημαντικά, όχι απαραίτητα μέσα από μια εξαγορά, αλλά συχνά βασιζόμενες στις δικές τους δυνάμεις και στην εμπιστοσύνη που τους δείχνει η επενδυτική κοινότητα και οι πελάτες τους. Τις εταιρείες αυτές, που καταφέρνουν να πρωτοπορησουν διεθνώς και να φτάσουν σε μεγάλα μεγέθη, τις λέμε ScaleUps.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ScaleUp είναι η Ustream, μια ελληνική εταιρία που κατάφερε να γίνει μια απο τις πιο επιτυχημένες εταιρείες mobile marketing στον κόσμο. Οι ιδρυτές της Μάρκος Βερέμης και Αλέξης Βρατσκίδης αλλά και πολλά από τα πρώτα και βασικά στελέχη της εταιρείας έχουν έκτοτε δημιουργήσει ένα εντυπωσιακό αποτύπωμα στο ελληνικό οικοσύστημα, ιδρύωντας σε εταιρείες, επενδύοντας σε επενδυτικά σχήματα ή άλλες εταιρείες, βοηθώντας και εκπαιδεύοντας επιχειρηματίες. Στην Endeavor έχουμε χαρτογραφήσει και αποδώσει σχηματικά το μέχρι τώρα αποτύπωμα του ενός από τους δύο ιδρυτές της Upstream, Μάρκου Βερέμη, όπου φαίνεται ξεκάθαρα η σημασία της επιτυχίας των ScaleUps για την οικονομία.
Σήμερα στην ελληνική αγορά υπάρχουν δεκάδες Upstream! Και θα ξεπεράσουν κατά πολύ την επιτυχία της. Εταιρείες όπως τo Beat, η e-food, η Upstream, η Softomotive και το Instashop, και αρκετές ακόμα αθροίζουν περίπου 2.500 θέσεις εργασίας.
Εδώ μάλιστα επιβεβαιώνεται και ένας άλλος κανόνας, που λέει ότι το 60% έως 80% των νέων θέσεων εργασίας μιας οικονομίας, δημιουργείται από μόλις το 5% έως 10% των εταιρειών. Οι εταιρείες αυτές ονομάζονται ScaleUps και είναι εκείνες που καταφέρνουν να μεγαλώσουν πιο πολύ από τις υπόλοιπες και να ξεπεράσουν τα όρια της αγοράς τους.
Είναι δυσανάλογα μεγαλύτερη η συμβολή των ScaleUps στην δημιουργία θέσεων εργασίας, πόσο μάλλον δε, των θέσεων υψηλής αξίας. Αντίστοιχα σημαντική είναι και η εκπαίδευση που παρέχουν στους εργαζομένους τους, πολλοί από τους οποίους, στη διάρκεια της καριέρας τους καταλήγουν να εργάζονται σε άλλες εταιρείες του οικοσυστήματος, μεταλαμπαδεύοντας τις γνώσεις αυτές. Εκεί, λοιπόν, που στο ελληνικό οικοσύστημα μπορεί να υπήρχε έλλειμμα σε έμπειρους προγραμματιστές ή πωλητές, μια εταιρεία ScaleUp μεγέθους “χτίζει” την προσφορά ταλέντου με τρόπο που ωφελεί τόσο την ίδια, όσο και το ευρύτερο οικοσύστημα.
Στα «Βαθιά» της Τεχνολογίας
Σε ακόμα πιο ενθαρρυντικα νέα, στην εξέλιξη της ελληνικής high-tech σκηνής παρατηρείται, πιθανώς και ως αποτέλεσμα των δυναμικών που περιγράφηκαν παραπάνω, μια επιτάχυνση στην ανάπτυξη επιχειρήσεων βαθειάς τεχνολογίας, που ξεκίνησαν μόλις πριν λίγα χρόνια και έχουν ήδη αποκτήσει σημαντική παρουσία διεθνώς, έχουν παγκοσμίως πρωτοποριακές τεχνολογίες (πατενταρισμένες ή μη) και έχουν ήδη διεθνώς εντυπωσιακά πελατολόγια και επενδυτές.
Κινούνται γρήγορα, επωφελούνται από την τεχνογνωσία, αλλά και το στελεχιακό δυναμικό που ανέπτυξαν οι ScaleUps, όπως και από το αυξανόμενο ενδιαφέρον της διεθνούς επενδυτικής κοινότητας. Το momentum αυτό είναι σε θέση να το αξιοποιήσει το «νέο κύμα» εταιρειών τεχνολογίας που χτίστηκαν τα τελευταία χρόνια και μικραίνει το χρόνο μεταξύ της ίδρυσης της εταιρείας και της μεγέθυνσης τους.
Πρόκειται για εταιρείες όπως η Netdata, που αναπτύσσει λογισμικό παρακολούθησης της απόδοσης των υπολογιστικών συστημάτων ή η TileDB, που φιλοδοξεί να αναπτύξει μια “καθολική μηχανή δεδομένων” για επιστήμονες. Επιχειρήσεις όπως η Epignosis, το λογισμικό της οποίας επιτρέπει στους πελάτες της να παρέχουν εξ αποστάσεως εκπαίδευση στους εργαζομένους τους ή startups στο χώρο της τεχνητής νοημοσύνης όπως η Omilia, που έχει δημιουργήσει, μεταξύ άλλων, ένα σύστημα διαχείρισης συνομιλιών με πελάτες, αλλά και η Intelligencia.ai που παντρεύει τη βιολογία με το AI στην έρευνα και ανακάλυψη νέων φαρμάκων, αλλά και στην παρακολούθηση κλινικών δοκιμών. Πλατφόρμες όπως η Orfium, που εντοπίζει παραβιάσεις των πνευματικών δικαιωμάτων των πελατών της ή η Balena, που διευκολύνει προγραμματιστές να δημιουργούν εφαρμογές για το Internet of Things.
Το ενδιαφέρον στη φάση αυτή είναι ότι παρατηρείται διεθνώς μια στροφή προς προϊόντα, λύσεις και υπηρεσίες «βαθιάς τεχνολογίας» (deep-tech). Καθώς το επενδυτικό ενδιαφέρον διεθνώς απομακρύνεται από τα marketplaces που μεσουρανούσαν και μεταφέρεται σε εταιρείες με στιβαρή πνευματική ιδιοκτησία, που συνοψίζει έρευνα και επιστημονική γνώση δεκαετιών, οι ελληνικές επιχειρήσεις ανταποκρίνονται ήδη επιτυχώς στην ανερχόμενη αυτή τάση. Ακόμα πιο ενθαρρυντικά, αυτή η τάση ευνοεί ιδιαίτερα την Ελλάδα! Το μειονέκτημα της μικρής ελληνικής αγοράς (που κυριαρχούσε στην περίπτωση των marketplaces) παύει να αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα, ενώ η συστηματική καλλιέργεια ενός επιστημονικού δυναμικού υψηλού επιπέδου αποτελεί ξαφνικά τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα, τώρα που ο συνδυασμός “business and science” καθίσταται κομβικός.
Από Brain Drain σε Brain Gain
Μέρος του επιστημονικού δυναμικού της χώρας ζει στην Ελλάδα, με ένα σημαντικό κομμάτι του όμως να βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε ερευνητικά ιδρύματα στο εξωτερικό. Ωστόσο, χάρη στην επιτάχυνση της εξ αποστάσεως εργασίας, αλλά και των διαύλων επικοινωνίας που διατηρούν μεταξύ τους οι δύο αυτές ομάδες, και μέσα απ’ αυτή τη νέα συμμαχία “business and science”, μπορούν να προκύψουν εξαιρετικές συνεργασίες κι ένα νέο κύμα ιστοριών επιτυχίας από το ελληνικό τεχνολογικό οικοσύστημα τα επόμενα χρόνια.
Κάτι που μας φέρνει, αναπόφευκτα, στο κεφάλαιο “brain drain”. Μια επίπονη διαδικασία που προέκυψε εξαιτίας της μακράς ελληνικής οικονομικής κρίσης, η οποία όμως μπορεί μέσα απ’ αυτή τη δραστηριότητα, τόσο να αντιστραφεί – καθώς αναπτύσσονται ευκαιρίες για υψηλά καταρτισμένα και έμπειρα στελέχη και δίνονται και τα κατάλληλα κίνητρα από την πολιτεία για τον επαναπατρισμό τους – όσο και να αξιοποιηθεί, καθώς οι Έλληνες που έφυγαν αποτελούν έναν ζωντανό ανθρώπινο πόρο δικτύωσης και τεχνογνωσίας, ακόμη κι αν παραμένουν στο εξωτερικό.
Στον βαθμό δε που η χώρα μας θα καταφέρει να αξιοποιήσει το τεράστιο πλεονέκτημα που έχει ως προορισμός “life and work”, θα μπορούσε να απορροφήσει και ξένους υπηκόους στο στελεχιακό της δυναμικό. Η ευκαιρία αυτή αφορά τόσο στην προσέλκυση «ψηφιακών νομάδων», όσο και έμπειρων εργαζομένων της βιομηχανίας τεχνολογίας άλλων χωρών – ιδιαίτερα κοντινών μας, όπως η Σερβία, η Βουλγαρία, η Τουρκία ή το Ισραήλ, που αποζητούν καλύτερες συνθήκες ζωής και είναι παράλληλα εξαιρετικά καταρτισμένοι, ακόμη και σε χώρους στους οποίους ακόμα υπολείπεται το ελληνικό επιχειρείν – branding, execution, operations κ.λπ.
Υπάρχουν βέβαια και οι Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό και έχουν ήδη διαγράψει μια εξαιρετική πορεία ως επιχειρηματίες, επιστήμονες ή στελέχη. Μέσα από τη συμμετοχή τους σε δίκτυα όπως αυτό της Endeavor “ενεργοποιούνται”, βλέπουν τις ευκαιρίες που προκύπτουν από το ελληνικό οικοσύστημα, τις προωθούν στις ξένες αγορές, τις στηρίζουν στην αναζήτηση κεφαλαίων, μοιράζονται με τις ελληνικές ομάδες τεχνογνωσία και συμβουλές και συνεισφέρουν στην καλύτερη διασύνδεσή τους με το εξωτερικό. Μιλώντας για τους σκοπούς του άρθρου, με δύο από αυτούς, τον Νίκο και την Αλεξία Μπονάτσου, δύο διεθνώς αναγνωρισμένων επενδυτών σε high-tech εταιρίες, μου μίλησαν για τους εκατοντάδες Έλληνες του εξωτερικού που θέλουν και μπορούν να συνεισφέρουν στον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας. Μπορούν να συνεισφέρουν από τις θέσεις τους, με τα δίκτυα τους, με τις γνώσεις και την επιρροή τους. Κάποιοι μπορεί να γυρίσουν, κάποιοι σίγουρα όχι όλοι. Μπορούν όμως οι περισσότεροι να συνεισφέρουν στην προσπάθεια που μπορεί να αλλάξει τη χώρα για πάντα. Συμπτωματικά, το τηλέφωνημα μας έγινε όσο ο Νίκος και η Αλεξία είναι στο Ισραήλ αυτές τις ημέρες, μια οικονομία που έχει χτιστεί πάνω στην διασπορά της.
Η πανδημία έχει δημιουργήσει κάτι ιδιαίτερα προτώγνωρο. Τους τελευταίους μήνες βρίσκονται στην χώρα μας περισσότεροι Έλληνες της διασποράς από όσο έχουμε παρατηρήσει ποτέ. Ήρθαν το καλοκαίρι, ή στην αρχή του lockdown από τις χώρες που διαμένουν – και αποφάσισαν να μείνουν για το “επόμενο” διάστημα εδώ. Ο Νίκος και η Αλεξία Μπονάτσου είναι ένα τέτοιο παράδειγμα – κλείνουν τον 4ο μήνα τους στη Ελλάδα, κάτι αδιανόητο για έναν Partner στο General Catalyst, ένα από τα πιο ενεργά VC funds στον κόσμο! Έχουμε μια μοναδική ευκαιρία να συνεργαστούμε μαζί τους, να τους γνωρίσουμε, να τους εμπλέξουμε σε δραστηριότητες και οργανισμούς τοπικά και να κερδίσουμε από την αντίληψη, τη δημιουργικότητα και τον χαρακτήρα τους.
Τέλος, μιλώντας για την αλληλεπίδραση κεφαλαίων, ιδεών και ανθρώπινου δυναμικού, δεν μπορεί κανείς να μην αναφερθεί στην αξιοσημείωτη εισροή ξένων επενδύσεων, είτε από παγκόσμια funds (CVC, Kleiner Perkins, Index, Insight Ventures, Bain Capital, BC Partners, Unusual Ventures, Accel κ.α) που αποκτούν σημαντικά μερίδια σε ελληνικές εταιρείες, είτε από πολυεθνικές τεχνολογικές εταιρείες όπως η Microsoft, η Teamviewer, η Pfizer και η Cisco, η Accenture, η EY που χτίζουν κέντρα ερευνών και αριστείας στη χώρα μας. Οι επενδύσεις αυτές φέρνουν μαζί τους δίκτυα και ευκαιρίες για ανάπτυξη. Δημιουργούν, επίσης, ελκυστικές θέσεις απασχόλησης για διεθνές ταλέντο, που μπορούν να προσελκύσουν Έλληνες του εξωτερικού αλλά και παγκόσμιο ταλέντο στην χώρα μας.
Ανοίγοντας τον Δρόμο
Φυσικά, για την επιτάχυνση των παραπάνω τάσεων, αλλά και την ακόμη ταχύτερη ανάπτυξη του οικοσυστήματος, πρέπει να επενδύσουμε στη διαμόρφωση ολοένα και πιο πρόσφορων συνθηκών για την καινοτόμο επιχειρηματικότητα στη χώρα μας. Από τα μεγάλα – εμβληματικές μεταρρυθμίσεις στην δικαιοσύνη, φορολογικά κίνητρα, μέτρα που διασφαλίζουν ότι τα οφέλη όλης αυτής της δραστηριότητας θα διαχυθούν στον πληθυσμό – μέχρι τα πιο μικρά. Παραδείγματος χάριν, πώς θα κάνουμε την έλευση ή την επιστροφή ανθρωπίνου δυναμικού στη χώρα μας όσο το δυνατόν πιο εύκολη και ομαλή; Από το πόσο απλό είναι να ανοίξουν λογαριασμούς στην τράπεζα, να αποκτήσουν internet, να μεταφέρουν την έδρα τους, μέχρι το αν θα έχουν -ιδιαίτερα οι ξένοι- τη δυνατότητα να στείλουν τα παιδιά τους σε αγγλόφωνα σχολεία ή αν θα μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας κλπ.
Τα τελευταία χρόνια, και καθώς το ελληνικό οικοσύστημα επιχειρήσεων τεχνολογίας μεγαλώνει, τα οφέλη αυτού του ενάρετου κύκλου με τους πολλούς κρίκους, γίνονται ολοένα και πιο ορατά. Ο ρόλος ενός οργανισμού όπως η Endeavor είναι να σταθεί καταλύτης στην περαιτέρω εξέλιξη του οικοσυστήματος – από τη δικτύωση μεταξύ των ομάδων, στην παροχή πολύτιμης τεχνογνωσίας από επιτυχημένα στελέχη της αγοράς, στην επαφή με κεφάλαια, αλλά και στη χαρτογράφηση των δραστηριοτήτων του οικοσυστήματος, ώστε να αναδεικνύονται έγκαιρα οι ευκαιρίες που ανατέλλουν για την ελληνική επιχειρηματικότητα στην κομβική αυτή συγκυρία.
Τελικά, ο ρόλος ενός οργανισμού που αναζητά επιχειρήσεις με μεγάλες ιδέες και ικανούς ηγέτες, που μπορούν να κάνουν τη διαφορά σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι να καλλιεργεί αυτόν τον ενάρετο κύκλο αξίας – αλλά και να επικοινωνεί την τεράστια σημασία του για το αύριο της Ελλάδας.
*Ο Παναγιώτης Καραμπίνης είναι Managing Director στην Endeavor Greece
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
