Κόσμος Παρασκευή 27/08/2021, 07:35
ΚΟΣΜΟΣ

Η πολιτική οικονομία των φονταμενταλιστών

Η πολιτική οικονομία των φονταμενταλιστών

Στις αρχές Ιουλίου ο Τζο Μπάιντεν έλεγε: «Εμπιστεύομαι τους Ταλιμπάν; Όχι. Αλλά εμπιστεύομαι την ικανότητα του αφγανικού στρατού, που είναι καλύτερα εκπαιδευμένος και καλύτερα εξοπλισμένος για να διεξάγει έναν πόλεμο». Δεν άργησε να διαψευστεί με τον πιο εμφατικό τρόπο. Ακόμη και εκείνοι που προέβλεπαν δεινά μετά την αμερικανική υποχώρηση από το Αφγανιστάν, αιφνιδιάστηκαν, σοκαρίστηκαν από το πόσο γρήγορα οι Ταλιμπάν κατελάμβαναν τη μία πόλη μετά την άλλη. Πώς ήταν δυνατόν ένα «τσούρμο» ρακένδυτων φονταμενταλιστών να είναι τόσο αποτελεσματικό στην κατάληψη μίας χώρας, που έχει στο παρελθόν αντιμετωπίσει Βρετανούς, Σοβιετικούς και Αμερικανούς; 

Οι Ταλιμπάν ήταν καλά οργανωμένοι και καλά χρηματοδοτημένοι. Πάνω από όλα είχαν πιστούς ακολούθους έτοιμους να τους στηρίξουν με κάθε μέσο: οικονομικό και με την ίδια τους τη ζωή. Όπως χαρακτηριστικά γράφει στη Wall Street Journal ο Άντονι Γκιλ, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, η εξήγηση για την ταχεία επέλαση των Ταλιμπάν βρίσκεται ουσιαστικά σε κάτι που ονομάζεται «πολιτική οικονομία της θρησκείας» ή στη συγκεκριμένη περίπτωση «πολιτική οικονομία των φονταμενταλιστών».

Η θεωρία αρχικά αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 από τους κοινωνιολόγους Ρόντνι Σταρκ, Ρότζερ Φίνκε και Λόρενς Ιάνακανον και δεν αφορούσε βεβαίως τζιχαντιστικές ή τρομοκρατικές οργανώσεις, αλλά ορισμένες από τις πιο «αυστηρές» στις απαιτήσεις τους έναντι των πιστών θρησκευτικές ομάδες των ΗΠΑ, όπως οι Μορμόνοι, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και οι Ορθόδοξοι Εβραίοι. Όλες οι παραπάνω ομάδες απαιτούσαν συγκεκριμένους κώδικες συμπεριφοράς και απόλυτη αφοσίωση. 

Η απαγόρευση της κατανάλωσης αλκοόλ, η επιβολή συγκεκριμένης ενδυμασίας και η υιοθέτηση σειράς περιορισμών ήταν στοιχεία με τα οποία οι θρησκευτικές οργανώσεις αυτές πετύχαιναν να ενισχύσουν τη συνεργασία των μελών, αλλά και την οικονομική συνεισφορά τους. Ο στιγματισμός μη αποδεκτών συμπεριφορών ή ανεπαρκούς απόδειξης της πίστης ήταν επίσης ισχυρότατα όπλα. Οι άνθρωποι που τηρούν αυστηρό διαιτολόγιο, προσεύχονται αρκετές φορές μέσα στην ημέρα, μελετούν συνεχώς ιερά κείμενα και προσφέρουν εργασία στην ομάδα, χωρίς να έχουν καθόλου χρόνο για άλλες δραστηριότητες, είναι οι καλύτεροι «στρατιώτες» που μπορεί να ζητήσει κανείς. Αν μάλιστα δίνει την εικόνα καλοκουρδισμένης ομάδας, κερδίζει συνεχώς και περισσότερα μέλη. 

Κάπως έτσι ήρθαν στην εξουσία οι Ταλιμπάν τη δεκαετία του 1990: υποσχόμενοι να δώσουν τέλος στο χάος και να φέρουν τάξη και ασφάλεια. Μία από τις πρώτες τους κινήσεις δε ήταν να επιβάλλουν ανεκτούς φόρους, τους οποίους χρησιμοποίησαν για έργα υποδομών ανά τη χώρα, σημειώνει ο Γκιλ. Όλα αυτά τους έκαναν «εξαιρετικά δημοφιλείς». Για λίγο τουλάχιστον. Έως ότου δείξουν το άλλο τους πρόσωπο, εκείνο της στέρησης κάθε ελευθερίας, των μεσαιωνικών πρακτικών και του σκοταδισμού. 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News