ΑΠΟΨΕΙΣ

Πολιτική σταθερότητα και οικονομική ανάπτυξη

Πολιτική σταθερότητα και οικονομική ανάπτυξη

Υψηλός πληθωρισμός και ακρίβεια, ενεργειακή και επισιτιστική κρίση. Μια δύσκολη εξίσωση που επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη και δημιουργεί αβεβαιότητα για το μέλλον λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, της κλιματικής αλλαγής αλλά και της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Όλα αυτά δημιουργούν οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπισθούν με πολιτικές σταθερότητας και ανάπτυξης. Τα παραπάνω αναφέρει και έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ όπου σε πρόσφατη έκθεση επισημαίνει ότι η παγκόσμια πολιτική αστάθεια βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από την οικονομική κρίση του 2008. Επομένως, το ερώτημα που προκύπτει είναι: μπορεί η πολιτική αστάθεια να σταματήσει τη προσπάθεια για οικονομική ανάπτυξη; 

Στο παρελθόν είδαμε ότι πολιτικές αναταραχές έφεραν οικονομικά προβλήματα, με πρόσφατο παράδειγμα τα γεγονότα στη Μεγάλη Βρετανία. Συγκεκριμένα, η πολιτική αστάθεια στο δεύτερο μισό του 2022 που οδήγησε σε παραίτηση τον Πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον και στη συνέχεια τη Λιζ Τρας, μέσα σε διάστημα 3 μηνών, κατρακύλησε τον χρηματιστηριακό δείκτη του Λονδίνου FTSE-100, ενώ η ισοτιμία Βρετανικής Λίρας-Δολαρίου ΗΠΑ έφτασε σε ιστορικό χαμηλό επίπεδο 20ετιας στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2022 (το ίδιο συνέβη και στην ανακοίνωση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος του Brexit όπου παρατηρήθηκε μια απότομη πτώση στα τέλη του Ιουνίου του 2016). Έχοντας πλέον χαμηλά επίπεδα επενδύσεων αλλά και πτώση των εξαγωγών, η πολιτική αβεβαιότητα στη Βρετανία φαίνεται πως δεν βοήθησε να αντιμετωπισθούν τα οικονομικά προβλήματα λόγω του Brexit, της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης. Οι φορολογικές περικοπές και η οικονομική ανάπτυξη ήταν το σλόγκαν της Λιζ Τρας καθ’ όλη τη διάρκεια του εκλογικού αγώνα για την ηγεσία των Συντηρητικών (Τόρις), κάτι που δεν έγινε τελικά και έτσι το αρνητικό πολιτικό κλίμα έφερε περαιτέρω οικονομικές δυσκολίες αφού οι αγορές δεν υποστήριξαν την οικονομική πολιτική της Πρωθυπουργού Τρας (έτσι πολύ γρήγορα είδαμε τα κρατικά ομόλογα να υποχωρούν, και τη Λίρα να πέφτει). Με λίγα λόγια, οι αγορές είδαν πολιτική αστάθεια και παράλληλα μια κακή οικονομική κατάσταση με υψηλό πληθωρισμό προκαλώντας κρίση κόστους ζωής και εργασιακές ανησυχίες. Τι ζήτησαν; Δημοσιονομική πολιτική και μέτρα που δεν θα φέρουν αναστάτωση αλλά θα ανατρέψουν γρήγορα την ύφεση που έρχεται στη Βρετανία. Οι επενδυτές πλέον αναμένουν πολιτικές οικονομικής σταθερότητας που θα ανατρέψουν την οικονομική επιβράδυνση που δημιουργήθηκε από το πολιτικό χάος στη Βρετανία, κάτι που υποσχέθηκε ο νέος Πρωθυπουργός Σούνακ.  

Η βιβλιογραφία αναφέρει ότι η πολιτική σταθερότητα παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας αφού ευνοείται από την προσέλκυση νέων  επενδύσεων. Έτσι, οι επενδυτές παρακινούνται να παρέχουν τα κεφάλαιά τους σε μια χώρα που παρουσιάζει σταθερό πολιτικό κλίμα με υψηλό βαθμό αποτελεσματικής διακυβέρνησης. Τα αποτελέσματα από εμπειρικές μελέτες δείχνουν ξεκάθαρα ότι η πολιτική αστάθεια έχει αρνητική σχέση με την οικονομική ανάπτυξη και αναφέρουν ότι, όταν μια χώρα γίνεται πολιτικά σταθερή τότε τείνει να έχει θετικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη.

Από την έναρξη της πανδημίας COVID-19 μέχρι σήμερα, είδαμε ότι μόνο τα αυξημένα κρατικά έσοδα μπορούν να αποφέρουν σημαντικά μέτρα στήριξης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, κάτι επιβεβλημένο στην εποχή που ζούμε ώστε να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά η οικονομική ύφεση. Η επιδοματική πολιτική είναι μονόδρομος αλλά θα πρέπει να συνεχίσει δίχως πολιτικές αναταραχές που μπορούν να εκτροχιάσουν το σχεδιασμό αυτό. Απεριόριστος δημοσιονομικός χώρος δεν υπάρχει, ενώ οι συνεχείς αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας και ο υψηλός πληθωρισμός δημιουργούν την ανάγκη συνολικής λύσης μέσω μιας σταθερής ευρωπαϊκής πολιτικής που θα έχει την αποδοχή όλων των χωρών της ευρωζώνης. Όμως πολλές φορές αυτό δεν φτάνει. Η εξίσωση της ανάπτυξης είναι δύσκολη να λυθεί όταν οι παράγοντες που την επηρεάζουν είναι πολλοί και οδηγούν σε ένα συμπέρασμα: η οικονομική αβεβαιότητα αυξάνεται όταν υπάρχει πολιτική αστάθεια. 

Στη περίπτωση της Ελλάδας όπου βλέπουμε υψηλό ποσοστό ανάπτυξης (σε σχέση με τον αντίστοιχο μέσο όρο στην Ευρώπη), αύξηση στις εξαγωγές και στα έσοδα από τον τουρισμό αλλά και αύξηση στις καταθέσεις και μείωση στο ποσοστό ανεργίας, ένας μηχανισμός στήριξης με αντανακλαστικά που βοηθούν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις δεν είναι πάντα αρκετός όταν οι εξελίξεις σε όλα τα πεδία είναι δυναμικές και οι απειλές για οικονομική αστάθεια συνεχείς. Η μόνη λύση είναι η πολιτική σταθερότητα (ενόψει εκλογών το 2023) που θα ενισχύσει περαιτέρω την ανάπτυξη στη χώρα μας και θα φέρει οικονομικά έσοδα που θα βελτιώσουν σημαντικά τα μέτρα στήριξης. Αυτό αφορά και την Ευρώπη, έτσι το όπλο της Ευρώπης στον οικονομικό πόλεμο της Ρωσίας είναι η πολιτική σταθερότητα που παράλληλα με την οικονομική ενίσχυση θα φέρει ανάπτυξη, πρόοδο και ευημερία. Με λίγα λόγια, με πολιτική συνεννόηση μπορούμε να πετύχουμε η ακριβή ενέργεια να μην φέρει οικονομική ύφεση και αβεβαιότητα στην ευρωπαϊκή οικονομία το επόμενο έτος, όταν μάλιστα η οικονομία προσπαθεί να ανακάμψει μέσω της αύξησης των επιτοκίων που φαίνεται ότι δεν είναι η μόνη λύση στο πρόβλημα του υψηλού πληθωρισμού. Με δεδομένη την οικονομική ύφεση στην Ευρώπη το 2023 (σύμφωνα με πολλούς αναλυτές), μια συμφωνία πολιτικών για συγκεκριμένα μέτρα είναι μονόδρομος για να έρθει σύντομα η οικονομική ανάπτυξη. Οι περισσότεροι αναλυτές αναφέρουν ύφεση το 2023 και ίσως το 2024 σε Ευρωζώνη και Βρετανία, και ίσως σε ΗΠΑ. Για να αποφευχθεί αυτό και να έρθει η οικονομική σταθερότητα, θα πρέπει να υιοθετηθούν οριζόντιες πολιτικές υψηλού ρυθμού ανάπτυξης που θα καλύπτουν ένα μέρος του υψηλού πληθωρισμού, ώστε ο πρόσθετος δημοσιονομικός χώρος να βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε την ακρίβεια και την ενεργειακή κρίση γρήγορα και αποτελεσματικά σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, περαιτέρω αυξήσεις των επιτοκίων από την ΕΚΤ ίσως αποβούν καταστροφή για κάποιες Ευρωπαϊκές χώρες και φέρουν πολιτική αναταραχή, κάτι που δεν βοηθά χώρες οι οποίες αντιστέκονται στην οικονομική ύφεση με δικές τους πολιτικές. Ειδικότερα, το γεγονός ότι η Ελλάδα παρουσιάζει μια πολύ καλή επίδοση του Χρηματιστηρίου Αθηνών το 2022 και αναμένει πλεόνασμα τον επόμενο χρόνο, σύμφωνα με το ΔΝΤ, θα αποφέρει πιο εύκολα την επενδυτική βαθμίδα (που θα προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις), εφόσον υπάρχει πολιτική σταθερότητα στο τόπο μας το 2023. Η άμυνα της Ελλάδας στην οικονομική ύφεση της Ευρωζώνης το 2023 θα πρέπει να είναι η πολιτική συνεννόηση σε οικονομικά θέματα ανάπτυξης, κάτι σημαντικό ενόψει των εκλογών την επόμενη χρονιά στη χώρα μας. Γενικά, η έλλειψη πολιτικού διαλόγου και ίσως η απουσία κουλτούρας σχετική με αναπτυξιακές πολιτικές, δεν βοηθούν στην αντιμετώπιση οικονομικών προβλημάτων που προκύπτουν λόγω της αβεβαιότητας και της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης που μάλλον έρχεται ως συνέπεια του στασιμοπληθωρισμού και απειλεί κυρίως τις αναπτυγμένες οικονομίες. Συνεπώς, η οικονομική ύφεση μπορεί να αντιμετωπισθεί με σταθερή πολιτική και στρατηγική τόνωσης της ανάπτυξης (αύξηση ΑΕΠ, μείωση φόρων, αύξηση επενδύσεων) με σκοπό να έρθει σύντομα η οικονομική ευημερία. Σε όλα αυτά σημαντικό ρόλο θα παίξουν ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι εμπορικές σχέσεις ΕΕ, ΗΠΑ, Βρετανίας και Κίνας και φυσικά οι πολιτικές των κεντρικών τραπεζών που θα επηρεάσουν τις διεθνείς αγορές. Συμπερασματικά, η πολιτική σταθερότητα είναι σημαντικός παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης, ενώ η Ελλάδα με αναμφισβήτητα τεράστιες οικονομικές δυνατότητες μπορεί να γίνει παράδειγμα ανάκαμψης σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.  

* Ο Καθηγητής Χρήστος Φλώρος είναι Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου και τ. Αντιπρύτανης, Καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News