Κυρώσεις: H λύση στην κρίση Ουκρανίας – Ρωσίας;
Πολιτικοί επιστήμονες έχουν χαρακτηρίσει την τωρινή κρίση με διάφορους τρόπους, αλλά σαφώς ο χαρακτηρισμός «επιθετικός πόλεμος» που χρησιμοποίησε ο καθηγητής Kerim Kavaklı από το Πανεπιστήμιο Bocconi, κατά τη διάρκεια ομιλίας για το ουκρανικό, είναι ο πιο κατάλληλος. Καθώς η παγκόσμια γεωπολιτική σταθερότητα μεταβάλλεται, και η παρούσα κατάσταση θυμίζει σκηνές Ψυχρού Πολέμου, τα ερωτήματα τα οποία μένει να απαντηθούν είναι «γιατί τώρα;» και «μετά, τι;».
Γιατί τώρα;
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σήμανε την κυριαρχία της Δύσης σε πολιτικούς, οικονομικούς, και αμυντικούς τομείς. Οι ΗΠΑ αναδείχθηκαν ως η κυρίαρχη δύναμη, η οποία κατάφερε να εξελιχθεί στον παγκόσμιο γεωπολιτικό και γεωοικονομικό ηγεμόνα, μιας και ο ανταγωνισμός από την πρώην Σοβιετική Ένωση είχε καταρρεύσει και η Κίνα ακόμα βίωνε εσωτερική πολιτική αναστάτωση. Από το τέλος του 20ου αιώνα, η Δύση ήταν ασυναγώνιστη, γεγονός το οποίο επέτρεψε κυρίως στην Αμερική να ιδρύσει ένα σύστημα-μονοπώλιο σε ότι έχει να κάνει με παγκόσμια υπερίσχυση.
Ωστόσο, το σενάριο αυτό αποσυναρμολογήθηκε πριν από 30 χρόνια, μιας και τα πράγματα έχουν αλλάξει αισθητά. Η δύση δεν είναι αμυντικά, οικονομικά και πολιτική ισχυρή όσο ήταν τότε και νέες δυνάμεις έχουν αναδειχθεί και προσπαθούν να εξασφαλίσουν μια θέση στην διεθνή σκηνή. Παγκόσμιες κρίσεις έχουν χτυπήσει στην καρδιά της Δύσης και της Ευρώπης, όπως η οικονομική κρίση το 2007-2008, το προσφυγικό ζήτημα, η περιορισμένη δυνατότητα αντίδρασης στην πανδημία COVID-19 και η αδυναμία της Αμερικής να θέσει τέλος στις αιώνιες μάχες στην Μέση Ανατολή.
Η Ρωσία δεν είναι η ίδια αποδυναμωμένη, ανοργάνωτη και πολιτικά αποσυντονισμένη χώρα συγκριτικά με αυτή την οποία άφησε πίσω του ο Γκορμπατσόφ. Η κυβέρνηση Πούτιν έχει μετατρέψει την Ρωσία σε μία υπερδύναμη, η οποία επιβάλει μέσω ήπιας ισχύος τις δικές της βλέψεις και σχεδιασμούς σχετικά με την διεθνή σταθερότητα.
Ο καθηγητής Massimo Morelli του πανεπιστημίου Bocconi υποστηρίζει πως η έναρξη της κρίσης με την συγκεκριμένη ένταση και συστηματικότητα οφείλεται σε δύο παράγοντες. Αρχικά, η εξάπλωση του ΝΑΤΟ προς το μέρος της Ρωσίας έχει δημιουργήσει μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα ανησυχίας σχετικά με πιθανότητα μελλοντικής περικύκλωσης. Ο δεύτερος παράγοντας σχετίζεται με την διασφάλιση Ρωσικής κυριαρχίας στο τομέα της ενέργειας, συγκεκριμένα σε ότι έχει να κάνει με την αγορά του φυσικό αέριο.
Ο καθηγητής Morelli αναπτύσσει επίσης μια θεωρία σχετικά με την ύπαρξη εντάσεων. Σύμφωνα με ορθολογιστές πολιτικούς επιστήμονες και αναλυτές, σχολή στην οποία ανήκει και ο ίδιος, πόλεμοι συμβαίνουν όταν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην μία δύναμη και στην άλλη σε ό,τι έχει να κάνει με τις δυνατότητές τους. Στην περίπτωση της Ρωσίας, η αναγκαιότητα την οποία διέκρινε ο Πούτιν στον ορίζοντα σε ότι έχει να κάνει με την εξάπλωση του ΝΑΤΟ και την πιθανή κρίση στην ενεργειακή αγορά λόγω μιας πιθανής πράσινης μετάβασης, η οποία θα απειλούσε την ρωσική ενεργειακή κυριαρχία, πιθανώς να τον ώθησε στην συγκεκριμένη απόφαση.
Με αυτό το σκεπτικό, μόνο μια θεωρία μπορεί να αναπτυχθεί για να απαντήσει το «γιατί»: τα τελευταία 80 χρόνια, ένα παραπροϊόν έπειτα από την κρίση στην Κριμαία το 2014 είναι ότι η σχετική πιθανότητα νίκης σε ένα πόλεμο μικρής διάρκειας έχει αυξηθεί σημαντικά για την Ρωσία λόγω του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος το οποίο έχει εξασφαλίσει. Ωστόσο, η απειλή την οποία δέχεται ο τομέας της ρωσικής ενέργειας έχει μειώσει την σχετική οικονομική δύναμη της Ρωσία. Αυτή η άνιση σχέση μεταξύ αμυντικών δυνατοτήτων και οικονομικής ισχύος έδωσε κίνητρο στην τωρινή κυβέρνηση να επιδιορθώσει αυτή την διαφορά.
Τι μπορεί να γίνει;
Μιας και η δύση, με επικεφαλής την Αμερική, δήλωσε πως το ενδεχόμενο στρατιωτικής εμπλοκής στην περιοχή δεν υφίσταται, η επόμενη εναλλακτική είναι οι οικονομικές κυρώσεις. Ωστόσο, ακόμα και αυτό το εργαλείο φαίνεται να μην είναι η ιδανική λύση.
Ενώ φαίνεται πως η δύση έχει σημαντικό πλεονέκτημα έναντι της Ρωσίας, μιας και είναι ο μεγαλύτερος οικονομικός συνέταιρός της και μιας και η δύση υπερισχύει στις παγκόσμιες αγορές, ένα συστηματικό πακέτο γενικευμένων οικονομικών κυρώσεων θα αποφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα.
Αντιθέτως, ένα σχεδιασμένο και στοχοποιημένο σύνολο οικονομικών κυρώσεων το οποίο θα έχει ως στόχο την αποδυνάμωση συγκεκριμένων προσώπων, εταιριών και ομάδων που υποστηρίζουν άμεσα την παρούσα Ρωσική κυβέρνηση πιθανότατα να έχει αποτέλεσμα. Η ιστορία έχει αποδείξει ότι η επιβολή κυρώσεων στο σύνολο του πληθυσμού θα επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά τα οποία θέλει η δύση να καταφέρει, επί παραδείγματι την ριζοσπαστικοποίηση τμημάτων του πληθυσμού τα οποία τώρα είναι ουδέτερα ή και θετικά προσκείμενα προς την δύση. Επομένως ερωτήματα τα οποία έχουν να κάνουν με τους στόχους και την κατεύθυνση αυτών των κυρώσεων θα είναι άκρως σημαντικά.
Τα πιθανά σενάρια έπειτα από το πέρας αυτής της κρίσης είναι 3. Το πρώτο είναι η ίδρυση μιας φιλο-ρωσικής κυβέρνησης, η οποία θα είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις επιθυμίες του Κρεμλίνου και η οποία θα καθοδηγείται συνειδητά από τον Πούτιν. Το δεύτερο είναι η έναρξη διαπραγματεύσεων, οι οποίες όμως θα έχουν από την αρχή ορισμένα προκαθορισμένα δεδομένα όπως είναι η διατήρηση της ουδετερότητας της Ουκρανίας και την μετατροπή της σε ουδέτερη ζώνη. Και τέλος, το τρίτο είναι η εντατικοποίηση των στρατιωτικών συρράξεων και η συνέχει της κρίσης επ’ αόριστων.
Το πιο κρίσιμο, ωστόσο, είναι η δημιουργία κατάλληλου υποβάθρου για την δημιουργία μιας νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας. Το παρόν σενάριο έχει καταρριφθεί, και νέοι παράγοντες εμφανίζονται για να αποσταθεροποιήσουν την κατάσταση «pax Americana». Το μέλλον διαφαίνεται, δυστυχώς, ακόμα ζοφερό και αβέβαιο.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
