Ανεργία 2%, μισθοί και ομαλή προσγείωση
Μετά από σχεδόν μία δεκαετία σταθερών επιπέδων πληθωρισμού (ποσοστιαία αύξηση του γενικού επιπέδου των τιμών) γύρω από τον στόχο του 2%, η Αμερικανική οικονομία βιώνει τα υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού που έχουν παρατηρηθεί τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια. Τον περασμένο Μάρτιο το επίπεδο αυτό ανήλθε στο ιστορικό 8.5% ενώ για τον Απρίλιο η μείωση του ρυθμού του πληθωρισμού δεν απηχούσε τις προσδοκίες των οικονομολόγων (8.3% έναντι προσδοκίας για 8.1%).
Το σύντομο αφήγημα του πληθωρισμού για τις ΗΠΑ έχει ως εξής: Η πανδημία έστρεψε τους καταναλωτές σχεδόν εν μία νυκτί από την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών στην αποκλειστική ζήτηση αγαθών (υπολογιστές και οθόνες για τηλεργασία, αυτοκίνητα για την αποφυγή ΜΜΜ, όργανα γυμναστικής κ.α.). Η προσφορά από την άλλη ήταν ανίκανη να ανταποκριθεί άμεσα σε ένα περιβάλλον λοκντάουν, έλλειψης εργαζομένων αλλά και αποδοτικών μέσων μεταφοράς των αγαθών και ως αποτέλεσμα είχαμε την άνοδο του επιπέδου των τιμών. Η ιστορία αυτή θα είχε σύντομο τέλος αν δεν είχε μεσολαβήσει μια γιγαντιαία δημοσιονομική και νομισματική υποστήριξη από την πλευρά του κράτους και της Κεντρικής Τράπεζας (FED). Ως αποτέλεσμα αναπληρώθηκε ταχύτατα η απώλεια του πλούτου, το ΑΕΠ και η αγορά εργασίας ανέκαμψαν ραγδαία. Τελικά, είχαμε καταναλωτές που συνέχισαν να ζητάνε αγαθά, την προσφορά να δυσκολεύεται να ανταποκριθεί και την εφοδιαστική αλυσίδα να βρίσκεται υπό πίεση ενώ παράλληλά το πρόβλημα επιδεινώθηκε σημαντικά από την άνοδο των τιμών ενέργειας.
Σε αυτό το σημείο, είναι θεμελιώδες να τονίσουμε ότι η απόκριση των Κεντρικών Τραπεζών, ευθύνη των οποίων είναι να διατηρούν τον πληθωρισμό σταθερό μακροχρόνια, είναι εντελώς διαφορετική αν θεωρούν ότι το φαινόμενο είναι παροδικό σε σχέση με τον κίνδυνο παρατεταμένης ύπαρξης του. Πιο συγκεκριμένα δύο από τις βασικές συνιστώσες που παρατηρούν όσοι ασκούν την νομισματική πολιτική είναι η στενότητα της αγοράς εργασίας, αποτιμώμενη συνήθως από το ποσοστό ανεργίας, και οι προσδοκίες για τον μελλοντικό πληθωρισμό. Ένα πολύ χαμηλό ποσοστό ανεργίας δίνει ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη στους εργαζομένους να ζητήσουν υψηλότερους μισθούς και τελικά αυξάνει το κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων με κίνδυνο να μετακυλιστεί αυτή η αύξηση του κόστους τις τιμές προϊόντων και υπηρεσιών. Σε μία πρόσφατη μελέτη της αγοράς εργασίας στις ΗΠΑ οι καθηγητές του Χάρβαρντ, Domash και Summers, εξετάζοντας την ικανότητα των επιχειρήσεων να βρίσκουν εργαζόμενους για τις κενές τους θέσεις, συμπεραίνουν ότι η στενότητα της αγοράς εργασίας είναι τόσο σημαντική που αντιστοιχεί σε ένα υποθετικό ποσοστό ανεργίας του 2%. Σύμφωνα με τον Olivier Blanchard, ΜΙΤ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγο του ΔΝΤ, το γεγονός αυτό μπορεί να έχει πολύ σημαντικές επιπτώσεις στην ικανότητα της Κεντρικής Τράπεζας να χαλιναγωγήσει τον πληθωρισμό χωρίς να προκαλέσει ύφεση. Σε πρόσφατη δημοσίευση του επισημαίνει πως σε περιόδους υψηλού πληθωρισμού οι εργαζόμενοι δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στην χαμένη αγοραστική τους δύναμη, πράγμα που είναι ικανό να τους ωθήσει να ζητήσουν αποζημίωση μέσω υψηλότερων μισθών. Οι υψηλότεροι μισθοί τελικά δύνανται να τροφοδοτήσουν όπως περιγράφηκε παραπάνω περισσότερο την άνοδο των τιμών οδηγώντας σε ένα πληθωριστικό φαύλο κύκλο, τον εφιάλτη δηλαδή κάθε ασκούντα την οικονομική πολιτική.
Η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) αναγνωρίζοντας την στενότητα στην αγορά εργασίας αλλά και τα μη ανεκτά επίπεδα πληθωρισμού έχει κάνει από το τέλος της προηγούμενης χρονιάς μια σημαντική στροφή προς μία πιο σφιχτή νομισματική πολιτική. H FED την περασμένη εβδομάδα προχώρησε σε αύξηση των επιτοκίων κατά 50 μονάδες βάσεις -για πρώτη φορά μετά το 2000- υπογραμμίζοντας παράλληλα πως είναι ικανή να επιτύχει μια «ομαλή ή ομαλούτσικη προσγείωση» για την αμερικανική οικονομία, δηλαδή τιθάσευση του πληθωρισμού χωρίς να εισέλθει η οικονομία σε ύφεση. Oι Domash και Summers από την άλλη επισημαίνουν ότι τα υψηλά επίπεδα πληθωρισμού των μισθών έχουν συνδεθεί ιστορικά με ένα σημαντικό κίνδυνο ύφεσης τα επόμενα ένα με δύο χρόνια. Παρότι η μέχρι στιγμής προέλευση της ανόδου των τιμών δεν εντοπίζεται στους μισθούς και παρά τα τελευταία στοιχεία του Απριλίου που έδειξαν ότι οι αυξήσεις στους μισθούς είναι μικρότερες του πληθωρισμού (και εντούτοις δεν έχει τροφοδοτηθεί το πληθωριστικό σπιράλ), όσο παραμένει ο μη ανεκτός πληθωρισμός, παραμένει και ο κίνδυνος πληθωριστικής ανάφλεξης. Στο τέλος της ημέρας είναι καθαρά ζήτημα επιλογής η απότομη τιθάσευση του από την Κεντρική Τράπεζα, με κόστος φυσικά μία απότομη ύφεση, άνοδο της ανεργίας και πανικό στις αγορές.
Σε περίπτωση που το φαινόμενο αυτό φαίνεται πολύ μακρινό και η επίδρασή του ασαφής για την ελληνική οικονομία -στον δρόμο προς τον επενδυτική βαθμίδα το 2023-, αξίζει να δούμε την πορεία των ελληνικών επιτοκίων δανεισμού σε σχέση με τα γερμανικά και να θυμηθούμε τι παθαίνουν τα μυρμήγκια… όταν χορεύουν οι ελέφαντες.
* Ο Σταύρος Δ. Μαλκίδης είναι οικονομολόγος και εργάζεται στον χρηματοπιστωτικό τομέα στο Λονδίνο.
** Όσα γράφονται στο άρθρο απηχούν καθαρά θέσεις του συγγραφέα.
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
