Η αγορά ξεπερνά την εμμονή του «μηδενικού ρίσκου»
Αν και η Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση τελείωσε επισήμως το 2009, για ολόκληρη την περασμένη δεκαετία, η επενδυτική δραστηριότητα έφερε αναμφισβήτητα την «σφραγίδα» της. Μέσα στα δύο περίπου χρόνια που διήρκησε εκείνη η κρίση, οι αγορές πέρασαν από την νοοτροπία της «διαχείρισης ρίσκου» στο δόγμα του «μηδενικού ρίσκου».
Η φιλοσοφία διαχείρισης του ελεγχόμενου ρίσκου, που δέσποζε στις προ-κρίσης εποχές, βασίστηκε στην παραδοχή ότι κανένα ρίσκο δεν πρέπει να θεωρείται αποφευκτέο, αν συνοδεύεται από μια αναμενόμενη απόδοση που να το δικαιολογεί. Η χρηματοπιστωτική κρίση, όμως, πέρα από το οικονομικό της αντίκτυπο, έκανε τον απλό κόσμο να απαιτήσει από τους πολιτικούς να βάλουν μια τάξη στον «βάλτο» της Wall Street. Σύμφωνα με το γενικό κλίμα εκείνης της εποχής, όλα τα «ακαταλαβίστικα» χρηματοοικονομικά προϊόντα που υποτίθεται πως ήλεγχαν το ρίσκο, «αν δεν ήταν ύποπτα και δεν είχαν τίποτε να κρύψουν, σίγουρα δεν θα ήταν τόσο πολύπλοκα!»
«Όποιος καεί απ’ τον χυλό, φυσά και το γιαούρτι», λοιπόν, και φτάσαμε να διανύσουμε μια από τις πιο επενδυτικά συντηρητικές δεκαετίες στην Ιστορία. Τόσο που στην κορύφωσή της, λίγο πριν την πανδημία, πολλοί επενδυτές προθυμοποιούνταν να πληρώνουν (κυριολεκτικά) πολλές ευρωπαϊκές και ασιατικές κυβερνήσεις για να καταδεχτούν αυτές να δανειστούν τα κεφάλαιά τους (!) αγοράζοντας χρεόγραφα αρνητικής απόδοσης. Κατέληξαν, δηλαδή, να αποζητούν ζημίες μόνο και μόνο για να χαμηλώσουν ακόμη περισσότερο το ρίσκο μιας μεγαλύτερης ενδεχόμενης απώλειας.
Από την άλλη, ακόμη και οι προσπάθειες των Κεντρικών Τραπεζών να τονώσουν τις παραγωγικές επενδύσεις με νομισματική πολιτική, συχνά έπεφταν στο κενό της λεγόμενης «παγίδας ρευστότητας». Τα εμπορικά τραπεζικά ιδρύματα, δηλαδή, ήταν υπέρμετρα επιφυλακτικά στο να χρηματοδοτήσουν εγχειρήματα που δεν συμμορφώνονταν κατά γράμμα στις αυστηρές προδιαγραφές χαμηλού ρίσκου που είχε θέσει η νέα νοοτροπία. Έκλειναν, λοιπόν, τις ημερήσιες θέσεις τους επιστρέφοντας «πλεονάζουσα» ρευστότητα στην Κεντρική Τράπεζα. Την ίδια ώρα, στην πραγματική οικονομία η ρευστότητα μόνο «πλεονασματική» δεν ήταν.
Όμως δεν νοείται πρόοδος χωρίς ρίσκο, και όπως ήταν αναμενόμενο, η παγκόσμια οικονομία είχε εισέλθει σε τροχιά μιας σχεδόν προαναγγελθείσας κρίσης. Τελικά, το «κακό» αποτράπηκε από το «χειρότερο». Η πανδημία έκανε τους πρότερους φόβους της επερχόμενης ύφεσης να φαντάζουν ασήμαντοι όταν πολλοί τομείς της οικονομίας κατέληξαν «διασωληνωμένοι» στο κρεβάτι του Covid-19.
Κατά τραγική ειρωνεία η πανδημική κρίση άρχισε να πλήττει τοποθετήσεις που την περασμένη δεκαετία θεωρούνταν από τα πιο ασφαλή καταφύγια κεφαλαίων. Η αύξηση του χρέους, τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά, αναπόφευκτα αυξάνει τον κίνδυνο χρεωκοπιών και περίτρανα αποδεικνύει ότι το «δόγμα του μηδενικού ρίσκου» δεν ήταν τίποτε παραπάνω από μια αυταπάτη.
Όπως έγραψα και στο προηγούμενο άρθρο μου [«Οι Πρώτες Εικόνες στην Μεταπανδημική Εποχή», MoneyReview.gr, 2/12/2020], ήδη βλέπουμε πολλούς τομείς της οικονομίας να επιλέγουν στρατηγικά μικρότερες και πιο ευέλικτες κλίμακες. Αναπόφευκτα λοιπόν, θα αποδεσμευθούν επενδυτικά κεφάλαια που θα αναζητήσουν εναλλακτικούς προορισμούς.
Παράλληλα, σαν «από μηχανής θεός», η πανδημία ήρθε να υπενθυμίσει στις αγορές ότι τίποτε στην ζωή δεν είναι βέβαιο, τίποτε δεν είναι απόλυτα προστατευμένο, πόσο μάλλον οι επενδύσεις. Ήδη σημαντικά κεφάλαια έχουν αρχίσει να μετοικούν προς τομείς με παραδοσιακά υψηλότερο ρίσκο αλλά και σπουδαίες προσδοκίες (π.χ. έρευνα, ανάπτυξη υπαρχουσών τεχνολογιών, εκπαίδευση, κ.α.). Ακόμη και τα κεφάλαια που παραμένουν εντός τομέων υπό συρρίκνωση, σιγά-σιγά τοποθετούνται σε πιο φιλόδοξα εγχειρήματα. Όλα αυτά καταδεικνύουν πως η δεινή οικονομική θέση στην οποία βρίσκονται πολλοί επενδυτικοί όμιλοι σήμερα, ίσως αποδειχθεί αρκετή για να ωθήσει την οικονομία στην ικανή ταχύτητα διαφυγής από την συντηρητική επενδυτική τροχιά στην οποία την είχε εγκλωβίσει η προηγούμενη κρίση*.
*Περισσότερα για την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση και το πως προκλήθηκε, μπορείτε να μάθετε στο βίντεο του Greekonomics που παρουσιάζω εδώ.
O Κοσμάς Μαρινάκης είναι Senior Lecturer of Economics στη Σχολή Οικονομικών του Singapore Management University.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
