2022, έτος διαχείρισης της ακρίβειας

Πρόσφατη µελέτη του ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών) κατέγραψε ότι οι τιμές του τυπικού χριστουγεννιάτικου τραπεζιού στα μεγάλα σούπερ μάρκετ ήταν αυξημένες κατά μέσον όρο 5% σε σύγκριση με το 2020. Σε άλλα κανάλια προώθησης τροφίμων καταγράφηκαν αυξήσεις την περίοδο των εορτών που ξεπερνούσαν το 10%. Στην ίδια μελέτη, οκτώ στους δέκα καταναλωτές θεωρούν ότι αυξήθηκαν οι τιμές στα τρόφιμα τον τελευταίο μήνα με κύριους λόγους τις αυξημένες διεθνείς τιμές των πρώτων υλών, τα προβλήματα στη διακίνηση των προϊόντων διεθνώς λόγω της πανδημίας, τον υψηλό ΦΠΑ και τα υπέρογκα κόστη στην παραγωγή των προϊόντων και στη λιανική διάθεση.

Οι ειδικοί θεωρούν ότι οι περισσότεροι από τους παραπάνω παράγοντες θα συνεχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά το κόστος στην εφοδιαστική αλυσίδα τροφίμων το 2022. Βέβαια, κάποιες από τις αιτίες σχετίζονται με το κυρίαρχο «ρηχό» επιχειρηματικό μοντέλο και τις αδυναμίες της χώρας όσον αφορά τις πρώτες ύλες στην παραγωγή και στη διατροφή.

Το κόστος ενέργειας στα σούπερ μάρκετ αποτελούσε ήδη το 20% επί του μη μισθολογικού λειτουργικού κόστους. Μία αναμενόμενη αύξηση κατά 400% του κόστους ενέργειας το καθιστά πλέον το μεγαλύτερο και πιο προβληματικό επιχειρηματικό κόστος στη αντιμετώπισή του, αφού πλέον θα εκπροσωπεί το 60%-70% των γενικών εξόδων στο λιανεμπόριο τροφίμων. Αντίστοιχα προβλήματα εμφανίζονται στη βαριά βιομηχανία.

Η πρόσφατη εξαμηνιαία έρευνα καταναλωτικού κλίματος του ΣΕΛΠΕ (Σύνδεσμος Επεχειρήσεων Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος) αναφέρει ότι οι καταναλωτές πιστεύουν ότι η αύξηση του κόστους ενέργειας θα μειώσει κατά 14% το διαθέσιμο εισόδημά τους. Οι αλυσιδωτές αρνητικές επιδράσεις πιθανόν να είναι ανεξέλεγκτες εντός του 2022, αφού στην υποθετική ερώτηση εάν θα αυξηθούν οι τιμές κατά 10%, τέσσερις στους δέκα καταναλωτές ανέφεραν ότι θα μειώσουν τις δαπάνες τους πάνω από το 20% σε όλες τις σημαντικές κατηγορίες καταναλωτικών προϊόντων. Ηδη η μειωμένη τάση καταναλωτικών αγορών καταγράφηκε στις πρόσφατες εορτές.

Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, αλλά ένας συνδυασμός πρωτοβουλιών θα μπορούσε να μετριάσει τις σοβαρές επιπτώσεις:

1. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το πρόβλημα με το υπέρογκο κόστος ενέργειας δημιουργεί μια νέα κατάσταση στους κανόνες ανταγωνισμού λόγω ανισοτήτων μεταξύ χωρών (εξαίρεση από το σύστημα εμπορίας ρύπων, συνέχεια στην εξόρυξη λιγνίτη, αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας). Η Ε.Ε. θα πρέπει να εξομαλύνει άμεσα αυτές τις ανισότητες, δίνοντας τη δυνατότητα σε χώρες που βρίσκονται σε πιο μειονεκτική θέση, όπως η Ελλάδα, να υλοποιήσουν εθνικά σχέδια για να καταστούν οι επιχειρήσεις περισσότερο ανταγωνιστικές και οι τοπικές κοινωνίες περισσότερο βιώσιμες.
Πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να μετριάσουν τις σοβαρές επιπτώσεις από την αύξηση του κόστους της ενέργειας στην εφοδιαστική αλυσίδα τροφίμων.

2. Σε εθνικό επίπεδο, πέρα από την οριζόντια επιδότηση στο ρεύμα και την έκπτωση σε φυσικό αέριο για τους οικιακούς καταναλωτές που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, υπάρχουν και άλλα ανοικτά θέματα όπως αυτά της μη αναδρομικής χρέωσης του τέλους ΕΤΜΕΑΡ (Ειδικό Τέλος Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων) για την αποζημίωση των πλεονασματικών πλέον παραγωγών ΑΠΕ και της ενδεχόμενης μείωσης του ΦΠΑ σε επιλεγμένα προϊόντα του τυπικού καλαθιού της νοικοκυράς για συγκεκριμένη περίοδο. Οι περισσότερες χώρες της δυτικής Ευρώπης έχουν χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ για τρόφιμα πρώτης ανάγκης (π.χ. ψωμί, γαλακτοκομικά κ.λπ.), που κατά κανόνα κυμαίνεται σε 4%-7%, όταν στην Ελλάδα τα αντίστοιχα βασικά αγαθά έχουν διπλάσιο ή τριπλάσιο συντελεστή ΦΠΑ, στο 13%.

3. Για τις επιχειρήσεις επανέρχονται επιτακτικά οι προκλήσεις για αύξηση της παραγωγικότητας, της lean διαχείρισης και των οικονομιών κλίμακος, των αυτοματισμών και της συνεχούς βελτίωσης των λειτουργικών εξόδων. Πέρα από τις παραπάνω δεξιότητες υπάρχει ανάγκη για εξειδικευμένα στελέχη στη διαχείριση και επικοινωνία των αυξητικών τιμολογιακών τάσεων.

4. Παράλληλα, είναι αναγκαίες πιο λογικές και έξυπνες καταναλωτικές συμπεριφορές στη μείωση του κόστους διαβίωσης. Πέρα από την προσεγμένη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, η πιο έξυπνη και στοχευμένη αξιοποίηση από τους καταναλωτές της εξοικονόμησης χρημάτων από τις οργανωμένες προσφορές στα σούπερ μάρκετ, που έφτασε το 2020 το 1,3 δισ. ευρώ, δηλαδή το 13,2% της συνολικής αξίας αγορών τροφίμων, μπορεί επίσης να δώσει κάποια ευκαιριακή ανακούφιση.

* Ο κ. Γεώργιος Ι. Δουκίδης είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή. 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News