ΕΕΣ: Πόσο προστατευμένη είναι η οικονομία της ΕΕ από τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου;
Οι παραβιάσεις του κράτους δικαίου μπορούν να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικότερα από τότε που το νομικό πλαίσιο της ΕΕ ενισχύθηκε με τον κανονισμό για την αιρεσιμότητα, τον Ιανουάριο του 2021. Μαζί με άλλους προστατευτικούς μηχανισμούς, προβλεπόμενους από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και την πολιτική συνοχής, το πλαίσιο προβλέπει τη δυνατότητα λήψης δημοσιονομικών μέτρων σε περίπτωση τέτοιων παραβιάσεων στα κράτη μέλη. Ωστόσο, σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), η σημερινή ασπίδα των θεμελιωδών αξιών έχει κάποια αδύναμα σημεία και δεν μπορεί ακόμη να εγγυηθεί την πλήρη προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.
Η σημερινή έκθεση περιλάμβανε τις χώρες για τις οποίες είχαν κινηθεί διαδικασίες δυνάμει του άρθρου 7 ΣΕΕ (Πολωνία και Ουγγαρία) και του κανονισμού για την αιρεσιμότητα (Ουγγαρία), καθώς και αυτές που αφορούσε ο μηχανισμός συνεργασίας και ελέγχου (Ρουμανία και Βουλγαρία). Το δείγμα περιλάμβανε επίσης την Ελλάδα και την Ιταλία, λόγω των προκλήσεων που είχαν διαπιστωθεί στις χώρες αυτές σχετικά με το κράτος δικαίου, καθώς και για λόγους γεωγραφικής ισορροπίας και σημαντικότητας.
Ειδικότερα, η Ουγγαρία και η Πολωνία είναι οι χώρες στις οποίες επιβάλλονται επί του παρόντος διάφορα δημοσιονομικά μέτρα που συνδέονται με το κράτος δικαίου και των οποίων οι επιπτώσεις εκτιμώνται γύρω στα 22 δισ. ευρώ και στα 134 δισ. ευρώ, αντίστοιχα. Τα ποσά αυτά, ωστόσο, δεν είναι ακόμη ενυπόστατα, αλλά απλώς αντιπροσωπεύουν τις πιθανές επιπτώσεις στις μελλοντικές πληρωμές και στις αναλήψεις υποχρεώσεων μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Με άλλα λόγια, οι άμεσες δημοσιονομικές συνέπειες είναι μέχρι στιγμής πολύ χαμηλότερες από ό,τι ενδεχομένως υποδηλώνουν οι συγκεκριμένοι αριθμοί. Εν τω μεταξύ, η δέσμευση των ενωσιακών κεφαλαίων μπορεί να αποδειχθεί πρόσκομμα στην επίτευξη των στόχων των προγραμμάτων και των πολιτικών της ΕΕ, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες μια κυβέρνηση αθετήσει τις υποχρεώσεις της. Το ΕΕΣ προειδοποιεί ότι αυτοί που θα αισθανθούν πρώτοι τις αρνητικές συνέπειες μπορεί να είναι οι πολίτες. Οι σπουδαστές, λόγου χάριν, πιθανόν να μην μπορούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα ανταλλαγών Erasmus+.
«Οι νέες εγγυήσεις που προσφέρει η ΕΕ όσον αφορά το κράτος δικαίου συνιστούν ένα αξιέπαινο βήμα προόδου», δήλωσε η Annemie Turtelboom, Μέλος του ΕΕΣ και επικεφαλής του ελέγχου.
«Ωστόσο, η πανοπλία έχει ρωγμές: το κράτος δικαίου αποτελεί θεμελιώδη αξία της ΕΕ, που σίγουρα αξίζει να προστατεύεται από σιδερόφραχτο σύστημα.»
Για την μοναδική περίπτωση κατά την οποία λήφθηκαν μέτρα βάσει του κανονισμού για την αιρεσιμότητα (Ουγγαρία, 2022), η πρόταση για τη δέσμευση των κεφαλαίων ήταν δεόντως αιτιολογημένη. Ωστόσο, για άλλες χώρες, εκτός της Ουγγαρίας, το ΕΕΣ δεν κατάφερε πάντοτε να επαληθεύσει τους λόγους για τους οποίους κάποιο εργαλείο μπορεί να προτιμήθηκε έναντι άλλου. Καταλήγει, επομένως, στο συμπέρασμα ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν μπορεί να αποδείξει με διαφανή τρόπο ότι τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ προστατεύονται καταλλήλως σε όλα τα κράτη μέλη.
Επιπλέον, το ΕΕΣ επισήμανε διάφορους κινδύνους που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν σοβαρά τη μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα των δημοσιονομικών και των διορθωτικών μέτρων. Πρώτον, τα προβλήματα με το κράτος δικαίου μπορούν να επηρεάσουν και άλλα τμήματα του προϋπολογισμού, πέραν των μέτρων που λαμβάνονται. Στην περίπτωση της Ουγγαρίας, τα μέτρα βάσει του κανονισμού για την αιρεσιμότητα εστίασαν στο 55 % τριών προγραμμάτων που θεωρήθηκε ότι κινδύνευαν περισσότερο. Όμως, παρόμοια προβλήματα μπορούν να επηρεάσουν και το υπόλοιπο 45 % ή οποιαδήποτε άλλα χρηματοδοτικά καθεστώτα της ΕΕ (όπως η κοινή γεωργική πολιτική). Δεύτερον, η εφαρμογή του κανονισμού για την αιρεσιμότητα μπορεί να καταλήξει απλώς μια διεκπεραιωτική διαδικασία, χωρίς πραγματικές βελτιώσεις επί της ουσίας. Για παράδειγμα, η εξαγγελία της σύστασης Αρχής Ακεραιότητας δεν εξασφαλίζει αυτομάτως την αποτελεσματικότητα του αγώνα για την πάταξη της διαφθοράς.
Τέλος, το ΕΕΣ υπογραμμίζει τον κίνδυνο αναίρεσης των διορθωτικών μέτρων με την άρση των δημοσιονομικών μέτρων.
Οι κίνδυνοι αυτοί φαίνονται ακόμη σοβαρότεροι, καθώς, όπως τονίζει το ΕΕΣ, υπάρχουν και πολιτικές παράμετροι που μπορούν τελικά να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη δέσμευση ή στην αποδέσμευση των ενωσιακών κεφαλαίων, ενώ οι αποφάσεις αυτές θα έπρεπε να βασίζονται σε τεχνική και νομική ανάλυση. Πράγματι, το ΕΕΣ προειδοποίησε ότι η άρση των δημοσιονομικών μέτρων, με την απαιτούμενη ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο, ήταν πιθανόν να συζητείται παράλληλα με άλλες σημαντικές αποφάσεις που απαιτούν ομοφωνία από τα 27 κράτη μέλη.
Αυτό συνέβη τον Δεκέμβριο του 2023, μερικές εβδομάδες μετά το πέρας του ελέγχου, όταν έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις σχετικά με το κράτος δικαίου στην Ουγγαρία και παράλληλα να ψηφιστεί η έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών με την Ουκρανία, για τις οποίες η Ουγγαρία είχε αρχικά εκφράσει τις αντιρρήσεις της.
Σημειώνεται ότι η ΕΕ στηρίζεται σε ένα σύνολο θεμελιωδών κοινών αξιών, στις οποίες περιλαμβάνεται το κράτος δικαίου και οι οποίες καθορίζονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η έννοια του κράτους δικαίου προϋποθέτει ότι η νομοθετική διαδικασία συνιστά μια διαφανή, υπεύθυνη, δημοκρατική και πλουραλιστική διεργασία. Απαιτεί επίσης όλες οι δημόσιες αρχές να ενεργούν εντός των ορίων του νόμου, σύμφωνα με τις αρχές της δημοκρατίας και με σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Οι παραβιάσεις του κράτους δικαίου μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τον προϋπολογισμό και τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ.
Για παράδειγμα, μπορούν να πλήξουν την εύρυθμη λειτουργία των αρχών που εκτελούν τον προϋπολογισμό της ΕΕ και πραγματοποιούν τον σχετικό οικονομικό έλεγχο, την παρακολούθηση και τον εξωτερικό έλεγχο. Επίσης, μπορούν να υπονομεύσουν τον αποτελεσματικό δικαστικό έλεγχο από ανεξάρτητα δικαστήρια, καθώς και την πρόληψη και την τιμωρία της απάτης και της διαφθοράς. Ως ο θεματοφύλακας των Συνθηκών της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι υπεύθυνη όχι μόνο για τον εντοπισμό και την πάταξη των πιθανών παραβιάσεων της ενωσιακής νομοθεσίας, αλλά και για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ από τέτοιου είδους παραβιάσεις.
Ο έλεγχος καλύπτει τις δράσεις που αναπτύσσονται για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ δυνάμει του κανονισμού για την αιρεσιμότητα, σε συνδυασμό με τις συναφείς διατάξεις του κανονισμού για τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και του κανονισμού περί κοινών διατάξεων που διέπει τα ταμεία της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027. Το δείγμα του ελέγχου περιλάμβανε τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ιταλία, την Πολωνία και τη Ρουμανία.
Η ειδική έκθεση 03/2024, με τίτλο «Το κράτος δικαίου στην ΕΕ – Βελτιωμένο πλαίσιο για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, χωρίς όμως να έχουν εξαλειφθεί οι κίνδυνοι» είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του ΕΕΣ.
moneyreview.gr
Διαβάστε επίσης:
Δείκτης Ατομικών Ελευθεριών: Σε χαμηλό 21 ετών η Ελλάδα – Πού υστερεί
ΕΕ: Πρόταση Ρέιντερς για δημιουργία Task Force στην Ελλάδα για την προστασία των δημοσιογράφων
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
