Ζακ Ντελόρ – Val Duchesse
Οι συμβολές του Ζακ Ντελόρ στην σύγχρονη ευρωπαϊκή εξέλιξη περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, και την εισαγωγή του κοινωνικού διαλόγου ως θεμελιώδους στοιχείου του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, της ενιαίας αγοράς και της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Που επιτρέπει σε αντιπροσωπευτικούς εκπροσώπους των επιχειρήσεων και των εργαζομένων να συμβάλουν ενεργά, μέσω και συμφωνιών, στην προώθηση της οικονομικής ενοποίησης και στο σχεδιασμό της ευρωπαϊκής κοινωνικής πολιτικής και πολιτικής απασχόλησης. Αυτό έχει συνοψισθεί ως διαδικασία κοινωνικού διαλόγου Val Duchesse.
Ο όρος Val Duchesse χρησιμοποιείται για να περιγράψει την εμφάνιση του ευρωπαϊκού κοινωνικού διαλόγου στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλίας που ανέλαβε το 1984 ο Ζακ Ντελόρ, ως επερχόμενος Πρόεδρος της Επιτροπής από τον Ιανουάριο του 1985. Η διαδικασία κοινωνικού διαλόγου Val Duchesse, που ξεκίνησε κι επίσημα το 1985 από τον Πρόεδρο της Επιτροπής Ζακ Ντελόρ, είχε ως στόχο τη συμμετοχή στη διαδικασία της ενιαίας εσωτερικής αγοράς των κοινωνικών εκπροσώπων, από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ETUC), την (τότε) Ένωση Βιομηχανιών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (UNICE) και το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τις Δημόσιες Επιχειρήσεις (CEEP).
Την ξεκίνησε προσκαλώντας τους προέδρους και τους γενικούς γραμματείς των UNICE, CEEP και ETUC και των εθνικών οργανώσεων που ήταν συνδεδεμένες με τις οργανώσεις επιχειρήσεων και εργαζομένων σε επίπεδο ΕΕ, σε συνάντηση στο κάστρο Val Duchesse έξω από τις Βρυξέλλες, στις 31 Ιανουαρίου 1985. Σε αυτή την ιστορική, όπως αποδείχθηκε, συνάντηση – σύνοδο, οι εκπρόσωποι συμφώνησαν να προωθήσουν την ενιαία αγορά και τον κοινωνικό διάλογο. (Στο κάστρο της «Κοιλάδας της Δούκισσας» έχουν λάβει χώρα και άλλες ιστορικές για την Ευρώπη συναντήσεις, όπως το 1956 η Διακυβερνητική συνάντηση για την Κοινή Αγορά, που προετοίμαζε την Συνθήκη της Ρώμης). Το 1985 δημιουργήθηκαν δύο κοινές ομάδες εργασίας και αυτός ο κοινωνικός διάλογος έδωσε τρεις κοινές γνωμοδοτήσεις: στις 6 Νοεμβρίου 1986, στις 6 Μαρτίου 1987 και στις 26 Νοεμβρίου 1987.
Παράλληλα το 1986 η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (άρθρο 118β) δημιουργούσε την νομική βάση για την ανάπτυξη του «κοινωνικού διαλόγου σε επίπεδο Κοινότητας» και ο ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος άρχισε να διαμορφώνεται, αρχικά με τη σύσταση μιας διευθύνουσας επιτροπής, και υπό την αιγίδα του Ζακ Ντελόρ, πέρασε σε δεύτερη φάση με συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο Palais d’ Egmont στις 12 Ιανουαρίου 1989. Η επιτροπή αυτή το 1992 μετεξελίχθηκε στην Επιτροπή Κοινωνικού Διαλόγου (SDC) – το κύριο φόρουμ για τον διμερή κοινωνικό διάλογο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία έως σήμερα συνεδριάζει τρεις έως τέσσερις φορές το χρόνο.
Μεταξύ 1985 και 1995, στην διάρκεια της προεδρίας Ζακ Ντελόρ, η διαδικασία Val Duchesse παρήγαγε 21 κοινές γνωμοδοτήσεις και δηλώσεις, δύο βασικές συμφωνίες και επτά συνόδους κορυφής υψηλού επιπέδου. Το σημαντικότερο επίτευγμά της ήταν το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων στο Μάαστριχτ, από τις οποίες προέκυψε, μαζί με την Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση του 1992, η Συμφωνία για την Κοινωνική Πολιτική μεταξύ 11 κρατών μελών (είχε αυτοεξαιρεθεί το Ηνωμένο Βασίλειο). Οι διατάξεις της οποίας ήταν αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων με κατάληξη τη συμφωνία της 31ης Οκτωβρίου 1991 μεταξύ της ETUC και της UNICE/CEEP σε ένα νέο σχέδιο των σχετικών με την κοινωνική πολιτική άρθρων της Συνθήκης της Ρώμης. Τα 11 κράτη μέλη υιοθέτησαν, με λίγες τροποποιήσεις, αυτή τη συμφωνία ως βάση για το μελλοντικό εργατικό και κοινωνικό δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για την ιστορία ας σημειώσουμε ότι η Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) ενσωμάτωσε τη Συμφωνία για την Κοινωνική Πολιτική, θεσπίζοντας ενιαίο πλαίσιο για τον κοινωνικό διάλογο στην ΕΕ. Αποτελέσματα αυτού ήταν οι συμφωνίες-πλαίσιο για τη γονική άδεια (1995), τη μερική απασχόληση (1997) και την εργασία ορισμένου χρόνου (1999), οι οποίες εφαρμόστηκαν με Οδηγίες του Συμβουλίου. Εν συνεχεία η Συνθήκη της Λισαβόνας (2009) εδραίωσε τον ρόλο των κοινωνικών εκπροσώπων (άρθρο 152 ΣΛΕΕ), τονίζοντας την ανάγκη διευκόλυνσης του διαλόγου με σεβασμό της αυτονομίας και της ποικιλομορφίας τους στα κράτη-μέλη.
Για τον Ζακ Ντελόρ η διαδικασία Val Duchesse και ο κοινωνικός διάλογος αφορούσαν αφενός την προώθηση τριμερούς συνεννόησης μεταξύ της Επιτροπής και των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων σχετικά με τον τρόπο ανάπτυξης της κοινωνικής διάστασης του προγράμματος για την ενιαία αγορά (προϊόντων, υπηρεσιών, κεφαλαίων, εργαζομένων) και την οικονομική και νομισματική ένωση για την οποίαν εργαζόταν παράλληλα, αφετέρου την προώθηση του αυτόνομου κοινωνικού διαλόγου μεταξύ εργοδοτικών ενώσεων και συνδικαλιστικών οργανώσεων.
Τριάντα εννέα χρόνια μετά εκείνη την ιστορική σύνοδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Βελγική Προεδρία συγκαλούν εκ νέου την σύνοδο στο κάστρο Val Duchesse, στις 31 Ιανουαρίου 2024. Ήδη συζητούνται κείμενα συμφωνιών και διακηρύξεων. Η επερχόμενη συνάντηση Val Duchesse είναι μια ευκαιρία αξιολόγησης των δυνατοτήτων και νέου προσανατολισμού του κοινωνικού διαλόγου στην ΕΕ. Τότε ο Ζακ Ντελόρ είχε μπροστά του μια νέα θητεία και ένα σχέδιο για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, και την συγκρότηση να το προωθήσει. Τώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει μπροστά της μίαν θητεία που λήγει, κρίσιμες ευρωεκλογές τον Ιούνιο, και νέες προκλήσεις για την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης – σε έναν άλλον κόσμο, σε έναν άλλον αιώνα.
* Ο κ. Χρήστος Α. Ιωάννου είναι οικονομολόγος.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
