Γιατί η Γερμανία είναι πλούσια, αλλά οι Γερμανοί φτωχοί και οργισμένοι

Για μεγάλο μέρος της μεταπολεμικής ιστορίας της, η Γερμανία ήταν φάρος ευημερίας και πολιτικής σταθερότητας. Τώρα, η οικονομία της είναι στάσιμη και η κοινωνική αρμονία έχει δώσει τη θέση της στην αγανάκτηση και το διχασμό.

Η κατάφωρα άνιση κατανομή του πλούτου της Γερμανίας είναι μια υποτιμημένη αιτία της δυσπραγίας της: Το ανώτερο 10% των νοικοκυριών διαθέτει τουλάχιστον καθαρό ενεργητικό αξίας 725.000 ευρώ (793.000 δολαρίων) και ελέγχει περισσότερο από το ήμισυ του πλούτου της χώρας, ενώ το χαμηλότερο 40% των νοικοκυριών έχει το περισσότερο ενεργητικό αξίας 44.000 ευρώ, σύμφωνα με έρευνα της Bundesbank το 2021.

Λαμβάνοντας υπόψη τις υποδομές που φθίνουν, τον πληθωρισμό και την απώλεια του φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου – η οικονομική δυσπραγία κάνει τους Γερμανούς επιρρεπείς σε περιθωριακά επιχειρήματα ότι το βιοτικό τους επίπεδο απειλείται και η κυβέρνηση έχει χάσει την επαφή με την κοινωνία. Μακροπρόθεσμα, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης πρέπει να μεταρρυθμίσει το φορολογικό της σύστημα που επιβαρύνει την εργασία και να προωθήσει μια ευρύτερη κατανομή κεφαλαίων.

Οργισμένοι αγρότες έχουν αποκλείσει δρόμους σε όλη τη χώρα τις τελευταίες ημέρες, σε μία φαινομενικά εκδήλωση διαμαρτυρίας για τις περικοπές των αγροτικών επιδοτήσεων. Μαζί τους έχουν προστεθεί υποστηρικτές της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) που κατηγορούν την υποδοχή των μεταναστών από τη χώρα για τα δημοσιονομικά και οικονομικά δεινά της. Σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού λέει ότι θα ψήφιζε AfD εάν πραγματοποιούνταν εκλογές σήμερα – ποσοστό που μπορεί να αυξηθεί πριν από τις εθνικές εκλογές του επόμενου έτους.

Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση βρίσκεται σε αναστάτωση, καθώς αναγκάστηκε τον περασμένο μήνα να αναζητήσει 17 δισεκατομμύρια ευρώ στον προϋπολογισμό του φετινού έτους μετά την απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου ότι η προσπάθειά της να επαναχρησιμοποιήσει κονδύλια της πανδημίας που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί, για επενδύσεις για το κλίμα ήταν παράνομη.

Τώρα, το θυμωμένα πλήθος που θυμίζει την έξαρση των υποστηρικτών του Τραμπ και των κίτρινων γιλέκων της Γαλλίας, και που υποκινείται από παρόμοιους θύλακες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και την καχυποψία για τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, αυτή η πόλωση είναι σοκαριστική για μια χώρα που υπερηφανεύεται για τη συνοχή και την κοινή ευημερία.

Όμως, η κοινή ευημερία είναι εν μέρει ένας μύθος: η ανισότητα είναι υψηλή, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και ο μέσος καθαρός πλούτος περίπου 106.000 ευρώ είναι πολύ χαμηλότερος από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης των περίπου 150.000 ευρώ.

Φυσικά, υπάρχει το επιχείρημα ότι οι Γερμανοί δεν χρειάζονται πολλά χρήματα για να ζήσουν άνετα λόγω των δημόσιων υπηρεσιών υψηλής ποιότητας: ο παιδικός σταθμός είναι δωρεάν σε ορισμένες ομοσπονδιακές πολιτείες, όπως και τα δίδακτρα στα δημόσια πανεπιστήμια. Τον τελευταίο καιρό, τα εργατικά συνδικάτα έχουν κερδίσει αυξήσεις στους μισθούς, ενώ οι καταθέτες έχουν εξασφαλίσει υψηλότερους τόκους στις τραπεζικές καταθέσεις. Οι αγρότες έχουν επίσης υψηλότερα κέρδη.

Ωστόσο, λιγότερα από τα μισά νοικοκυριά έχουν σπίτι και ως εκ τούτου δεν έχουν ωφεληθεί από τις αυξανόμενες τιμές των ακινήτων – ο μέσος πλούτος των γερμανικών νοικοκυριών που μένουν σε ενοίκιο είναι μόλις 16.000 ευρώ, σύμφωνα με την Μπούντεσμπανκ. 

Εν τω μεταξύ, μόνο ένας στους έξι Γερμανούς επενδύει στο χρηματιστήριο. Το 2019, ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς, ο οποίος ήταν τότε υπουργός Οικονομικών, αποκάλυψε ότι κρατούσε όλα του τα χρήματά του σε έναν τραπεζικό λογαριασμό χαμηλής απόδοσης. Αν και η παραδοχή του μπορεί να κέρδισε τη συμπάθεια των επιφυλακτικών καταθετών της Γερμανίας, μίλησε πολύ για την αυτοκαταστροφική στάση της χώρας απέναντι στις επενδύσεις.

Μεγάλο μέρος του πλούτου της Γερμανίας κατέχεται από ιδιωτικές, οικογενειακές μικρές και μεσαίες εταιρείες γνωστές ως Mittelstand. Αυτά είναι μια μηχανή δημιουργίας θέσεων εργασίας, όμως η ευημερία τους στηρίζει τα πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών για τα οποία επικρίνεται συχνά η Γερμανία, συμβάλλοντας στην ανισότητα και καταστέλλοντας την εγχώρια κατανάλωση, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι ραγδαίες εξαγωγές και τα πλεονάσματα του προϋπολογισμού της Γερμανίας απέκλιναν από αυτά τα δεινά, αλλά οι αδυναμίες του οικονομικού της μοντέλου έχουν πλέον γίνει εμφανείς. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 0,3% το 2023, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση που δημοσιεύθηκε σήμερα Δευτέρα και η οικονομία ενδέχεται να αναπτυχθεί μόλις κατά 0,3% φέτος, σύμφωνα με οικονομολόγους που συμμετείχαν σε έρευνα του Bloomberg.

Η γήρανση του πληθυσμού επιβαρύνει επίσης το γενναιόδωρο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της Γερμανίας. Εάν δεν γίνει μεταρρύθμιση, το ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού που δαπανάται για συντάξεις θα μπορούσε να αυξηθεί σε περισσότερο από το ήμισυ έως το 2050, σε σύγκριση με περίπου το ένα τέταρτο σήμερα.

Το σχέδιο του υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ να ενισχύσει το συνταξιοδοτικό σύστημα με ένα γερμανικό κρατικό επενδυτικό ταμείο χρηματοδοτούμενο από χρέη και επενδύσεις σε διεθνεις μετοχές δεν επαρκεί για να κλείσει το χρηματοδοτικό χάσμα.

Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και κορυφαίοι Γερμανοί οικονομολόγοι επικρίνουν εδώ και καιρό το φορολογικό σύστημα της χώρας επειδή η επιβάρυνση στρέφεται υπερβολικά προς τους μισθούς, ενώ οι φόροι ιδιοκτησίας και κληρονομιάς είναι χαμηλοί.

Για παράδειγμα, υπάρχουν σαρωτικές απαλλαγές από τον φόρο κληρονομιάς για τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, με το σκεπτικό ότι διαφορετικά θα μπορούσαν να τεθούν σε κίνδυνο οι θέσεις εργασίας και οι επενδύσεις. Αυτοί οι κανόνες είναι πολύ αυστηροί και το αποτέλεσμα είναι ότι οι φόροι σε μεγάλες κληρονομιές είναι συχνά χαμηλότεροι από ένα μικρότερο κληροδότημα.

Η ειρωνεία της αυξανόμενης υποστήριξης του AfD είναι ότι πολλοί από τους υποστηρικτές του με χαμηλά εισοδήματα θα ωφεληθούν ελάχιστα από το πρόγραμμά του, το οποίο περιλαμβάνει αντιτιθέμενους φόρους ακίνητης περιουσίας, πλούτου και κληρονομιάς. Το να βοηθήσουμε περισσότερους ανθρώπους να συμμετάσχουν στα οφέλη της οικονομικής ευημερίας θα συνέβαλλε σε μεγάλο βαθμό στη μείωση της υποστήριξης ριζοσπαστικών πολιτικών κομμάτων και στην άμβλυνση της οργής που βράζει τώρα στη Γερμανία.

moneyreview.gr με πληροφορίες από Bloomberg

Διαβάστε επίσης:

«Χειμώνας οργής» για τους Γερμανούς αγρότες

Γερμανία: Συρρίκνωση 0,3% το δ’ τρίμηνο – Απέφυγε την ύφεση

Σε κλοιό πιέσεων η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης – Οι προκλήσεις του 2024

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News