Η στρατηγική γεωπολιτική των φυσικών πόρων
Η διεθνής πολιτική σκηνή σήμερα σπανίως παρομοιάζει το παρελθόν, μιας και νέοι παράγοντες αποτελούν καθοριστικά στοιχεία. Ένας από αυτούς είναι ο αχανής τομέας της ενέργειας και των φυσικών πόρων. Καθώς οι τρέχουσες γεωπολιτικές εντάσεις εξελίσσονται σε ολοένα και περισσότερα επίπεδα, η στρατηγική σημασία της ενέργειας και των φυσικών πόρων προσελκύει όλο και πιο πολύ τους αναλυτές και τους λήπτες αποφάσεων.
Στο νέο του βιβλίο, ο Michael Rosenberg, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο IESE αναπτύσσει μια διαφορετική θεωρία για τον χώρο της γεωπολιτικής ανάλυσης και σκέψης. Η θεωρία του αναφέρεται στον συνδυασμό στρατηγικής και γεωπολιτικών θεωριών, με απώτερο σκοπό τον σχεδιασμό ξεκάθαρων και αποτελεσματικών πολιτικών αποφάσεων. Ακόμα και αν δεν προσηλώνεται στον τομέα της ενέργειας, το επιχείρημά του ταιριάζει πλήρως σε αυτό το χώρο.
Με αφορμή την κρίση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, τα «φώτα της δημοσιότητας» έχουν στραφεί στην σημασία του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και στον σχεδιασμό των ευρωπαϊκών οικονομιών. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η Γερμανία, η οποία αυτή την στιγμή βρίσκεται σε σημαντικά δύσκολη θέση. Ενώ η λογική εξέλιξη της εξωτερικής της πολιτικής θα παρομοίαζε την στάση των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών, με την επιβολή κυρώσεων να είναι πλήρως ορθή αντιμετώπιση, η εξάρτησή της σε ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο την καθιστά σκεπτική και αναποφάσιστη.
Το τρέχον γερμανικό μοντέλο υπογραμμίζει την σημασία συνδυασμού μεταξύ στρατηγικού και γεωπολιτικού σχεδιασμού. Όπως τονίζει ο καθηγητής Rosenberg, οι λήπτες πολιτικών αποφάσεων οφείλουν να συνδυάζουν δύο διαφορετικούς ορίζοντες: τον τρέχοντα ορίζοντα, ο οποίος συμπεριλαμβάνει την παρούσα οικονομική κατάσταση και αναπάντεχες κρίσεις, αλλά να έχει βλέψεις και για το μέλλον, να προγραμματίζει επομένως τις κινήσεις της «για το μετά». Ο σχεδιασμός πολιτικής τακτικής σχετικά με την ενέργεια, βέβαια, συμπεριλαμβάνει και τα δύο χρονικά πλαίσια. Καθώς οι φυσικοί πόροι και η ενέργεια αποκτούν ολοένα και περισσότερη στρατηγική σημασία, λήπτες πολιτικών αποφάσεων οφείλουν να προσθέτουν και αυτόν τον παράγοντα στους υπολογισμούς τους. Το μοντέλο αυτό, επομένως, επισημαίνει πως για το παρόν – και πιθανώς και για το μέλλον – να χρειάζεται να αναπτυχθούν δυο στρατηγικές.
Όσον αφορά την Ευρώπη, η γεωπολιτική της στρατηγική οφείλει να επαναπροσδιοριστεί. Η παρούσα κρίση έχει επισημάνει την σημασία της ενεργειακής ανεξαρτησίας και σταθερότητας. Σαφώς και οι ενεργειακές ανάγκες δεν μπορούν να καλυφθούν με τις υποδομές και τους πόρους της περιοχής, αλλά η ολοένα και πιο ασταθής διεθνής σκηνή υπογραμμίζει την σημασία αντικατάστασης παραδοσιακών μορφών ενέργειας σε πιο πράσινες και εναλλακτικές μορφές. Μπορεί το σενάριο της πράσινης μετάβασης να είναι ακόμα μακρινό, αλλά η αναγκαιότητα αυτού του πολιτικού και στρατηγικού μετασχηματισμού είναι πραγματικότητα. Η Ευρώπη έχει θέσει γενναίους στόχους σχετικά με την ανεξαρτητοποίηση από ορυκτά καύσιμα, αλλά είναι γεγονός πως η χρήση τους δεν θα «πάει» στο μηδέν, όπως τονίζουν αναλυτές από το Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων, στην Ρώμη.
Όταν η προσοχή στρέφεται στην Ρωσία, βέβαια, η ιστορία αλλάζει λίγο. Η λογική της παρούσας ρωσικής κυβέρνησης βασίζεται στην χρήση των άφθονων φυσικών πόρων που βρίσκονται εντός ρωσικών συνόρων για την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος σε πολιτικά, οικονομικά και στρατηγικά πλαίσια. Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν αναπτύσσει αυτή την θεωρία του στην διδακτορική διατριβή του, η οποία έχει να κάνει με την βελτίωση της θέσης της Ρωσίας στον τομέα της ενέργειας και των διεθνών σχέσεων. Αν και η Ρωσία σαφώς και αποτελεί κύριο παράγοντα στον χώρο της ενέργειας, η μεταστροφή σε πράσινες μορφές ενέργεια απειλεί την κυριαρχία της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ανάγκη σχεδιασμού πολιτικής η οποία βασίζεται στην κάλυψη εθνικών ενεργειακών αναγκών αλλά και στην σταθερότητα της ρωσική οικονομίας η οποία θα βασίζεται σε λιγότερο βαθμό στα ορυκτά καύσιμα.
Τέλος, η περιοχή της Μέσης Ανατολής αποτελεί επίσης περιοχή η οποία πρέπει να επαναπροσδιορίσει την πολιτική της σχετικά με την κάλυψη ενεργειακών αναγκών. Οι «βασιλιάδες» του πετρελαίου οφείλουν να λάβουν αποφάσεις γρήγορα, να ελιχθούν στον χώρο και να εξελίξουν τις δυνατότητές τους στον τομέα των εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Εάν θέλουν να διατηρήσουν το πλεονέκτημα που τους έχει χαρίσει η γεωγραφική τους θέση και η εξέλιξη δυτικών οικονομικών μοντέλων στα αποθέματα ενέργειάς τους, οφείλουν να αποδείξουν την ικανότητα ελιγμού τους.
Ο καθηγητής Rosenberg φέρνει στην επιφάνεια ένα πολύ σημαντικό ζήτημα: την ενεργειακή ασφάλεια. Η τρέχουσα γεωπολιτική σκηνή χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, αστάθεια και σύγκρουση νέων δυνάμεων σε διαφορετικούς τομείς, γεγονός το οποίο υπογραμμίζει την ανάγκη συνδυασμού γεωπολιτικής και στρατηγικής. Αν και ο τομέας της ενέργειας είναι και θα είναι σημαντικός, ο εμπλουτισμός του με θεωρίες από τον χώρο της στρατηγικής γεωπολιτικής θα αποτελέσει καθοριστικό στοιχείο για την επιβίωση των κύριων δυνάμεων.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
