Δρ. Muasher στο «MR»: Η στροφή στις ΑΠΕ αλλάζει τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή

Η μειούμενη εξάρτηση της Δύσης από τη Μέση Ανατολή ως παραδοσιακή πηγή πετρελαίου σημαίνει το τέλος μιας εποχής κατά την οποία οι οικονομίες του αραβικού κόσμου βασίζονταν στα κέρδη της πετρελαιοβιομηχανίας, τονίζει στο «MR» ο Δρ. Marwan Muasher, πρώην αντιπρόεδρος και υπουργός εξωτερικών της Ιορδανίας και νυν αντιπρόεδρος στο ίδρυμα Carnegie Endowment for International Peace, εκφράζοντας επιφυλάξεις για τις προοπτικές στην περιοχή.

Η Μέση Ανατολή κατέχει κεντρικό ρόλο στη διεθνή πολιτική σκηνή, αφού οι οποιεσδήποτε πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις έχουν άμεσο αντίκτυπο ανά τον κόσμο. Σπάνια οι συζητήσεις περί ασφαλείας και διεθνούς σταθερότητας αφήνουν την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής εκτός. Ωστόσο, αυτό το οποίο απουσιάζει από την διεθνή κοινότητα είναι μια βαθιά κατανόηση της υπάρχουσας κατάστασης και των δυσκολιών με τις οποίες θα βρεθούν αντιμέτωποι οι ηγέτες και πολίτες της περιοχής. Σε μια συζήτηση εκτός των στενών πλαισίων της πολιτικής και των αυστηρών κανόνων της διπλωματίας, ο Δρ. Muasher μίλησε για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει και θα αντιμετωπίσει η Μέση Ανατολή.

Το τέλος της εποχής του πετρελαίου και των συνηθισμένων φυσικών πόρων προσθέτει επιπλέον εμπόδια στην πορεία της όποιας ομαλής διακυβέρνησης του αραβικού κόσμου. Οι τιμές του πετρελαίου πέφτουν σημαντικά, γεγονός το οποίο στρέφει την προσοχή σε εναλλακτικές μορφές ενέργειες οι οποίες θα επιτρέψουν την ανεξαρτητοποίηση από αυτό τον τομέα. «Η πραγματική δυσκολία, βέβαια, αφορά την μετατροπή της οικονομίας από μια η οποία στηριζόταν στο πετρέλαιο σε μία η οποία θα βασίζεται σε δεξιότητες», υπογραμμίζει ο Δρ. Muasher.

Ο αραβικός κόσμος δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει υπάρχουσες και μελλοντικές προκλήσεις με το τωρινό οικονομικό σύστημα, το οποία βασίζεται σε έναν φυσικό πόρο που δύναται να εξαντληθεί προσθέτει. Ο Δρ. Muasher δηλώνει πως «η διαφοροποίηση των διαφόρων οικονομικών συστημάτων δεν είναι μόνο πιθανό σενάριο, αλλά και απαραίτητο». Οι οικονομίες της Μέσης Ανατολής επί δεκαετίες βασίστηκαν στο πετρέλαιο για να διαμορφώσουν ένα σύστημα διακυβέρνησης άρρηκτα συνδεδεμένο με την υγεία του τομέα του πετρελαίου. Η κλιματική αλλαγή και το φυσικό τέλος των παραδοσιακών μορφών ενέργειας κρούουν των κώδωνα του κινδύνου και υπενθυμίζουν στους «βασιλιάδες του πετρελαίου», όπως είναι η Σαουδική Αραβία και της Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πως τίποτα δεν είναι μόνιμο. Η μετάβαση σε πράσινες και εναλλακτικές μορφές ενέργειας είναι η λύση για την διατήρηση της θέσης τους στην κορυφή του τομέα της ενέργειας.

Η αποχώρηση της Αμερικής από την Συρία και την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής δημιουργεί επιπλέον δοκιμασίες για το υπάρχων status quo. Βέβαια, αν και η Αμερική ακολουθεί μια πολιτική η οποία δεν θέτει ως προτεραιότητά της την σταθερότητα του Αραβικού κόσμου, «τα συμφέροντά της στην περιοχή είναι ακόμα εκεί – επειδή οι Αμερικανοί έφυγαν, δεν σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρονται πλέον για την Μέση Ανατολή», τονίζει ο Δρ. Muasher. Η υιοθέτηση του ρόλου του ειρηνοποιού από μια δύναμη της περιοχής αντί για την Αμερική, ή οποιαδήποτε δυτική δύναμη κατ’ επέκταση, φαντάζει δύσκολη. Η βασικότερη δυσκολία είναι ότι «δεν υπάρχει ηγεσία ανάμεσα στις χώρες της Μέσης Ανατολής». Αν και η Αίγυπτος, το Ιράκ και η Συρία προσπάθησαν να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο, καμία δεν τα κατάφερε και τώρα αντιμετωπίζουν η καθεμία τα δικά τους πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα. Ακόμα και οι Σαουδάραβες, η κυριότερη δύναμη του Αραβικού κόσμου, είναι απασχολημένοι κατά κύριο λόγο με την οικονομική τους ανεξαρτητοποίηση από το πετρέλαιο. Μέχρι σήμερα, «εξωτερικοί παίκτες, όπως η Τουρκία, η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν, έχουν ασκήσει επιρροή με μεγάλη επιτυχία» και έχουν διαμορφώσει την πολιτική ατζέντα σύμφωνα με τα δικά τους κριτήρια.

Στρέφοντας την προσοχή προς το Ιράν, γρήγορα συνειδητοποιεί κανείς ότι η ιδέα μίας αδύναμης χώρας στο έλεος της δύσης είναι μακριά από την πραγματικότητα. Αν και η ιρανική οικονομία υποφέρει αρκετά λόγων των αμερικανικών κυρώσεων, η τωρινή κυβέρνηση φαίνεται να είναι πιο αποφασιστική και λιγότερη διαλλακτική από την κυβέρνηση Χαμενεΐ. «Το Ιράν είναι περισσότερο μια ιδεολογία παρά μια χώρα, γεγονός το οποίο κάνει την κυβέρνηση να επικεντρώνεται στην αναπαραγωγή του τρόπου σκέψης τους ανά την Μέση Ανατολή», υπογραμμίζει ο Δρ. Muasher. Η πιθανότητα αντιμετώπισης μιας αποφασιστικής, δύσκαμπτης και «σκληροπυρηνικής» κυβέρνησης αυξάνεται όλο και περισσότερο.

Αν και η περιοχή βρίσκεται αντιμέτωπη με τις συγκεκριμένες δυσκολίες, η εμφάνιση δημοκρατικών θεσμών και ιδεολογιών – σύμφωνα με τα δυτικά κριτήρια – δεν είναι πλήρως ουτοπική. Ακόμα και αν μια δεκαετία είναι ένας αρκετά περιορισμένος χρονικός ορίζοντας για πλήρη δημοκρατικό μετασχηματισμό, δεν είναι μακρινό σενάριο. «Οι χώρες του αραβικού κόσμου βασίζονταν σε δύο κύρια εργαλεία: τα οικονομικά όργανα τα οποία στηρίζονταν στο πετρέλαιο, και τα όργανα ασφαλείας, τα οποία όμως κατέρρευσαν έπειτα από την Αραβική Άνοιξη το 2011», τονίζει ο Δρ. Muasher.

Η απουσία ενός ικανού και πραγματικού τρόπου διακυβέρνησης είναι το πιο σημαντικό και καίριο ζήτημα για την περιοχή. Από άκρη σε άκρη στον Αραβικό κόσμο παρατηρείται το ίδιο φαινόμενο: οι υπάρχουσες κυβερνήσεις προσκολλώνται στις αδύναμες υπάρχουσες πολιτικές υποδομές και απορρίπτουν κάθε ιδέα καταμερισμού εξουσιών. ο σχεδιασμός ανθεκτικών, εύκαμπτων και ικανών πολιτικών θεσμών παραμένει μια πρόκληση την οποία καμία κυβέρνηση της περιοχής δεν έχει καταφέρει να επιλύσει. «Ακόμα και η Τυνησία, με το νέο σύνταγμα και το νέο κοινωνικό συμβόλαιο το οποίο έχει δημιουργήσει, δεν έχει καταφέρει να επιλύσει αυτό το ζήτημα», δηλώνει ο δρ. Muasher.

Επομένως, εάν οι χώρες της  περιοχής θέλουν να αντιμετωπίσουν ουσιαστικά και πραγματικά τις προκλήσεις των επόμενων δεκαετιών, η βαρύτητα πρέπει να τοποθετηθεί στην εκπαίδευση και την μείωση της ανεργίας. Η αλλαγή του τρόπου σκέψης και η δημιουργία οικονομικών ευκαιριών εκτός του παραδοσιακού τομέα της ενέργειας και του πετρελαίου θα έχουν ως συνέπεια της οικονομική ανάκαμψη και εμφάνιση φιλελεύθερων ιδεολογιών. Όταν η Μέση Ανατολή αντιληφθεί τις δυνατότητές της, τότε θα επέλθει αλλαγή και σταθερότητα. 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News