Η πιο κρίσιμη πατέντα στη μάχη κατά της πανδημίας
Μέσα στις επόμενες ημέρες θα εκδοθεί η πατέντα για μία εφεύρεση που μετράει πέντε χρόνια ζωής. Πρόκειται για ένα επίτευγμα της μοριακής μηχανικής, που βρίσκεται στην καρδιά τουλάχιστον πέντε εμβολίων κατά της Covid-19. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα ελέγχει την πατέντα αυτή.
Η νέα πατέντα συνιστά μία ευκαιρία- και ορισμένοι πιστεύουν την τελευταία πραγματική ευκαιρία- για να ασκηθεί πίεση επί των φαρμακευτικών που παράγουν τα εμβόλια να επεκτείνουν την πρόσβαση σε πιο αδύναμες οικονομικά χώρα. Το ερώτημα είναι εάν η αμερικανική κυβέρνηση θα θελήσει να κάνει κάτι τέτοιο.
Η ραγδαία ανάπτυξη των εμβολίων κατά της Covid19, που επετεύχθη σε ταχύτητες- ρεκόρ και χρηματοδοτήθηκε με τεράστια δημόσια κεφάλαια από τις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Βρετανία, αποτελεί έναν θρίαμβο στην εποχή της πανδημίας. Οι κυβερνήσεις συνεργάστηκαν με τις φαρμακευτικές, ρίχνοντας δισεκατομμύρια δολάρια για πρώτες ύλες, για χρηματοδότηση κλινικών δοκιμών και εργοστάσια. Πολλά δισεκατομμύρια ακόμη αφιερώνονται για την αγορά του τελικού προϊόντος.
Αλλά η δυτική αυτή επιτυχία έχει δημιουργήσει έντονες ανισότητες. Οι κάτοικοι των χωρών υψηλού και μεσαίου εισοδήματος έχουν λάβει περίπου το 90% των σχεδόν 400 εκατομμύριων δόσεων που έχουν παραχθεί μέχρι στιγμής. Υπό τις σημερινές προβλέψεις οι υπόλοιπες θα χρειαστεί να περιμένουν για χρόνια.
Ο αυξανόμενος αριθμός αξιωματούχων της υγείας και ομάδων της κοινωνίας των πολιτών παγκοσμίως ζητούν από τις δυτικές κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν επιθετικά τη δύναμή τους για να αναγκάσουν τις εταιρείες να δημοσιεύσουν τις συνταγές των εμβολιών, να μοιραστούν την τεχνογνωσία και να επιταχύνουν την παραγωγή. Οι κυβερνήσεις αντιστέκονται. Συνεργαζόμενοι με τις φαρμακοβιομηχανίες οι ηγέτες της Δύσης εξαγόρασαν τον δρόμο τους προς τις πρώτες θέσεις της ουράς. Αλλά επίσης αγνόησαν προειδοποιήσεις ετών και συγκεκριμένες εκκλήσεις από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να συμπεριλάβουν αναφορές στα συμβόλαιά τους που θα μπορούσαν να εγγυηθούν δόσεις για τις φτωχές χώρες ή να ενθαρρύνουν τις εταιρείες να μοιραστούν τη γνώση και τις πατέντες, που ελέγχουν.
«Ήταν σαν την φρενίτιδα με το χαρτί υγείας» λέει ο Γκρεγκ Γκονσάλβς, επιδημιολόγος του Yale. «Όλοι ήταν: Φύγε από μπροστά μου. Θα πάρω εγώ αυτό το τελευταίο πακέτο». Κάπως έτσι ξεμείναμε από δόσεις.
Η προοπτική να έχουμε δισεκατομμύρια ανθρώπους να περιμένουν για χρόνια να εμβολιαστούν συνιστά μία σοβαρή απειλή για την δημόσια υγεία και στην πιο πλούσια χώρα του πλανήτη. Ένα παράδειγμα: Στη Βρετανία όπου ο εμβολιασμός προχωράει γοργά, οι αξιωματούχοι πρακολουθούν ένα στέλεχος του ιού που εντοπίστηκε πρώητ φορά στη Νότια Αφρική, όπου η κάλυψη του πληθυσμού με εμβόλιο είναι πολύ αδύναμη. Αυτό το στέλεχος μπορεί να αποδειχθεί μεγάλο εμπόδιο για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.
Οι δυτικοί αξιωματούχοι υγείας υποστηρίζουν ότι ποτέ δεν θέλησαν να αποκλείσουν άλλους. Αλλά οτι οι δικές τους χώρες έρχονται αντιμέτωπες με μαζικούς θανάτους και πρέπει να εστιάσουν στην αντιμετώπιση της κατάστασης στο εσωτερικό. Όσο για την κοινή χρήση των πατέντων δεν έπεσε ποτέ στο τραπέζι. «Ήταν αμερικανικοκεντρικό. Δεν ήταν αντι- παγκόσμιο» απαντά ο Μονσέφ Σλάου, επιστημονικός σύμβουλος του προγράμματος Operation Warp Speed, με το οποίο η κυβέρνηση Τραμπ χρηματοδότησε την έρευνα για τα εμβόλια στις ΗΠΑ. «Όλοι συμφωνούσαν πως οι δόσεις των εμβολίων, από τη στιγμή που θα καλυφθούν οι ανάγκες των ΗΠΑ, θα πάνε και αλλού».
Ο νυν πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν και η πρέοδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, διστάζουν να αλλάξουν πορεία. Ο κ. Μπάιντεν έχει υποσχεθί να βοηθήσει μία ινδική εταιρεία να παράξει περίπου 1 δισ. δόσεις έως τα τέλη του 2022 και η κυβέρνησή του έχει δωρίσει δόσεις στο Μεξικό και τον Καναδά. Αλλά έχει ξεκαθαρίσει ότι εστιάζει στο εσωτερικό της χώρας.
«Θα αρχίσουμε εξασφαλίζοντας ότι θα φροντίσουμε τους Αμερικανούς» είπε πρόσφατα ο κ. Μπάιντεν. «Αλλά θα προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε και τον υπόλοιπο κόσμο». Νότια Αφρική και Ινδία έχουν μεταφέρει την μάχη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, επιδιώκοντας waiver στους περιορισμούς που φέρουν οι πατέντες για τα εμβόλια Covid-19.
H Ρωσία και η Κίνα, εν τω μεταξύ, υπόσχονται να καλύψουν το κενό. Το Gamaleya Institute στη Μόσχα έχει συνάψει συμμαχίες με παραγωγούς από το Καζακστάν έως τη Νότια Κορέα. Οι κινεζικές εταιρείες παραγωγής εμβολίων έχουν καταλήξει σε συμφωνίες στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Βραζιλία και την Ινδονησία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημιούργησε μία δεξαμενή τεχνολογίας πέρυσι για να ενθαρρύνει τις εταιρείες να μοιραστούν την τεχνογνωσία με φαρμακοβιομηχανίες σε χώρες χαμηλότερου εισοδήματος. Καμία εταιρεία παρασκευής εμβολίων δεν έχει συμμετάσχει.
Στελέχη φαρμακευτικών είπαν πρόσφατα σε Ευρωβουλευτές πως θα προσφέρουν άδειες για εμβόλια το ταχύτερο δυνατό, αλλά είναι δύσκολο να βρουν συνεργάτες με την κατάλληλη τεχνολογία. «Δεν έχουν τον εξοπλισμό» είπε ο διευθύνων σύμβουλος της Moderna. Ωστόσο αρκετές εταιρείες από τον Καναδά έως το Μπαγκλαντές τονίζουν ότι μπορούν να παράξουν εμβόλια- απλά δεν έχουν τις συμφωνίες δικαιωμάτων.
Οι φαρμακευτικές ελέγχουν σχεδόν το σύνολο της πνευματικής ιδιοκτησίας και θα βγάλουν μεγάλα κέρδη από τα εμβόλια. Μία κρίσιμη εξαίρεση είναι η πατέντα που αναμένεται να εγκριθεί σύντομα- μία ανακάλυψη για τη χειραγώγηση της βασικής πρωτεϊνης του κορωνοϊού. Αυτή η ανακάλυψη στο επίκεντρο της κούρσας του 2020 για τα εμβόλια ήρθε πριν από κάποια χρόνια σε ένα εργαστήριο των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ, όπου ένας επιστήμονας, ο Δρ. Μπάρνι Γκρέιχαμ, αναζητούσε το κλειδί για να ξεκλειδώσει οικουμενικά εμβόλια. Όταν ένας νέος ιός εμφανίστηκε, οι επιστήμονες μπορούσαν απλά να χρησιμοποιήσουν τον γενετικό κώδικα και να φτιάξουν γρήγορα το εμβόλιο.
Το 2016, ενώ εργαζόταν σε project για τον MERS, εκείνος και οι συνάδελφοί του ανέπτυξηαν έναν τρόπο ανταλλαγής ενός ζεύγους αμινοξέων στην πρωτεϊνη spike του κορωνοϊού. Αυτό το επίτευγμα της μοριακής μηχανικής, συνειδητοποίησαν, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αναπτυχθούν αποτελεσματικά εμβόλια κατά του όπου κορωνοϊού. Η κυβέρνηση, με τους εταίρους της, κατέθεσε αίτηση για πατέντα, που θα εκδοθεί αυτόν τον μήνα. Ο Δρ. Γκρέιχαμ εργαζόταν ήδη με την Moderna για ένα εμβόλια για έναν άλλο ιό, όταν ξέσπασε η πανδημία, ωθώντας την ομάδα του να εστιάσει εκεί την προσοχή της.
Μέσα σε λίγες ημέρες έστειλαν ένα γενετικό blueprint στη Moderna για να αρχίσουμε την παραγωγή. Έως τα τέλη Φεβρουαρίου η Moderna είχε παράξει αρκετά εμβόλια για τις κλινικές δοκιμές.
Είναι ξεκάθαρο τώρα ότι αρκετά από τα σημερινά εμβόλια, συμπεριλαμβανομένων αυτών από τις Moderna, Johnson & Johnson, Novavax, CureVac και Pfizer-BioNTech —στηρίζονται στην ανακάλυψη του 2016. Εξ αυτών μόνο η BioNTech έχει πληρώσει την αμερικανική κυβέρνηση για τη χρήση της τεχνολογίας. Η πατέντα αναμένεται να εκδοθεί στις 30 Μαρτίου.
Δικηγόροι και ειδικοί της δημόσιας υγείας θεωρούν ότι είναι πιθανό και άλλες εταιρείες να χρειαστεί είτε να διαπραγματευθούν μία συμφωνία άδειας χρήσης δικαιωμάτων με την αμερικανική κυβέρνηση ή να αντιμετωπίσουν την προοπτική αγωγών. Αυτό προσφέρει δύναμη στην κυβέρνηση Μπάιντεν να αναγκάσει τις εταιρείες να μοιραστούν την τεχνολογία και να επεκτείνουν την παραγωγή παγκοσμίως, λέει ο καθηγητής Δικαίου, Κρίστοφερ Μόρτεν.
Επί μήνες οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν μπλοκάρει μία πρόταση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου που θα έδινε waiver σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για εμβόλια και θεραπείες της Covid-19. «Κάθε λεπτό που παραμένουμε σε αδιέξοδο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, άνθρωποι πεθαίνουν» είπε ο Μαστακίμ ντε Γκάμα, Νοτιοαφρικανός διπλωμάτης που εμπλέκεται στις συνομλίες. Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει ανταυτού υποσχεθεί να προσφέρει 4 δισ. δολάρια στην παγκόσμια συμμαχία Covax. Η Ε.Ε. έχει προσφέρει μέχρι στιγμής σχεδόν 1 δισ. δολάρια. Αλλά η Covax σκοπεύει να εμβολιάσει μόνο το 20% των ανθρώπων στις πιο φτωχές χώρες φέτος και αντιμετωπίζει έλλειμμα 2 δισ. δολαρίων για την επίτευξη του στόχου της.
Ο Δρ. Γκρέιχαμ αναφέρει ότι η ετοιμότητα για την πανδημία και η ανάπτυξη των εμβολίων θα έπρεπε να είναι αντικείμενα διεθνούς συνεργασίας όχι ανταγωνισμού. «Πολλά από αυτά δεν θα είχαν συμβεί εάν δεν είχαμε μεγάλες ενέσεις κρατικού χρήματος» τονίζει. Αλλά οι κυβερνήσεις δεν έχουν την πολυτέλεια να σαμποτάρουν τις εταιρείες που πρέπει να βγάλουν κέρδος για να επιβιώσουν. Αν και ο Δρ. Γκρέιχαμ εμβολιάστηκε στο πλαίσιο της εργασίας του, πέρασε αρκετό καιρό έχοντας τη σύζυγο και τα παιδιά του σε λιστα αναμονής.
Copyright:
2021 The New York Times
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
