Οι τέσσερις πυλώνες μιας ψηφιακής στρατηγικής
H Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε πρόσφατα μια ψηφιακή πυξίδα που θα συμβάλει στην προώθηση των φιλοδοξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EE) έως το 2030. Προσδιορίζει τέσσερα σημεία στα οποία η ΕΕ θα πρέπει να θέσει σαφείς στόχους.
Στοχεύει με αυτή την πυξίδα 1) να αποκτήσουν όλοι οι Ευρωπαίοι επαγγελματίες τις κατάλληλες ψηφιακές δεξιότητες, 2) να χτίσει κατάλληλες υποδομές και βιώσιμες επιχειρήσεις και 3) να προωθήσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ιδιωτικών επιχειρήσεων και των δημόσιων υπηρεσιών. Τέλος, προτείνει ένα σύστημα συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών για την παρακολούθηση και προώθηση των φιλοδοξιών της.
Πώς ταιριάζει αυτή η πυξίδα σε μια γενικότερη ψηφιακή στρατηγική; Η διαδικασία της ψηφιοποίησης έχει αποφέρει τεράστια οφέλη στις κοινωνίες μας, μέσω της συνδεσιμότητας, της ευκολίας και της ευρείας και γρήγορης πρόσβασης. Αλλά έχει φέρει επίσης και μεγάλες προκλήσεις σχετικά με τις ατομικές επιλογές που έχουμε. Τι επιλέγουμε να μοιραστούμε και τι να κρατήσουμε ιδιωτικό, τι είναι στοιχεία και τι είναι πληροφορίες, τι μπορεί να εμπορευματοποιηθεί, και τι απλά δεν πρέπει; Η ψηφιοποιήσει και η οικονομία της “γνώσης” είναι αναπόφευκτες και μη αναστρέψιμες. Αλλά οι κοινωνίες μας αγωνίζονται να κατανοήσουν τις βαθιές συνέπειες των αλλαγών που φέρνει, να τις ρυθμίσουν και να τις κατευθύνουν.
Κάθε προσπάθεια κατανόησης και διαχείρισης των οφελών και των ορίων της ψηφιακής εποχής σε μια συνεκτική στρατηγική θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: της δεοντολογίας και ηθικής, του κοινωνικού ιστού, της οικονομίας και της ασφάλειας.
Ξεκινάω με την δεοντολογία επειδή η ψηφιακή εποχή μας φέρνει αντιμέτωπους με την ουσία της ανθρώπινης επιλογής και τον τρόπο με τον οποίο είμαστε ελεύθεροι να επιλέγουμε και να παραμένουμε υπόλογοι για αυτές τις επιλογές. Πώς προγραμματίζετε ένα αυτοκινούμενο όχημα να επιλέγει ποιος θα πεθάνει σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα; Αυτό ακριβώς είναι το ερώτημα που θέτει το πείραμα της ηθικής μηχανής του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT), στο οποίο πρέπει να επιλέξουμε μεταξύ μιας νεαρής αθλήτριας και ενός άστεγου άνδρα, ή μεταξύ ενός μωρού και ενός υψηλόβαθμου στελέχους.
Θα δεχόσασταν έναν αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης να προσδιόριζε την πιστοληπτική σας ικανότητα ή αν είστε ένοχοι για ένα έγκλημα που διαπράχθηκε, ή αν η θολή σκιά στο στέρνο σας είναι πραγματικά καρκίνος; Ποιος σχεδιάζει αυτόν τον αλγόριθμο και λογοδοτεί άραγε για τις πράξεις του; Ποιο είναι το μέλλον της ανθρωπότητας όταν απαλλάσσεται από ευθύνη;
Η υψηλή και συνεχής συνδεσιμότητα αλλάζει επίσης τον ιστό των κοινωνιών μας. Αρχικά, κάθε πολίτης αφήνει πίσω του ένα ψηφιακό αποτύπωμα όλων των ενεργειών του στο διαδίκτυο: από την ψυχαγωγία που επιλέγει, τι ψώνια κάνει, τα προσωπικά του στοιχεία και, ποιος ξέρει στο μέλλον, ίσως και τι ψηφίζει. Γνωρίζουμε τι επιλογές έχουμε προκειμένου να προστατεύσουμε την ιδιωτική μας ζωή και την ανωνυμία μας;
Ταυτόχρονα, η συνδεσιμότητα και η εύκολη πρόσβαση στον ψηφιακό κόσμο ενισχύουν τις προκαταλήψεις, καθώς επιλέγουμε συνεχώς να συναναστρεφόμαστε μόνο με εκείνους που είναι παρόμοιοι με εμάς. Έτσι μας παρέχονται μόνο πληροφορίες που ανυπομονούμε να ακούσουμε και μας καθιστά ευάλωτους σε στοχευμένη παραπληροφόρηση. Η ανικανότητά μας να διακρίνουμε τι είναι πραγματικό και τι είναι ψευδές μπορεί να αποτελέσει πραγματική απειλή για τις δημοκρατίες μας.
Μαζί με την κοινωνία, εξελίσσεται επίσης ριζικά κι η οικονομία. Η ψηφιακή οικονομία χρειάζεται πολύ λιγότερα κεφάλαια για να αναπτυχθεί, οπότε κοστίζει λιγότερο , και μπορεί να εκμεταλλευτεί οικονομίες κλίμακος πιο γρήγορα, σε σύγκριση με τις παραδοσιακές οικονομίες. Αυτό έχει οδηγήσει σε παγκόσμιες πανταχού παρούσες εταιρείες που είναι δύσκολο να παρακολουθούνται και να ρυθμίζονται.
Ταυτόχρονα, η ψηφιακή εποχή καθιστά τις πολύπλευρες αγορές ως κανόνα, και όχι πια ως εξαίρεση, όπου το “νόμισμα” για συναλλαγές δεν είναι τα χρήματα, αλλά τα προσωπικά μας δεδομένα. Δεδομένα που μπορούν να μετατραπούν σε πληροφορίες, κάνοντας ορισμένους να υποστηρίζουν ότι αποτελούν πραγματικά το “νέο πετρέλαιο” ή ότι θα πρέπει να περιλαμβάνονται ως μια πρόσθετη μεταβλητή στην κλασική συνάρτηση παραγωγής. Η αφθονία των δεδομένων και η αναζήτηση οικονομικής αξιοποίησης τους είναι ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό της ψηφιακής οικονομίας που προσφέρει ευκαιρίες ανάπτυξης αλλά φέρει και απρόσμενα ρίσκα.
Τέλος, η ψηφιακή εποχή πρέπει να αλλάξει τον προσανατολισμό της ασφάλειας και της άμυνας. Οι περισσότερες από τις καθημερινές μας δραστηριότητες βασίζονται σε διαδικτυακές υπηρεσίες: από τον τρόπο λειτουργίας των νοσοκομείων, τα δίκτυα ηλεκτρισμού, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, μέχρι την αποθήκευση ιδιωτικών πληροφοριών. Κακόβουλες διαταραχές στον κυβερνοχώρο και υβριδικές διαταραχές (όπως η κοπή των υποθαλάσσιων δικτυακών καλωδίων ή οι εκστρατείες λασπολογίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη λειτουργία μιας ολόκληρης χώρας ή χωρών. Πώς μπορούμε να είμαστε φιλόδοξοι όσον αφορά την ανάπτυξη της ψηφιακής μας παρουσίας, εάν δεν φροντίσουμε ταυτόχρονα να είναι αυτή η παρουσία ασφαλής;
Αυτοί οι τέσσερις πυλώνες πρέπει να στέκονται σε σταθερά θεμέλια, τα οποία παρέχουν το υπόβαθρο για την ψηφιοποίηση: καλές υποδομές (αποθήκευση στο σύννεφο, 5G, διαδικτυακά καλώδια), ανανεώσιμες ψηφιακές δεξιότητες, κατάλληλες συνθήκες για καινοτομία και, τέλος, ευρωπαϊκή συνεργασία για να τα αξιοποιήσουμε.
Μια αξιόπιστη στρατηγική απαιτεί την ανέγερση αυτών των πυλώνων αλλά και την κατανόηση των συνδέσεων μεταξύ τους. Πώς οι ηθικές επιλογές θα επηρεάσουν την οικονομία ή πώς η εξέλιξη της οικονομικής ρύθμισης θα αλλάξει τον κοινωνικό μας ιστό. Πώς μπορούμε να έχουμε μια μοναδική εποπτική αρχή για τις τράπεζες μέσω της Τραπεζικής Ένωσης, αλλά να βασιζόμαστε στην εθνική ασφάλεια για την προστασία τους από κυβερνοεπιθέσεις; Η κατάλληλη προσαρμογή της ασφάλειας θα είναι καθοριστική για την ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας.
Η ψηφιακή πυξίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιχειρεί να βάλει τα θεμέλια για την προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού. Είναι μια αρχή. Ωστόσο, υψηλές ψηφιακές φιλοδοξίες απαιτούν μια στρατηγική που θα είναι συνεκτική και καλύπτει όλες τις διαστάσεις.
Η Μαρία Δεμερτζή είναι υποδιευθύντρια του ινστιτούτου Bruegel
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
