ΑΠΟΨΕΙΣ

Η αστυνομία σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία

Η αστυνομία είναι ένας κεντρικός θεσμός σε κάθε δημοκρατική κοινωνία. Συχνά μάλιστα χρησιμοποιείται και ως ορισμός μιας δημοκρατίας. Υπόκειται η αστυνομία στους κανόνες του κράτους δικαίου; Γίνεται η επέμβαση της στη ζωή των πολιτών υπό πολύ συγκεκριμένες και ξεκάθαρα οριοθετημένες συνθήκες; Υπόκειται σε δημόσια κριτική και λογοδοτεί δημόσια; Αν η απάντηση είναι σε θετική σε όλα τα παραπάνω, τότε και μόνο τότε μπορεί μια χώρα να λέγεται φιλελεύθερη δημοκρατία.

Στην Ελλάδα, παραδείγματα όπως τα πρόσφατα επεισόδια της Ν. Σμύρνης δείχνουν ότι απέχουμε πολύ ως κοινωνία από το πρότυπο όπου οι πολίτες θα έβλεπαν την αστυνομία ως προστάτη των δικαιωμάτων τους και σύμμαχο στην τήρηση των νόμων. Το φαινόμενο δεν είναι μεμονωμένο, αλλά ενδεικτικό μιας γενικής κατάστασης. Αυτό αποτυπώνεται για παράδειγμα στην έλλειψη εμπιστοσύνης στην αστυνομία. Το Ευροβαρόμετρο του Νοεμβρίου του 2020 δείχνει για την Ελλάδα ένα από τα μικρότερα ποσοστά εμπιστοσύνης στην αστυνομία (69,7%). Το ποσοστό αυτό συγκρίνεται με αυτά στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, καθώς και στη Μάλτα, Κύπρο και Ιταλία. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο γενικό πληθυσμό φτάνει το 16%, και αυξάνεται στις νεαρές ηλικίες στο 22%. Αυτά τα ποσοστά είναι σταθερά τα τελευταία χρόνια.

Για να φτάσει η ελληνική αστυνομία πιο κοντά στο ιδεατό πρότυπο πρέπει να επιτευχθούν δύο στόχοι. Ο πρώτος στόχος είναι η σωστή λειτουργία της ίδιας της αστυνομίας. Όπως κάθε θεσμός έτσι και η αστυνομία χρειάζεται ξεκάθαρους κανόνες λειτουργίας καθώς και αυτοματισμούς για της συμμόρφωση των μελών της αν αυτοί οι κανόνες δεν τηρούνται. Θα πρέπει να είναι αυτονόητη η ενεργοποίηση αυτών των μηχανισμών, χωρίς την παρέμβαση της πολιτικής ηγεσίας.

Πέρα από αυτό, είναι απαραίτητο οι αστυνομικοί να εκτελούν τα καθήκοντα τους με ουδέτερο τρόπο σύμφωνα με τις αρχές της ισονομίας, χωρίς να εμπλέκονται στη δουλειά τους οι προσωπικές τους πεποιθήσεις και εμπάθειες. Στη Γερμανία για παράδειγμα, λόγω του παρελθόντος της χώρας, οι αστυνομικοί όπως και όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι υποχρεούνται να ορκιστούν στο σύνταγμα, να υπογράψουν ότι υποστηρίζουν τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας και τους απαγορεύεται οποιαδήποτε ανάμιξη με κόμμα που εκφράζει ακραίες θέσεις κατά της δημοκρατίας. Η σωστή επιλογή στελεχών με βάση το ψυχολογικό τους προφίλ αλλά και ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο εκφράσεις αντίθετες στις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας αντιμετωπίζονται έγκαιρα πριν γίνουν πράξη είναι απαραίτητα.

Ο δεύτερος στόχος είναι να κερδίσει η αστυνομία την εμπιστοσύνη της κοινωνίας. Έρευνες στην πολιτική ψυχολογία έχουν δείξει ότι η δουλειά της αστυνομίας γίνεται αποδεκτή και κερδίζει την υποστήριξη της κοινωνίας αν 1) δείχνει ουδετερότητα. Δηλαδή αν ο τρόπος λειτουργίας βασίζεται στη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων με βάση τους νόμους. Σε αυτό το κομμάτι η ευθύνη της εκτελεστικής και της νομοθετικής εξουσίας είναι μεγάλη. Δεν πρέπει να αφήνουν την ερμηνεία του νόμου στον μεμονωμένο αστυνομικό. Δεν είναι η δουλειά του αυτή. Η ερμηνεία πρέπει να είναι ξεκάθαρη, έτσι ο κάθε αστυνομικός να μπορεί να λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο χωρίς να υπάρχουν δυο διαφορετικές ερμηνείες ανάλογα με τα πιστεύω του αστυνομικού ή το πως ξύπνησε το πρωί.  2) δείχνει σεβασμό στον κάθε πολίτη και τον αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια, δίνοντας το μήνυμα στους πολίτες ότι τα δικαιώματα τους είναι απόλυτα σεβαστά και 3)  λειτουργεί με αξιοπιστία, δείχνοντας  ευαισθησία στις ανάγκες και τις ανησυχίες των ανθρώπων. Αυτό στέλνει το μήνυμα ότι η αστυνομία προσπαθεί ειλικρινά να κάνει ό, τι είναι καλύτερο για όσους εμπλέκονται.

Ο ίδιος θεσμός είναι απαραίτητος για τη δημοκρατία, όμως μπορεί να γίνει και η μεγαλύτερη απειλή της. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προστασία της δημοκρατίας, σε περίπτωση κατάχρησης όμως οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ανελευθερία. Για αυτό είναι απαραίτητο να γίνει μια σοβαρή προσπάθεια σε βάθος για τον εκδημοκρατισμό του θεσμού. Δεν είμαστε μόνοι σε αυτό. Πολλές χώρες το έχουν περάσει και υπάρχουν πλήθος παραδειγμάτων που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως βάση για τη δική μας προσπάθεια.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News