ΦΠΑ ανείσπρακτων απαιτήσεων

Με βάση τη νομοθεσία, όταν μια επιχείρηση χρεώνει ΦΠΑ σε ένα τιμολόγιο ή άλλο φορολογικό παραστατικό, έχει την υποχρέωση απόδοσης του φόρου στις φορολογικές αρχές, ανεξάρτητα από το πότε και αν θα τον εισπράξει από τον αντισυμβαλλόμενο. Επομένως, σε ό,τι αφορά τον ΦΠΑ, οι επιχειρήσεις ουσιαστικά λειτουργούν ως «φοροεισπράκτορες» για λογαριασμό των φορολογικών αρχών, επωμιζόμενες το βάρος της αφερεγγυότητας των πελατών τους. Με τα δεδομένα αυτά, η ανάκτηση του ΦΠΑ των ανείσπρακτων απαιτήσεων θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μοχλός τόνωσης της ρευστότητας, κάτι που αναμφίβολα αποτελεί διακαή πόθο των επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι μία από τις βασικές αρχές που διέπουν το σύστημα του ΦΠΑ είναι ότι η βάση υπολογισμού του φόρου είναι το ποσό που πράγματι έλαβε μια επιχείρηση από τον αντισυμβαλλόμενό της. Συνέπεια αυτού είναι ότι η φορολογική αρχή δεν μπορεί να εισπράττει ποσό ΦΠΑ υψηλότερο από αυτό που έλαβε η επιχείρηση. Υπό το πρίσμα αυτό λοιπόν, οι επιχειρήσεις δεν θα έπρεπε να επιβαρύνονται με το βάρος του ΦΠΑ που τιμολόγησαν, στον βαθμό που δεν θα μπορέσουν τελικά να τον εισπράξουν λόγω αφερεγγυότητας των πελατών τους.

Στη λογική αυτή, η ελληνική νομοθεσία ΦΠΑ, όπως αυτή έχει ερμηνευθεί από τη νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων και τις οδηγίες της Διοίκησης, παρέχει έρεισμα για την ανάκτηση του ΦΠΑ σε περιπτώσεις ολικής ή μερικής μη πληρωμής της οφειλής, λόγω πτώχευσης, εξυγίανσης ή θέσης σε ειδική διαχείριση του αντισυμβαλλομένου.

Στο επίπεδο δε της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, όπως αυτή έχει ερμηνευθεί από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης («ΔΕΕ»), προβλέπεται ότι τα κράτη-μέλη μπορούν να θέτουν όρους και προϋποθέσεις, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αποκλείουν εντελώς τη δυνατότητα ανάκτησης του ΦΠΑ επί ανείσπρακτων απαιτήσεων. Στο πλαίσιο αυτό, το ΔΕΕ δέχεται ότι η ανάκτηση του ΦΠΑ επί ανείσπρακτων απαιτήσεων θα πρέπει να είναι δυνατή στις περιπτώσεις όπου ευλόγως μπορεί να γίνει δεκτό ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν θα πραγματοποιηθεί η ολική ή μερική καταβολή της οφειλής, στο πλαίσιο βέβαια των όρων και προϋποθέσεων που τίθενται από την εσωτερική νομοθεσία του κάθε κράτους-μέλους. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η ανάκτηση ΦΠΑ που απορρέει από ανείσπρακτες απαιτήσεις είναι δυνατή σήμερα σε 22 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, πέραν της Ελλάδας, ενώ τα κύρια κριτήρια που απαντώνται στην εσωτερική νομοθεσία άλλων χωρών είναι κατά περίπτωση τα εξής:

Η λήψη νόμιμων ενεργειών για την είσπραξη της οφειλής (ενδεικτικά σε Ιρλανδία, Τσεχία, Ουγγαρία, Μάλτα, Ιταλία, Λετονία, Σλοβακία).

Η πάροδος συγκεκριμένης χρονικής περιόδου κατά την οποία η οφειλή παραμένει ανεξόφλητη (ενδεικτικά, 90 ημέρες από τη συμφωνηθείσα ημερομηνία πληρωμής στην Πολωνία, 12 μήνες από την ημερομηνία της συναλλαγής στην Κύπρο).

Η διαγραφή της απαίτησης (ενδεικτικά σε Λετονία, Ιρλανδία).

Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα δεν προβλέπονται τέτοια κριτήρια απευθείας στη νομοθεσία ΦΠΑ, αλλά παρόμοια κριτήρια προβλέπονται στη φορολογία εισοδήματος, για τους σκοπούς της φορολογικής διαγραφής απαιτήσεων. Στις περιπτώσεις αυτές, ευλόγως θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι οι συγκεκριμένες απαιτήσεις δεν αναμένεται να εισπραχθούν και, κατ’ επέκταση η επιχείρηση που δεν μπόρεσε να τις εισπράξει θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να ανακτήσει τον αναλογούντα ΦΠΑ.

Ενόψει των ανωτέρω, εκτιμούμε ότι οι επιχειρήσεις και οι επαγγελματίες μπορούν να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα ανάκτησης του ΦΠΑ των ανείσπρακτων απαιτήσεών τους, προκειμένου να αυξήσουν τη ρευστότητά τους. Και μάλιστα, υπό το πρίσμα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και νομολογίας, μια τέτοια δυνατότητα φαίνεται ότι υπάρχει ακόμα και σε περιπτώσεις πέραν της πτώχευσης, εξυγίανσης ή θέσης σε ειδική διαχείριση του αντισυμβαλλομένου, όπου ήδη υπάρχει έρεισμα στην ελληνική νομολογία.

* Η κ. Χαρά Στρατή είναι Tax Senior Manager, PwC Ελλάδας.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής. 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News