Θέσεις εργασίας: «Δούλεψαν» τα μέτρα στήριξης; Θα φανεί στο χειροκρότημα

Η επιτυχής στήριξη της απασχόλησης την περίοδο της πανδημίας προϋποθέτει την επιδέξια άρση των μέτρων. Ειδάλλως, θα δούμε αύξηση της ανεργίας τους μήνες που θα ακολουθήσουν. Την άποψη αυτή διατυπώνει η Τράπεζα της Ελλάδος. Πώς διαμορφώνεται η προοπτική στην αγορά εργασίας.

Μέσα από την έκθεση νομισματικής πολιτικής που έδωσε χθες στη δημοσιότητα, η ΤτΕ υπογραμμίζει ότι τα μέτρα στήριξης που έλαβε η κυβέρνηση μετρίασαν τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας στην αγορά εργασίας. Εντούτοις, με την επιταχυνόμενη αύξηση των εμβολιασμών και τη σταδιακή επαναφορά στην κανονικότητα, τα μέτρα θα αρχίσουν να αίρονται, με ενδεχομένως αρνητικές συνέπειες στην αγορά εργασίας. Η άρση των μέτρων θα πρέπει να είναι σταδιακή, συνδυαζόμενη με ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, ώστε να μην οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των ανέργων, σημειώνει η κεντρική τράπεζα, η οποία γι’ αυτόν τον λόγο προβαίνει στην ακόλουθη σύσταση: 

Θα πρέπει να αξιοποιηθούν τόσο τα προγράμματα ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης του ΟΑΕΔ και το πρόγραμμα των 100.000 επιδοτούμενων θέσεων εργασίας όσο και τα κονδύλια του προγράμματος SURE (Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παράλληλα, η υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας “Ελλάδα 2.0”, που παρουσιάστηκε πρόσφατα από την ελληνική κυβέρνηση, αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω την ανάπτυξη και τις επενδύσεις και να βοηθήσει στη διατήρηση και δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης. Επιπλέον, η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας θα πρέπει να συνοδευθεί από τη συνέχιση της υλοποίησης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με σκοπό την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και τη διευκόλυνση της ένταξης στην αγορά εργασίας των ευάλωτων ομάδων (νέων, γυναικών, μακροχρόνια ανέργων).

Πώς διαμορφώνεται το σκηνικό στην απασχόληση

Περιγράφοντας το περιβάλλον στην ελληνική αγορά εργασίας, η ΤτΕ επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκε μείωση της απασχόλησης των ηλικιακά νεότερων με αύξηση του αντίστοιχου ποσοστού ανεργίας, μείωση των ωρών εργασίας, αύξηση των οικονομικά μη ενεργών και αύξηση αυτών που είναι διαθέσιμοι αλλά δεν αναζητούν εργασία, καθώς οι νέες συνθήκες που διαμόρφωσε η πανδημία, όπως η μειωμένη ζήτηση εργασίας, οι υγειονομικοί φόβοι και η ανάγκη φύλαξης των εξαρτημένων μελών (παιδιά, ηλικιωμένοι) αποθάρρυναν αρκετούς από την αναζήτηση εργασίας. 

Εντούτοις, σημειώνει, η επίδραση στην αγορά εργασίας περιορίστηκε, για δύο κυρίως λόγους:

(α) τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης που ελήφθησαν για την προστασία τόσο της απασχόλησης όσο και του εισοδήματος των απασχολουμένων ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικά, αν και με μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, καθώς περιόρισαν σημαντικά τις απολύσεις ακόμη και σε κλάδους που επλήγησαν ιδιαίτερα από την πανδημία, όπως η εστίαση και τα καταλύματα, και (β) οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που υλοποιήθηκαν την προηγούμενη δεκαετία είχαν ως αποτέλεσμα να αρθούν σημαντικές αγκυλώσεις και να γίνει η αγορά εργασίας περισσότερο ευέλικτη, με αποτέλεσμα να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα στις νέες δυσμενείς συνθήκες.

Ως συνέπεια των παραπάνω, το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε στο 16,3% από 17,3% το 2019, η δε απασχόληση μειώθηκε κατά 0,9%, ενώ το ΑΕΠ υποχώρησε κατά 8,2%. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία (Μάρτιος 2021) δείχνουν οριακή αύξηση του ποσοστού ανεργίας στο 16,3% (εποχικώς διορθωμένα στοιχεία), από 16,1% το Μάρτιο του 2020.

Μια ανατομία της αγοράς εργασίας

Τα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ δείχνουν ότι η χαμηλή κινητικότητα στην αγορά εργασίας που παρατηρήθηκε το 2020 συνεχίστηκε και τους τέσσερις πρώτους μήνες του 2021, όπως αποτυπώνεται στη σημαντική μείωση τόσο των προσλήψεων (-16,9%) όσο και των αποχωρήσεων (-36,3%). Ωστόσο, το ισοζύγιο ροών μισθωτής απασχόλησης το πρώτο τετράμηνο του 2021 ήταν υψηλότερο από ό,τι την αντίστοιχη περίοδο του 2020, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα μέτρα στήριξης της απασχόλησης που ελήφθησαν βοήθησαν σημαντικά την αγορά εργασίας. 

Πιο συγκεκριμένα, την περίοδο Ιανουαρίου-Απριλίου 2021 δημιουργήθηκαν 81.942 νέες θέσεις εργασίας, έναντι αρνητικού ισοζυγίου κατά 27.149 θέσεις την αντίστοιχη περίοδο του 2020 (βλ. Διάγραμμα IV.12). Οι προσλήψεις πλήρους απασχόλησης ανήλθαν στο 63,1% του συνόλου, ενώ οι προσλήψεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης έφθασαν στο 36,9% (έναντι 49,3% και 50,7% την αντίστοιχη περίοδο του 2020). 

Ο αριθμός των απασχολουμένων ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού (ΕΕΔ) της ΕΛΣΤΑΤ, υποχώρησε στον πρωτογενή και το δευτερογενή τομέα (-9,2% και -3,1% αντίστοιχα) το 2020 έναντι του 2019, ενώ αυξήθηκε οριακά στον τριτογενή τομέα (0,9%). Σε κλαδικό επίπεδο η υποχώρηση της απασχόλησης την ίδια περίοδο προήλθε από τη μεγάλη μείωση του αριθμού των απασχολουμένων στις σχετικές με τον τουρισμό δραστηριότητες (-10,0%), αποτυπώνοντας τις σημαντικές αρνητικές συνέπειες της πανδημίας στο συγκεκριμένο κλάδο, στις κατασκευές (-4,6%) και στη μεταποίηση (-1,6%). 

Αντίθετα, αύξηση των απασχολουμένων καταγράφηκε στους κλάδους του χονδρικού και λιανικού εμπορίου (3,2%), στις δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας (8,3%), στις επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες και στη δημόσια διοίκηση και άμυνα (5,2% και 2,7% αντίστοιχα) (βλ. Διάγραμμα IV.13).

Η μισθωτή απασχόληση το 2020 υποχώρησε σε ετήσια βάση (-0,9%, έναντι αύξησης 4,6% το 2019), ενώ ο αριθμός των λοιπών απασχολουμένων υποχώρησε κατά 1,0%, αντανακλώντας τη μείωση των αυτοαπασχολουμένων χωρίς προσωπικό και των βοηθών στην οικογενειακή επιχείρηση. Αντίθετα, οι αυτοαπασχολούμενοι με προσωπικό αυξήθηκαν (ΕΕΔ) (βλ. Διάγραμμα IV.14). Το 2020 το ποσοστό απασχόλησης για την ηλικιακή ομάδα 20-64 ετών μειώθηκε οριακά σε 61,1%, αποτελεί όμως τη χειρότερη επίδοση σε σύγκριση με τις άλλες χώρες της ΕΕ 28 (μέσος όρος ΕΕ 28: 72,4%). 

Μείωση του ποσοστού απασχόλησης παρατηρήθηκε για τους άνδρες (0,6 ποσ. μον.), ενώ το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών αυξήθηκε (0,5 ποσ. μον.). Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών (51,8%), ωστόσο υπολείπεται σημαντικά εκείνου των ανδρών (70,7%). Το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό για την ηλικιακή ομάδα 15-64 ετών υποχώρησε σημαντικά (67,4% το 2020, από 68,5% το 2019). 

Ένα χαρακτηριστικό της υγειονομικής κρίσης είναι ότι επιβάρυνε ιδιαίτερα τις νεότερες ομάδες του πληθυσμού. Συγκεκριμένα, το ποσοστό συμμετοχής των νεότερων (έως 44 ετών) μειώθηκε και ειδικότερα για την ηλικιακή ομάδα 25- 29 ετών υποχώρησε σημαντικά κατά 3,7 ποσοστιαίες μονάδες. Αντίθετα, το ποσοστό συμμετοχής των μεγαλύτερων ηλικιακά (45-64 ετών) στο εργατικό δυναμικό αυξήθηκε οριακά. Η ΤτΕ επισημαίνει ότι η συμμετοχή ιδίως των νέων στο εργατικό δυναμικό έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η γήρανση του πληθυσμού ενδέχεται να υπονομεύσει τη βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και η παρατεταμένη αποχή από την αγορά εργασίας vα απαξιώσει τις δεξιότητές τους. 

Προσθέτει δε πως η απασχόληση και η συμμετοχή των νέων στην αγορά εργασίας προϋποθέτει την ενίσχυση της ζήτησης αυτών σε κλάδους και εργασίες με υψηλή προστιθέμενη αξία, την προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων και την τόνωση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας. Τέλος, πολιτικές που διευκολύνουν την εναρμόνιση της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής και των δύο φύλων, την επένδυση στην εκπαίδευση, τη διασύνδεση της κατάρτισης με τις ανάγκες της οικονομίας, παράλληλα με τη μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και τη μείωση των κινήτρων πρόωρης συνταξιοδότησης, θα διευκολύνουν την επανένταξη και την παραμονή περισσότερων εργαζομένων στην αγορά εργασίας. 

Το ποσοστό μερικής απασχόλησης παρουσίασε σημαντική υποχώρηση στο 8,7% του συνόλου των απασχολουμένων το 2020 (από 9,2% το 2019), ενώ στα επιμέρους τρίμηνα του 2020 παρατηρείται σημαντική σταδιακή αποκλιμάκωσή του (8,2% και 7,8% το γ΄ και δ΄ τρίμηνο του 2020 αντίστοιχα). Η εξέλιξη αυτή αποτυπώνει εν μέρει τη συμβολή των μέτρων στήριξης, καθώς πολλές από τις δράσεις που υιοθετήθηκαν για τη στήριξη της αγοράς στοχεύουν στη διατήρηση και δημιουργία θέσεων πλήρους απασχόλησης. Ανάλογη εικόνα καταγράφεται και στα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ, καθώς η πλειοψηφία των νέων θέσεων ήταν πλήρους απασχόλησης (51,5%, έναντι 45,1% το 2019). 

Την ίδια περίοδο το ποσοστό ανεργίας αποκλιμακώθηκε σε 16,3% (από 17,3% το 2019). Υποχώρηση σημειώθηκε και στο ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας (10,8%, έναντι 12,1% το 2019). Ωστόσο, το ποσοστό ανεργίας των νέων ηλικίας 20-29 ετών αυξήθηκε σε 29,5% (από 28,4% το 2019), καθώς το β΄, γ΄ και κυρίως το δ΄ τρίμηνο του 2020 αυξήθηκε σημαντικά σε ετήσια βάση. Στο πλαίσιο της στήριξης των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των ανέργων που πλήττονται από τις επιπτώσεις της πανδημίας, τα μέτρα που ελήφθησαν το 2020, όπως μεταξύ άλλων η παράταση των αναστολών των συμβάσεων εργασίας, η αποζημίωση ειδικού σκοπού, η δυνατότητα τηλεργασίας, η παράταση των επιδομάτων ανεργίας, συνεχίστηκαν και τους πρώτους μήνες του 2021 και η επέκτασή τους θα εξαρτηθεί από την πορεία της πανδημίας και την εξέλιξη των υγειονομικών δεικτών. 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News