Η καμπύλη «Κ» και γιατί μας αφορά όλους

Όλες οι κρίσεις κάποια στιγμή ξεπερνιούνται. Οι οικονομολόγοι, μάλιστα, θεωρούν ότι οι υφέσεις έχουν και κάποια ευεργετικά αποτελέσματα στην οικονομία. Τα επιστημονικά δεδομένα τους επιβεβαιώνουν, αφού δεν είναι ασυνήθιστο πολλοί κλάδοι να βγαίνουν ενδυναμωμένοι όταν αφήνουν πίσω τους τις δύσκολες εποχές. Η εξήγηση εύλογη: μια κρίση έρχεται να δείξει εμπράκτως και χωρίς κοινωνικές ευαισθησίες σε όσους «δεν κάνουν» ότι καλό θα ήταν να ψάξουν την τύχη τους κάπου αλλού.

Η κρίση επίσης «γεννά» ευκαιρία. Νέες ανάγκες, καινούριες υπηρεσίες και επαναστατικές τεχνολογίες σε πολλές περιπτώσεις φέρνουν στο προσκήνιο εντελώς νέους κλάδους και αλλάζουν το ρου της οικονομικής Ιστορίας. Αν κάποιος ρίξει μια ματιά στους εταιρικούς γίγαντες της εποχής μας, γρήγορα θα αντιληφθεί πως αρκετά από τα σημερινά παγκόσμια «household names» είχαν τις ρίζες τους στην προηγούμενη μεγάλη κρίση. Εταιρίες σαν τις Uber, Groupon, Netflix και AirBnB είναι μερικά μόνο παραδείγματα.

Κανείς από όσους αντιλαμβάνονται βασικά οικονομικά δεν αρνείται τα παραπάνω. Σήμερα, λοιπόν, η συζήτηση δεν επικεντρώνεται στο αν θα ξεπεράσουμε και αυτήν την κρίση, αλλά στο πως θα μοιάζει η ανάκαμψη. Υπάρχουν επ’ αυτού τρεις επικρατέστερες θεωρήσεις, οι οποίες περιγράφονται από το γράμμα του λατινικού αλφάβητου με το οποίο υποτίθεται πως θα μοιάζει το γράφημα του ΑΕΠ:
1. Η «αισιόδοξη» καμπύλη «V», σύμφωνα με την οποία η οικονομία θα ανακάμψει απότομα και δραστικά με την έλευση της θεραπείας.
2. Η «ουδέτερη» καμπύλη «U», κατά την οποία η ανάκαμψη θα είναι βραδύτερη και θα υστερήσει χρονικά της θεραπείας.
3. Η «απαισιόδοξη» καμπύλη «W», όπου η οικονομία θα ανακάμψει προσωρινά λόγω της δημοσιονομικής στήριξης, όταν όμως αυτή εξαντληθεί, μια νέα φάση πτώσης θα ξεκινήσει.

Προβλέψεις, γνώμες και ενδιαφέροντα επιχειρήματα έρχονται και από τις τρεις πλευρές αλλά κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το τι θα συμβεί στην πραγματικότητα. Υπάρχει, όμως, και μια διαφορετική οπτική, που τις τελευταίες δεκαετίες τείνει να επιβεβαιώνεται μετά από κάθε ύφεση: αυτή της καμπύλης «Κ». Η καμπύλη «Κ» δεν αμφισβητεί την επάνοδο της οικονομίας όσον αφορά το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας. Δείχνει, παρόλα αυτά, πως αυτή η ανάκαμψη προέρχεται από έναν λυπηρό μέσο όρο μεταξύ της ραγδαίας ανόδου λίγων και της επίμονης στασιμότητας των πολλών, οι οποίοι ολισθαίνουν όλο και εγγύτερα στο όριο της φτώχειας.

Ούτε και αυτή η κρίση θα αποτελέσει εξαίρεση, λοιπόν. Κάποιοι θα τραβήξουν προς τα πάνω, ωστόσο, οι περισσότεροι δεν θα μπορέσουν να ακολουθήσουν, αν και παρόλα αυτά θα τους ζητηθεί να στηρίξουν την επερχόμενη άνθηση. Ας μην ξεχνάμε πως η ανάπτυξη της Uber προϋπέθεσε την ύπαρξη εργατικού δυναμικού που να μην έχει καλύτερη επιλογή από το να εκτελεί διαδρομές για λιγότερο από 90 σεντς το μίλι (χωρίς να υπολογίζονται τα έξοδα του αυτοκινήτου) και πως οι περισσότεροι μεσήλικες οδηγοί πριν την προηγούμενη κρίση εργάζονταν σε καλύτερες θέσεις. Ομοίως, για να υπάρξουν οι «unicorns» του e-commerce σαν την Groupon, χρειάστηκε πολλοί πρώην πωλητές να υποβιβαστούν σε κατ’ οίκον διανομείς, όπως και για να υπάρξει η Netflix, πολλά σινεμά μετατράπηκαν σε πάρκινγκ. 

Σήμερα, η Καλιφόρνια, η πλουσιότερη πολιτεία των ΗΠΑ και το επίκεντρο της τεχνολογικής επανάστασης που έβγαλε την αμερικανική οικονομία από την προηγούμενη κρίση, έχει τον μεγαλύτερο αριθμό αστέγων στις ΗΠΑ, ο οποίος μάλιστα έχει αυξηθεί κατά 50% από το τέλος της προηγούμενης κρίσης. 

Για τους περισσότερους οικονομολόγους δεν υπάρχει αμφιβολία πως και μετά από αυτή την κρίση η εισοδηματική ανισότητα θα ενταθεί και θα υπάρξει περαιτέρω απομείωση της μεσαίας τάξης στις δυτικές κοινωνίες. Και αυτή τη φορά ο καπιταλισμός πρέπει να αρχίσει να θεωρεί ότι μια περαιτέρω επιβάρυνση της εισοδηματικής ανισότητας τον αφορά άμεσα. Κι αυτό διότι η καμπύλη «Κ» θα του αποστερήσει το ζωτικότερο κομμάτι του: την πελατεία του.

*O Κοσμάς Μαρινάκης είναι Senior Lecturer of Economics στη Σχολή Οικονομικών του Singapore Management University.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News