Περί «σκύλου», «πίτας» και περιοχών NATURA

Η ανάγκη για ουσιαστική αλλαγή νοοτροπίας στα θέματα της προστασίας περιβάλλοντος έχει αρχίσει – ευτυχώς –  να γίνεται αντιληπτή. Έστω και με αργούς ρυθμούς, οι κοινωνίες συνειδητοποιούν ότι ο τρόπος με τον οποίον διαχειριζόμαστε τον πλανήτη μας αυτή τη στιγμή είναι μη βιώσιμος.  Αν δεν αλλάξουν κάποια πράγματα ριζικά και σύντομα, οι επόμενες γενιές θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα.

Για πολλούς και διάφορους λόγους η συζήτηση για το περιβάλλον γίνεται -δυστυχώς – αποσπασματικά. Συχνά μια  ανθρώπινη δραστηριότητα αντιμετωπίζεται μεμονωμένα και όχι ως τμήμα μιας αλληλουχίας. Άλλοτε πάλι, εξετάζονται επιλεκτικά ή και καθόλου οι επιπτώσεις των εναλλακτικών λύσεων.  Το αποτέλεσμα είναι να προτείνονται συχνά μέτρα που, ενώ φαινομενικά βελτιώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, προκαλούν αθροιστικά μεγαλύτερο πρόβλημα από αυτό που επιλύουν.  Πολύ συχνά δε, ακολουθείται η  αμυντική στρατηγική της στρουθοκαμήλου. Αν δεν το βλέπω, δεν  με αφορά, άρα μπορώ να το αγνοήσω.

Εδώ και πολλά χρόνια τα Ευρωπαϊκά κράτη -σοφά ποιώντας- προσπάθησαν να ορίσουν τμήματα της επικράτειάς τους, τα οποία απολαμβάνουν μιας ιδιαίτερης περιβαλλοντικής προστασίας. Έτσι ξεκίνησε μεταξύ των άλλων και το δίκτυο των περιοχών Natura.  Η ιδέα ήταν ότι οι «οχλούσες» δραστηριότητες μπορούν να αναπτυχθούν σε άλλες, λιγότερο ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές.

Για κάποιους φυσικούς πόρους, όπως πχ τα ορυκτά ή το αιολικό δυναμικό, η χωροθέτηση έχει προαποφασιστεί από τη φύση. Άρα, είτε η συγκεκριμένη δραστηριότητα ασκείται εκεί, είτε  δεν ασκείται καθόλου και δεν αξιοποιείται ο συγκεκριμένος πόρος. Παρότι υπάρχουν  σοβαρά επιχειρήματα τόσο υπερ όσο και εναντίον αμφοτέρων των εναλλακτικών,  η συναισθηματική δύναμη της εικόνας ενός κομμένου δέντρου ή ενός νεκρού πουλιού υπερτερεί εύκολα μπροστά σε έναν εκσκαφέα ή μια ανεμογεννήτρια.

Από τη μία πλευρά λοιπόν υπάρχει το αγαθό του φυσικού περιβάλλοντος και από την άλλη ένας συγκεκριμένος φυσικός πόρος ο οποίος στην εποχή μας έχει πολύ σημαντικό ρόλο να παίξει – μεταξύ  άλλων –  και στην προστασία του περιβάλλοντος.

Στην Ελλάδα οι χερσαίες περιοχές NATURA καταλαμβάνουν περίπου 35.000.000 στρέμματα. Αν υποτεθεί ότι είμαστε εξαιρετικά τυχεροί ώστε να εντοπίσουμε νέα κοιτάσματα ορυκτών, ικανά να διπλασιάσουν την σημερινή παραγωγή της χώρας μας και τόσο άτυχοι ώστε όλα αυτά τα νέα κοιτάσματα να βρίσκονται μέσα σε προστατευόμενες περιοχές,  θα χρειαζόταν να επέμβουμε σε μια έκταση της τάξεως των 200.000 στρεμμάτων. Με άλλα λόγια, αν όλες οι νέες εξορυκτικές δραστηριότητες βρεθούν σε περιοχές NATURA αυτό θα επηρέαζε ένα ποσοστό περίπου 0.7% της έκτασης που προστατεύεται, ή αν θέλετε το 0.2% της συνολικής μας επικράτειας.

Συμμερίζομαι απόλυτα το επιχείρημα ότι ακόμα και ένα τετραγωνικό μέτρο ιδιαίτερου φυσικού περιβάλλοντος είναι πολύτιμο. Το ερώτημα είναι όμως ποια είναι η εναλλακτική λύση. Με δεδομένο ότι οι πρώτες ύλες εξορύσσονται για να καλύψουν συγκεκριμένες ανάγκες της κοινωνίας,  η μη εξόρυξη τους σε μια περιοχή αναγκαστικά προϋποθέτει την εξόρυξη τους κάπου αλλού. Είναι νομίζω πλέον κοινά παραδεκτό ότι η φιλοσοφία του «ας μη γίνει στο χωράφι μου και ότι θέλει ας γίνει» δεν είναι βιώσιμη.  Αν λάβει λοιπόν κανείς υπόψη του το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει την αυστηρότερη νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος, τουλάχιστον για τα αγαθά που θα καταναλωθούν επί ευρωπαϊκού εδάφους, είναι προφανές ότι η παραγωγή τους μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά και με σαφέστατα χαλαρότερα πλαίσια θα προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη επιβάρυνση στο περιβάλλον. Υποθέτω οτι κανείς δεν είναι πλέον τόσο αφελής ή απληροφόρητος, ώστε να πιστεύει ότι η έκλυση ρύπων  σε κάποιο άλλο μέρος του πλανήτη δεν μας αφορά. Πολύ περισσότερο δε,  αν μιλάμε για  πολλαπλασιασμό των ρύπων.

Aν λοιπόν αξιολογήσουμε την συνολική περιβαλλοντική επίπτωση, ο επαναπατρισμός εξορυκτικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη, μόνο όφελος έχει να προσφέρει στον πλανήτη.  Σε ό τι αφορά δε τη χώρα μας,  ακόμα και με το πλέον ακραίο σενάριο, η συνολική επέμβαση σε προστατευόμενες περιοχές θα είναι μηδαμινή. Λαμβάνοντας υπόψη το πραγματικό συνολικό περιβαλλοντικό όφελος, θεωρώ ότι θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά την επόμενη φορά που θα πούμε όχι στην αξιοποίηση ενός ορυκτού πόρου,  έστω και αν βρίσκεται μέσα σε περιοχή NATURA.

* Ο κ. Γιαζιτζόγλου είναι Πρόεδρος ΔΣ του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News