Τα οικονομικά κίνητρα ως εργαλείο πολιτικής – Η περίπτωση των εμβολίων (βίντεο)

Η ιδέα γύρω από την παροχή της προπληρωμένης κάρτας αξίας 150 ευρώ σε νέους 18 – 25 που εμβολιάστηκαν ή θα εμβολιαστούν βασίζεται στο γεγονός ότι το ελληνικό δημόσιο προσπαθεί να πείσει δύσπιστα άτομα υπέρ της κατανάλωσης ενός θεμιτού αγαθού από το οποίο επωφελούνται και τα ίδια.

Είναι μια ιδέα η οποία διχάζει την επιστημονική κοινότητα. Έρευνες στις ΗΠΑ κλίνουν προς την υψηλή αποτελεσματικότητα των οικονομικών κινήτρων. Αντίστοιχες έρευνες στην Ευρώπη οδηγούν στο συμπέρασμα πως τα κίνητρα αυτά θα πρέπει να είναι αρκετά υψηλότερα έτσι ώστε να πειστεί και η μειοψηφία που τείνει εναντίων των αγαθών αυτών.

Ο Senior Lecturer of Economics στη Σχολή Οικονομικών του Singapore Management University, και αρθρογράφος του Money Review, Κοσμάς Μαρινάκης, αφού επικαλείται ως απαράβατη οικονομική αρχή ότι τα νοήμονα όντα ανταποκρίνονται σε οικονομικά κίνητρα, εξηγεί ότι ο εμβολιασμός είναι ένα αγαθό θετικής εξωτερικότητας (positive externality goods), υπό την έννοια ότι ωφελεί τόσο το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο όσο και το ίδιο το άτομο.

Σύμφωνα με τον κ. Μαρινάκη, στην ελληνική περίπτωση η παροχή των 150€ δεν πέρασε απαρατήρητη, αλλά δεν φαίνεται να δημιουργεί και πλήθος ατόμων που αποφάσισαν να εμβολιαστούν σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα. Υπ’ αυτήν την έννοια, η συζήτηση στην οποία θα πρέπει να στραφούν τα βλέμματα σχετίζεται με τον λόγο ύπαρξης του οικονομικού κινήτρου, ο οποίος δεν είναι άλλος παρά η επίτευξη μιας στοιχειώδους κανονικότητας και η επιστροφή σε μια συνολικά επιθυμητή σταθερή κοινωνία.

Ο κ. Μαρινάκης παρομοιάζει τον εμβολιασμό με μια διαδικασία πληρωμής, στην οποία τα εμβόλια έχουν αρνητική τιμή και οι πολίτες πληρώνονται αντί να πληρώσουν. Το θετικό χαρακτηριστικό τους, η διαρροή του θετικού κέρδους προς την κοινωνία, συναντά το προσωπικό κόστος, που βιώνεται κατά τον μεγαλύτερο βαθμό εξολοκλήρου σε προσωπικό επίπεδο. Με αυτόν τον τρόπο, η θέληση απόκτησής τους μειώνεται μιας και το κόστος τους θεωρείται υψηλό και τα προνόμια της χρήση τους λίγα.

Ο στόχος των επιδοτήσεων λοιπόν στρέφεται γύρω από την μείωση του προσωπικού κόστους,  έτσι ώστε το επιθυμητό κοινωνικό αγαθό να μπορέσει να αποκτηθεί από μια ικανοποιητική πλειοψηφία. Η περίπτωση λήψης οικονομικού κινήτρου, ενώ υπάρχει πλήρης παροχή του αγαθού, διευκολύνει ακόμα περισσότερο την λήψη θετικής απόφασης σχετικά με την κατανάλωση του αγαθού και προδιαθέτει το κοινωνικό σύνολο θετικά. Εάν τα οικονομικά κίνητρα είναι επιτυχημένα, οι οριακοί χρήστες (marginal consumers) θα αναγνωρίσουν πως επωφελούνται και οι ίδιοι από την παροχή των αγαθών με θετική εξωτερικότητα και θα θελήσουν να υποστηρίξουν το σύστημα.

Όμως ακόμα και αν τα οικονομικά κίνητρα στοχεύουν στο συνολικό καλό, διάφορα εμπόδια αποτρέπουν την ορθή εφαρμογή τους. Για παράδειγμα, η ύπαρξη οικονομικών κινήτρων ενίοτε προδιαθέτει αρνητικά, εκείνους που τείνουν να σκεφτούν ότι «για να είναι επιδοτημένο, μάλλον επικίνδυνο θα είναι». Με αυτόν τον τρόπο, τα αγαθά μετατρέπονται σε αγαθά αρνητικής εξωτερικότητας και απομακρύνονται από μια λογική συνολικού οφέλους.

Γι’ αυτό και τα εμβόλια – όπως επισημαίνει ο κ. Μαρινάκης, επισημαίνοντας τον κίνδυνο της στρέβλωσης – από αγαθό θετικής εξωτερικότητας λόγω του συνολικού κέρδους που παρέχουν, δηλαδή την ανοσία του πληθυσμού, μπορεί και να μετατραπούν σε αγαθό αρνητικής εξωτερικότητας, καθώς ίσως και εκλαμβανόμενης υψηλής επικινδυνότητας, μία παράμετρος η οποία θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά τη χάραξη πολιτικής.

moneyreview.gr

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News