Η ακρίβεια διευρύνει τις ανισότητες – Πιέσεις και στα μεσαία εισοδήματα

Η αύξηση των τιμών σε βασικά αγαθά, τρόφιμα και ενέργεια, αλλά και η εκτόξευση των ενοικίων στα ύψη και συνολικά του κόστους στέγασης διευρύνουν το χάσμα ανάμεσα στα φτωχότερα και τα πλουσιότερα τμήματα του πληθυσμού, ενώ την ίδια ώρα δημιουργούν συνθήκες «φτωχοποίησης» και για τα νοικοκυριά που ανήκουν στη μεσαία εισοδηματική κατηγορία, υποβαθμίζοντας τις συνθήκες διαβίωσης.

Ενδεικτικό του παραπάνω είναι ότι σχεδόν ένα στα δύο νοικοκυριά –στο σύνολο του πληθυσμού– αντιμετώπιζε πέρυσι δυσκολία στην πληρωμή του ενοικίου, της δόσης δανείου ή πάγιων λογαριασμών, ενώ έναν χρόνο πριν το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 29,1%. Σχεδόν ένας στους τέσσερις δεν πήγε στον γιατρό, αν και χρειαζόταν, ενώ σχεδόν ένας στους τρεις δεν επισκέφθηκε τον οδοντίατρο.

Αν και το μέσο διαθέσιμο εισόδημα ήταν υψηλότερο περίπου κατά 29% το 2022 σε σύγκριση με το 2014, μεγάλο μέρος της αύξησης εξανεμίζεται από τον πληθωρισμό, με τις τιμές μέσα στη δεκαετία 2014-2023 να έχουν αυξηθεί, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, κατά 14,6%. Οι αυξήσεις στους κατώτατους μισθούς τόσο το 2023 όσο και φέτος εκτιμάται ότι έχουν μειώσει ελαφρώς τους κραδασμούς που δημιουργεί ο πληθωρισμός, όχι όμως σε μεγάλο βαθμό, δεδομένου ότι αυτός διατηρείται πολύ περισσότερο από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί. Επιπλέον, όπως σημειώνει και η Alpha Bank σε μελέτη της για τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, στην Ελλάδα, μετά την περίοδο της πανδημίας και την ενεργειακή κρίση, οι μισθολογικές αυξήσεις συγκλίνουν μεν με την πορεία του πληθωρισμού, αλλά με χρονική υστέρηση.

Μεγαλώνει το χάσμα

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), ο δείκτης οικονομικής ανισότητας διαμορφώθηκε το 2023 (με περίοδο αναφοράς τα εισοδήματα του 2022) σε 5,28 μονάδες έναντι 5,25 στην έρευνα του 2022. Αυτό σημαίνει ότι το μερίδιο του εισοδήματος του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού είναι 5,28 φορές μεγαλύτερο από το μερίδιο του εισοδήματος του φτωχότερου 20% του πληθυσμού. Βάσει αυτής της τιμής, η Ελλάδα έχει τον πέμπτο υψηλότερο δείκτη οικονομικής ανισότητας μεταξύ 13 ευρωπαϊκών χωρών.

Προ του 2018 ο εν λόγω δείκτης βρισκόταν πάνω από τις έξι μονάδες, με την ανάκαμψη της οικονομίας, όμως, να μειώνει την «ψαλίδα». ∆ιευρύνθηκε εκ νέου το 2021 (για εισοδήματα του 2020) φτάνοντας στο 5,79 από 5,23 το 2020 (εισοδήματα του 2019) λόγω της πανδημίας και τώρα βρίσκεται πάνω από αυτό το επίπεδο, επιβεβαιώνοντας ότι οι κρίσεις εντείνουν την οικονομική ανισότητα.

Την τελευταία διετία, εξάλλου, καταγράφεται αύξηση του συνολικού ποσοστού του εισοδήματος που κατέχουν τα πλουσιότερα τμήματα του πληθυσμού. Ετσι, το 2023 το πλουσιότερο 25% του πληθυσμού κατείχε το 45,7% του συνολικού διαθέσιμου εισοδήματος έναντι 45,3% το 2022 και 44,19% το 2019. Στον αντίποδα, το φτωχότερο 25% του πληθυσμού κατείχε το 2023 το 10,4% του συνολικού διαθέσιμου εισοδήματος.

Σε κίνδυνο φτώχειας ή σε κοινωνικό αποκλεισμό το 2023 (επίσης με βάση τα εισοδήματα του 2022) βρισκόταν το 26,1% του πληθυσμού έναντι 26,3% στην έρευνα του 2022. Σημειώνεται ότι το 2016 –εν μέσω οικονομικής κρίσης– το αντίστοιχο ποσοστό είχε εκτοξευθεί σε 32,6%.

Η Ελλάδα κατείχε το 2023 το τρίτο υψηλότερο ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας ή σε κοινωνικό αποκλεισμό μεταξύ 12 ευρωπαϊκών χωρών, μετά τη Βουλγαρία (30%) και την Ισπανία (26,5%).

Το κατώφλι της φτώχειας ανέρχεται στο ποσό των 6.030 ευρώ ετησίως για μονοπρόσωπο νοικοκυριό και σε 12.663 ευρώ για νοικοκυριά με δύο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών και ορίζεται στο 60% του διάμεσου συνολικού ισοδύναμου διαθεσίμου εισοδήματος των νοικοκυριών.

Δεν πηγαίνουν σε γιατρούς

Τα φτωχότερα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν φυσικά μεγαλύτερη υλική στέρηση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι, λόγω της συνεχιζόμενης ακρίβειας, δεν βρίσκονται σε δυσχερή θέση και τα νοικοκυριά με υψηλότερα εισοδήματα.

Σύμφωνα με την έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ για τις συνθήκες διαβίωσης των νοικοκυριών, το 47,3% στο σύνολο των νοικοκυριών αντιμετωπίζει δυσκολίες στην πληρωμή του κόστους στέγασης (ενοίκιο, στεγαστικό δάνειο, πάγια), με το ποσοστό στον μη φτωχό πληθυσμό να διαμορφώνεται επίσης σε υψηλά επίπεδα και δη σε 39,8%. To 23,6% του πληθυσμού ηλικίας 16 ετών και άνω δήλωσε ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών δεν υποβλήθηκε σε ιατρική εξέταση ή θεραπεία για πρόβλημα υγείας, αν και χρειαζόταν, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για οδοντιατρική εξέταση ανεβαίνει στο 32,3%.

Το 43,1% του συνόλου του πληθυσμού δηλώνει ότι αδυνατεί να πληρώσει διακοπές μιας εβδομάδας, το 44,3% έχει αδυναμία αντιμετώπισης έκτακτων αναγκαίων δαπανών, το 19,2% έχει αδυναμία για ικανοποιητική θέρμανση τον χειμώνα και δροσιά το καλοκαίρι, ενώ το 52,6% αδυνατεί να αντικαταστήσει φθαρμένα έπιπλα.

Αύξηση στον πληθωρισμό τον Μάρτιο παρά τα μέτρα του ΥΠΑΝ

Πολύ σκληρός για να πεθάνει αποδεικνύεται ο πληθωρισμός στην Ελλάδα, ο οποίος μετά την αποκλιμάκωση που καταγράφηκε τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, ενισχύθηκε εκ νέου τον Μάρτιο και διαμορφώθηκε, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Eurostat, στο 3,4%. Πρόκειται, σημειωτέον, για τον πέμπτο υψηλότερο πληθωρισμό στην Ευρωζώνη, όπου σε γενικές γραμμές καταγράφηκε αποκλιμάκωση. Συγκεκριμένα, στην Ευρωζώνη ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή διαμορφώθηκε τον Μάρτιο σε 2,4%, από 2,6%. Το πιο ανησυχητικό ίσως είναι ότι τον Μάρτιο καταγράφηκε στην Ελλάδα αύξηση του δείκτη τιμών καταναλωτή κατά 1,8% σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο, η δεύτερη υψηλότερη μηνιαία αύξηση στην Ευρωζώνη.

Η εξέλιξη αυτή έρχεται ενώ από την 1η Μαρτίου 2024 βρίσκονται σε ισχύ τα νέα μέτρα κατά της ακρίβειας. Υψηλόβαθμος παράγοντας του υπουργείου Ανάπτυξης υποστήριξε, μιλώντας στην «Κ», ότι τα μέτρα για την ακρίβεια αποδίδουν, καθώς υπάρχει αποκλιμάκωση των τιμών στα είδη σούπερ μάρκετ, ενώ για τον μήνα Απρίλιο δεν έχουν ανακοινωθεί αυξήσεις τιμών. Ο ίδιος απέδωσε την εκ νέου ενίσχυση του πληθωρισμού στην αύξηση των τιμών σε υπηρεσίες, κυρίως στις τουριστικές.

Σημαντικό επίσης ρόλο φαίνεται ότι διαδραμάτισαν οι τιμές των υγρών καυσίμων, οι οποίες μέσα στον Μάρτιο αυξήθηκαν σημαντικά. Ετσι, ενώ την 1η Μαρτίου 2024 η μέση τιμή της αμόλυβδης βενζίνης είχε διαμορφωθεί πανελλαδικά σε 1,903 ευρώ/λίτρο, στις 31 Μαρτίου 2023 είχε ανέλθει σε 1,942 ευρώ/λίτρο.

Σε επίπεδο Ευρωζώνης (σ.σ. δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη στοιχεία για τον ρυθμό αύξησης στα επιμέρους προϊόντα ή σε ομάδες αγαθών και υπηρεσιών σε κάθε χώρα), οι υπηρεσίες είναι αυτές στις οποίες καταγράφεται ο υψηλότερος πληθωρισμός (4%), ενώ στα τρόφιμα παρατηρείται αποκλιμάκωση των τιμών, με τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης να περιορίζεται σε 2,7% τον Μάρτιο, από 3,9% τον Φεβρουάριο. Στα μη ενεργειακά βιομηχανικά προϊόντα καταγράφηκε αύξηση τιμών 1,1% έναντι 1,6% τον Φεβρουάριο και στα ενεργειακά προϊόντα μείωση 1,8% έναντι μείωσης 3,7% στην Ευρωζώνη.

Σημειώνεται πάντως ότι η κυβέρνηση, αν και δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο επέκτασης και σε κατηγορίες τροφίμων του μέτρου για τη μείωση των παροχών των λιανεμπόρων προς τους προμηθευτές με στόχο τη μεταφορά του οφέλους στις τιμές τιμοκαταλόγου, για την ώρα τηρεί στάση αναμονής.

Το μέτρο που φαίνεται ότι αποδίδει περισσότερο είναι αυτό του τρίμηνου «μπλόκου» στις προσφορές, καθώς έχει συγκρατήσει ανατιμήσεις, ενώ λιγότερο έχει αποδώσει –μέχρι στιγμής– το μέτρο της μείωσης των παροχών προμηθευτών προς λιανεμπόρους και της μεταφοράς του οφέλους στις τιμές τιμοκαταλόγου. Από την έρευνα τιμών που πραγματοποιεί η «Κ» προκύπτει ότι αν και τις πρώτες ημέρες εφαρμογής των μέτρων καταγράφηκαν μειώσεις τιμών στις επίμαχες κατηγορίες (αφρόλουτρα, σαμπουάν, απορρυπαντικά, βρεφικές πάνες), αυτές δεν διατηρήθηκαν στη διάρκεια όλου του προηγούμενου μήνα.

Διαβάστε επίσης: 

Λιγότεροι Έλληνες στο όριο της φτώχειας – Αύξηση της ανισότητας

Eurostat: Στο 3,4% «τσίμπησε» ο πληθωρισμός τον Μάρτιο – Στο 2,4% στην Ευρωζώνη

Ευρωπαϊκές τιμές με βαλκανική αγοραστική δύναμη στην Ελλάδα