Μετέωρα Μεταπανδημικά Βήματα
Καθώς έχουμε μπει στη βασανιστικά αργή πορεία εξόδου από την πανδημία και τα λοκντάουν, έρχεται και η ώρα για τον πολιτικό απολογισμό της αντιμετώπισης της κρίσης. Η οικονομική ύφεση, οι ανθρώπινες απώλειες, οι καθυστερήσεις στους εμβολιασμούς και σειρά άλλων ζητημάτων συνθέτουν ένα περίπλοκο και δυσάρεστο παζλ για τις πολιτικές ελίτ στις δημοκρατίες της Ευρώπης και της Αμερικής.
Στην αρχή της πανδημίας υπήρχε μια προσπάθεια να παρουσιαστούν οι εθνικές πολιτικές ως αντανάκλαση της διαιρετικής τομής που μεταξύ «λαϊκισμού» και «αντι-λαϊκισμού» που κυριαρχούσε μέχρι πριν ένα χρόνο. Κάπως έτσι, οι «κακοί» της πανδημίας στην αρχή ήταν αυτοί που τα κατεστημένα μέσα και διαμορφωτές γνώμης είχαν συνηθίσει να κατηγορούν για όλα, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Μπόρις Τζόνσον, ενώ οι «καλοί» ήταν οι ηγέτες που ακολουθούσαν μια τεχνοκρατική και διαχειριστική πολιτική, όπως η Άγκελα Μέρκελ στην Γερμανία.
Σήμερα βλέπουμε ότι αυτό το απλοϊκό σχήμα δεν είναι αρκετό. Η Βρετανία του Μπόρις ήταν στο μεγαλύτερο μέρος της πανδημίας το παγκόσμιο παράδειγμα προς αποφυγή, η επιτυχία του προγράμματος εμβολιασμού όμως πιθανότατα θα της επιτρέψει να βγει από την κρίση γρηγορότερα από ό,τι η ΕΕ. Στις ΗΠΑ, η αποχώρηση Τραμπ έχει επιτρέψει μια πιο ψύχραιμη οπτική των πραγμάτων, με αναγορευμένους από τα ΜΜΕ «ήρωες» του πρώτου κύματος, όπως ο κυβερνήτης της Νέας Υόρκης Μάριο Κουόμο, να αντιμετωπίζουν τώρα σκληρή κριτική.
Στην Ευρώπη, χώρες που τα πήγαν καλά στο πρώτο κύμα από άποψη κρουσμάτων και νεκρών, όπως η Τσεχία και η Πορτογαλία, σήμερα αντιμετωπίζουν εκατόμβες. Το Μεσογειακό τρίγωνο Γαλλίας-Ιταλίας-Ισπανίας ζει ένα δεύτερο (ή μήπως πια τρίτο;) κύμα εξίσου επίπονο υγειονομικά και οικονομικά με το πρώτο. Στην Ρώμη ήδη η κυβέρνηση άλλαξε, ενώ στην Γαλλία η Μαρίν Λεπέν – που φαινόταν να πλήττεται από την πανδημία – είναι ξανά στο 48% των προτιμήσεων των ψηφοφόρων στις δημοσκοπήσεις του 2ου γύρου των προεδρικών εκλογών του 2022.
Το κοινό Ευρωπαϊκό μέτωπο έχει πια καταρρεύσει πλήρως στο θέμα των εμβολίων, με άλλες χώρες να στρέφονται στο Ισραήλ και άλλες στην Ρωσία. Οι Ευρωπαϊκές ηγεσίες ετοιμάζονται για έναν νέο γύρο δύσκολων συζητήσεων και διαφωνιών για το κρισιμότερο ζήτημα υψηλής πολιτικής των επόμενων μηνών: πώς θα μπορέσουν οι Ευρωπαίοι πολίτες να κάνουν καλοκαιρινές διακοπές. Η ΕΕ βγαίνει τραυματισμένη από μια κρίση την οποία θεωρητικά είχε όλα τα εργαλεία – τεχνοκρατική επάρκεια, πόρους, υπεύθυνη ηγεσία – να αντιμετωπίσει.
Ακόμα και αυτή η ζοφερή εικόνα είναι χειρότερη αν την θέσουμε στο πλαίσιο της παγκόσμιας σύγκρισης. Οι πλούσιες δυτικές δημοκρατίες της Ευρώπης και των ΗΠΑ έχουν υποστεί την πλειονότητα των 2 εκ. νεκρών παγκοσμίως, έστω και αν ο πληθυσμός τους αποτελεί μετά βίας το 10% του πληθυσμού της γης. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι βιολογικοί και δημογραφικοί λόγοι, όπως η γήρανση του πληθυσμού και η παχυσαρκία, εξηγούν εν μέρει αυτήν την κακή εικόνα στην Δύση, το γεγονός είναι ότι ο υπόλοιπος κόσμος – η Κίνα, η Ινδία, η Αφρική – ζει αυτήν την πανδημία ως μια πολύ μικρότερη τραγωδία από όσο αυτή φαίνεται σε εμάς.
Από αυτήν την άποψη, η κρίση της πανδημίας θυμίζει σε πολλά την οικονομική κρίση του 2008, την οποία έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε «παγκόσμια» αν και ταλαιπώρησε την Δύση πολύ περισσότερο από ό,τι άλλες χώρες και περιοχές του πλανήτη. Στην πραγματικότητα, εκείνη η κρίση επιτάχυνε την μείωση του γεωπολιτικού βάρους της Δύσης έναντι των ανερχόμενων παγκόσμιων δυνάμεων, και κυρίως της Κίνας, οι οποίες είχαν πληγεί πολύ λιγότερο. Την ίδια ακριβώς συνέπεια φαίνεται ότι θα έχει και η κρίση της πανδημίας, που ξεκίνησε ως παγκόσμια αλλά τελικά οι βαρύτερες συνέπειές της θα συγκεντρωθούν στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Το πρόβλημα επομένως είναι ευρύτερο και ξεπερνά την πανδημία ή το ποια κυβέρνηση βρίσκεται στην εξουσία. Οι δυτικές δημοκρατίες βρίσκονται πια σε μια κατάσταση όπου, για διαφόρους λόγους, οι παγκόσμιες αλλαγές βιώνονται ως αέναες «κρίσεις» οι οποίες κάνουν αναγκαίες πολιτικές που με την σειρά τους παράγουν τις δικές τους κρίσεις. Ένας κύκλος εσωστρέφειας και δυσαρέσκειας που παράγει μια σειρά πολιτικο-ψυχολογικών αντιδράσεων, από την υπερπολιτικοποίηση των διαφόρων λαϊκιστικών εκρήξεων στον ψηφιακό αναχωρητισμό, κυνισμό και αδιαφορία. Η έξοδος από αυτήν την κρίση δεν είναι επομένως τίποτα άλλο από την αρχή της πορείας προς την επόμενη.
*Ο Άγγελος Χρυσόγελος είναι Jean Monnet Fellow στο Robert Schuman Centre for Advanced Studies του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου (EUI) της Φλωρεντίας.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
