Πού ευδοκιμεί η εισοδηματική κινητικότητα

Αν είστε φτωχοί και ζείτε σε ένα μέρος χωρίς ελεύθερες αγορές και προσωπική οικονομική ελευθερία τότε είστε άτυχοι σε σύγκριση με τους ανθρώπους που ζουν σε οικονομικά ελεύθερα μέρη, που παίρνουν τις δικές τους οικονομικές, εργασιακές και επιχειρηματικές αποφάσεις ελεύθεροι από έντονα παρεμβατικές κυβερνήσεις ή παρεοκρατικές ελίτ.

Η ελευθερία αυτή συνεπάγεται περισσότερες δυνατότητες να ξεφύγει κανείς από τη φτώχεια και να φτάσει στην ευημερία. Αυτό είναι το κεντρικό μήνυμα της μελέτης με τίτλο “Η οικονομική ελευθερία προάγει την προς τα πάνω εισοδηματική κινητικότητα” (Economic Freedom Promotes Upward Income Mobility) που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από το καναδικό Fraser Institute και την επιμέλεια των Justin Callais του Texas Tech University και Vincent Geloso του George Mason University, και περιλαμβάνει διδάγματα και για την Ελλάδα.

Η οικονομική ανισότητα είναι ίσως το οξύτερο οικονομικό ζήτημα σήμερα, με τους αντίπαλους της ελευθερίας να κουνάνε το δάχτυλο στις οικονομίες της ελεύθερης αγοράς, ισχυριζόμενοι ψευδώς ότι οι ελεύθερες αγορές προάγουν την ανισότητα. Η εισοδηματική ανισότητα όμως δεν εμφανίζεται στις οικονομικώς ελεύθερες χώρες περισσότερο απ’ ό,τι στις χώρες που κυριαρχούνται οικονομικά από την κυβέρνηση ή παρεοκρατικές ελίτ.

Υπάρχει ωστόσο μια σημαντική διαφορά μεταξύ των οικονομικών ελεύθερων και των υπολοίπων χωρών, που φτάνει στον πυρήνα της δικαιοσύνης και της ισότητας – κι αυτή η διαφορά αφορά τις ευκαιρίες. Όπως καταδεικνύει αυτή η νέα έρευνα, η εισοδηματική και κοινωνική κινητικότητα είναι σημαντικά ισχυρότερη στις ελεύθερες απ’ ό,τι στις ανελεύθερες χώρες.

Με άλλα λόγια, οι ευκαιρίες είναι περισσότερες. Ακόμη και όσοι προέρχονται από τα φτωχότερα υπόβαθρα μπορούν να ανέλθουν την εισοδηματική και κοινωνική κλίμακα. Η μελέτη εξετάζει 82 χώρες, χρησιμοποιώντας τα δεδομένα για την εισοδηματική και κοινωνική κινητικότητα από την Παγκόσμια Τράπεζα και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, καθώς και τα δεδομένα για την ελευθερία από τον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας στον Κόσμο του Fraser Institute.

Τα πορίσματα αυτά έρχονται προς επίρρωση προηγούμενων δεδομένων. Η μέση κατά κεφαλή παραγωγή στο ανώτατο τεταρτημόριο των οικονομικώς ελεύθερων χωρών υπερβαίνει τα 50.000 δολάρια ΗΠΑ τον χρόνο (προσαρμοσμένα ως προς την αγοραστική δύναμη), έναντι λιγότερων από 6.000 δολαρίων στο τεταρτημόριο των λιγότερο ελεύθερων χωρών. Το εισόδημα του φτωχότερου 10% του πληθυσμού στις πιο ελεύθερες χώρες υπερβαίνει τα 14.000 δολάρια, αλλά δεν ξεπερνά τα 1.600 δολάρια στις λιγότερο ελεύθερες χώρες.

Ο δείκτης του Ινστιτούτου Fraser περιλαμβάνει διάφορες αναγκαίες παραμέτρους της οικονομικής ελευθερίας, αλλά οι δύο σημαντικότερες για την εισοδηματική κινητικότητα είναι η νομοκρατία και η εντός εύλογων ορίων ρύθμιση. Το γιατί ισχύει αυτό είναι εύλογο.

Στις μη οικονομικώς ελεύθερες χώρες, οι έντονα παρεμβατικές κυβερνήσεις και οι παρεοκρατικές ελίτ χρησιμοποιούν το κράτος δικαίου όχι για να προστατεύσουν την ελευθερία όλων των πολιτών αλλά για να εμπεδώσουν τα προνόμια των κλικών τους υπονομεύοντας ταυτόχρονα τα δικαιώματα όλων των άλλων.

Ομοίως, πολύ συχνά οι ρυθμίσεις χρησιμοποιούνται για τον αποκλεισμό ανθρώπων από την εργασία και τις ευκαιρίες, ακόμη και σε χώρες με σχετικά εύρωστη νομοκρατία. Οι κρατικές ρυθμίσεις μπορεί να υποχρεώνουν εργαζομένους να αποκτήσουν επαγγελματικές άδειες ή πιστοποιητικά πριν να μπορούν να εργαστούν.

Αυτό προϋποθέτει χρόνο και χρήμα που μπορεί να μη διαθέτουν άνθρωποι με χαμηλό εισόδημα, δημιουργώντας έτσι ένα φράγμα που τους εμποδίζει από το να συμμετέχουν πλήρως στην αγορά εργασίας και να την προάγουν. Αυτές οι ρυθμίσεις επιβραδύνουν την αύξηση των μισθών για τους εργαζόμενους με χαμηλά εισοδήματα. Επιπλέον, επαχθείς ρυθμίσεις για τη λειτουργία επιχειρήσεων και τις προσλήψεις μπορεί να κλείσουν με φόρα την πόρτα σε φτωχούς επιχειρηματίες που απλώς δεν διαθέτουν τους πόρους για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των ρυθμιστών.

Πολλοί ωστόσο φαίνεται να πιστεύουν ότι οι ελεύθερες αγορές θυματοποιούν τους ανθρώπους. Αυτή η πεποίθηση είναι περίεργη δεδομένου του ότι αυτό προφανώς δεν ισχύει. Αρκεί κανείς να δει την ποιότητα διαβίωσης στις διάφορες χώρες του κόσμου. Πού θα προτιμούσατε να ζείτε – ακόμη κι αν ήσασταν φτωχοί: σε οικονομικώς ελεύθερες χώρες όπως ο Καναδάς, η Δανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ταϊβάν και η Ελβετία, ή σε ανελεύθερες χώρες όπως η Ρωσία, η Αίγυπτος και η Βραζιλία – ή μήπως στις πρώην αγαπημένες των επικριτών της ελεύθερης αγοράς, τη Βενεζουέλα και την Κούβα; Πρέπει να έχει κανείς το αντίστοιχο του Τείχους του Βερολίνου στο μυαλό του για να απομονώσει τα δεδομένα από την ιδεολογία ώστε να πιστέψει τους επικριτές των ελεύθερων αγορών.

Μπορεί να σας εκπλήσσει που η Δανία συγκαταλέγεται μεταξύ των ελεύθερων χωρών, αλλά στην πραγματικότητα οι σκανδιναβικές χώρες ανήκουν στις πλέον ελεύθερες του πλανήτη. Ενώ έχουν υπερβολικά μεγάλα κράτη που αποδυναμώνουν τις οικονομίες τους, σε κάθε άλλη πτυχή της οικονομικής ελευθερίας – συμπεριλαμβανομένης της νομοκρατίας, της προστασίας των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων και της εντός εύλογων ορίων ρύθμισης – βρίσκονται στις πρώτες θέσεις της κατάταξης.

Οι ελεύθερες αγορές αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις μετά την χρηματοπιστωτική κρίση, την πανδημία του κορωνοϊού, την άνοδο των λαϊκιστών (που συχνά είναι κεκαλυμμένοι οπαδοί του παρεοκρατικού καπιταλισμού) και τις ονειροφαντασίες χωρίς αποδείξεις των επικριτών της ελεύθερης αγοράς.

Ας ελπίσουμε ότι θα νικήσουν τα δεδομένα – ευημερούμε περισσότερο, είμαστε λιγότερο φτωχοί, και έχουμε περισσότερες ευκαιρίες εκεί όπου επικρατεί η οικονομική ελευθερία.

* O συγγραφέας του άρθρου Fred McMahon, κατέχει την έδρα Ερευνών Οικονομικής Ελευθερίας Michael Walker στο Ινστιτούτο Fraser.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News