λόγω που ναι σχετικά
Η 15 Σεπτεμβρίου έχει οριστεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως ημέρα της δημοκρατίας. Φέτος οι δράσεις που προγραμματίζονται εστιάζουν στην προστασία της ελευθερίας του τύπου ως πυλώνα της λειτουργικής δημοκρατίας. Γιατί δημοκρατία δεν είναι μόνο η διεξαγωγή εκλογών, αν και αυτή είναι απαραίτητη. Η δημοκρατία για να λειτουργήσει χρειάζεται μία σύνθεση πολλών επί μέρους στοιχείων. Το Economist Intelligence Unit που πραγματοποιεί μία εκτενή ανάλυση της ποιότητας της δημοκρατίας σε 167 χώρες θέτει 5 κεντρικούς πυλώνες:
- Εκλογική διαδικασία και πλουραλισμός
- Λειτουργία της κυβέρνησης
- Πολιτική συμμετοχή
- Πολιτικός πολιτισμός (ήθη)
- Πολιτικές ελευθερίες
Η ανάλυση είναι αρκετά εκτενής, σε 60 υποκατηγορίες και περιλαμβάνει λεπτομέρειες όπως το ποσοστό των εγγράμματων ενηλίκων, καθώς εύλογα ο αναλφαβητισμός είναι εμπόδιο στην αξιοποίηση της ελευθεροτυπίας, ακόμη και αν αυτή κατά τα άλλα υπάρχει. Η ελευθερία του τύπου περιλαμβάνεται στην τελευταία κατηγορία και εξετάζεται σε 5 από τα 17 ερωτήματα της κατηγορίας, η οποία επίσης περιλαμβάνει θέματα όπως τη θρησκευτική ελευθερία, την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και αν η χώρα χρησιμοποιεί βασανιστήρια. Σε αυτή την κατηγορία, των πολιτικών ελευθεριών, η χώρα έχει μία βαθμολογία 8,53 στα 10, λίγο πάνω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο (8,43).
Το Freedom House, αμερικανικός οργανισμός για την προάσπιση της ελευθερίας, κινείται σε παρόμοια επίπεδα. Αν και η ανάλυση έχει λιγότερο βάθος, αξιολογεί την Ελλάδα με 3/4 ως προς την ελευθεροτυπία και συνολικά με 87% σε ελευθερία, κατατάσσοντάς την στον ελεύθερο κόσμο.
Αυτό είναι σε έντονη αντίθεση με την αξιολόγηση των Reporters Without Borders που κατατάσσει τη χώρα στην 108η θέση σε 180 χώρες παγκοσμίως, με μία κατακόρυφη πτώση από την (ήδη περίεργη) 70η το 2021. Αξίζει λοιπόν να δούμε λίγο τις διαφορές στη μεθοδολογία που υιοθετούν. Η βάση της ανάλυσης μοιάζει παρόμοια με πέντε βασικές κατηγορίες:
- Πολιτικό πλαίσιο
- Οικονομικό πλαίσιο
- Νομικό πλαίσιο
- Κοινωνικό – πολιτισμικό πλαίσιο
- Βία κατά δημοσιογράφων
Και η κάθε κατηγορία αναλύεται σε επί μέρους ερωτήσεις όπως και με τους άλλους δείκτες. Η βασική διαφορά εδώ μοιάζει να είναι ότι στο ερωτηματολόγιο απαντούν μία σειρά από ειδικοί όπως δημοσιογράφοι, ερευνητές, ακαδημαϊκοί και υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν υπάρχει δηλαδή μία κεντρική προσέγγιση για το πώς αξιολογείται μία κατάσταση.
Έτσι, όταν το ερωτηματολόγιο ρωτάει, για παράδειγμα, εάν οι δημοσιογράφοι λαμβάνουν πολυτελείς προσκλήσεις που μπορούν να υποσκελίσουν την αντικειμενικότητα τους (κατηγορία 2 ερώτηση 8) η απάντηση θα σχετίζεται με την αντίληψη του κάθε απαντώντα για το θέμα. Η ίδια απάντηση, σε μία κλίμακα 1 έως 5, θα λάβει άλλη βαθμολογία σε άλλη χώρα, από απαντώντες με άλλη βάση σύγκρισης και προσλαμβάνουσες.
Στη στατιστική μία κλίμακα τάξεως (ordinal) μας λέει μόνο πώς κατατάσσονται τα στοιχεία του συνόλου, δεν μπορεί να μετρήσει τις διαφορές τους. Για παράδειγμα αν ρωτήσουμε τους αναγνώστες σε κλίμακα 1 εώς 5 να μας πούνε πόσο τους αρέσει το ποδόσφαιρο και κάποιος απαντήσει 1 και κάποιος άλλος 2 δε σημαίνει ότι του αρέσει 2 φορές περισσότερο. Η μόνη πληροφορία που πραγματικά έχουμε είναι ότι του αρέσει περισσότερο. Μία κλίμακα cardinal θα είχε και ίσες αποστάσεις μεταξύ των απαντήσεων αλλά αυτό δεν είναι εφικτό σε ποιοτικά ερωτηματολόγια.
Κάποιοι οργανισμοί «σκοράρουν» τα ερωτηματολόγιά τους κεντρικά, εξομαλύνοντας κάπως τις διαφορές. Η RSF, της οποίας το ερωτηματολόγιο κυκλοφορεί σε 23 γλώσσες περιλαμβανομένης της Ελληνικής, δεν το κάνει αυτό. Έτσι δεν μπορεί να μετρήσει την ελευθεροτυπία, αλλά μόνο την αντίληψη συγκριτικής ελευθεροτυπίας που έχουν οι εν Ελλάδι απαντώντες.
Για παράδειγμα, ενώ στην (κεντρικοποιημένη) κατάταξη του Economist η Ελλάδα έχει καλύτερο σκορ από τη Γαλλία, την Ισπανία, το Βέλγιο την Ιταλία και την Αυστρία, στην κατάταξη της RSF έχει χειρότερο σκορ από τη Βόρεια Κύπρο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η κάθε προσέγγιση δεν αναδεικνύει σημεία προς βελτίωση. Αντιθέτως η μέγιστη αξία αυτών των δεικτών είναι να αναδείξουν αυτά ακριβώς τα σημεία και λιγότερο να παράγουν ετήσιες λίστες κατάταξης.
Αν έννοια απόλυτη
είναι η καλοσύνη
τότε θα πρέπει απόλυτη
να ‘ναι κι η δικαιοσύνη
Σε θέση να ναι ο καλός
που καλοσύνη δίνει
πώς και γιατί μα και σε ποιον
ξεκάθαρα να κρίνει
Μα σαν κανείς ξεκάθαρα
αρχίζει να ξεκρίνει
θέλοντας την απόλυτη να ασκεί
δικαιοσύνη
Συνθήκες και παράγοντες
απόλυτα θα κρίνει
μα τότε πια απόλυτη
θα έχει καλοσύνη
Και μήπως είναι άσχετη
κι αυτή η δικαιοσύνη
στο να ασκηθεί απόλυτα
από την καλοσύνη
Οπότε η μεταφυσική
ίσως να κάνει λάθος
κι ο Μαρξ το πράγμα να ‘χει δει
σωστότερα στο βάθος
Και λόγω που ναι σχετικά
δίκιο και καλοσύνη
το θέμα είναι αν κανείς
έχει νοημοσύνη
Οπότε αναγκάζεται
στο διπλανό να δίνει
αν σχετικό ή απόλυτο
είν’ το καλό να κρίνει
«Απόλυτο και σχετικό», Λουκιανός Κηλαηδόνης από το άλμπουμ «Απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας» του 1975 σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
