Πώς φορολογούνται τα stock options και οι δωρεάν μετοχές σε εργαζομένους

Πολλές εταιρείες παρέχουν στους εργαζομένους τους ως κίνητρο και στο πλαίσιο επίτευξης στόχων, είτε δωρεάν μετοχές είτε δικαιώματα προαίρεσης απόκτησης μετοχών (stock options), δηλ. το δικαίωμα να αγοράσουν σε προνομιακή τιμή μετοχές δικές τους ή της μητρικής (συνήθως) εταιρείας του ομίλου. Μετά τις πρόσφατες φορολογικές ρυθμίσεις, το σχετικό εισόδημα μπορεί υπό προϋποθέσεις να φορολογείται ευνοϊκά με συντελεστή 15% και όχι με την κλίμακα των μισθωτών.

Με την εγκύκλιο Ε 2208/2020 παρέχονται σημαντικές διευκρινίσεις αναφορικά με τη φορολογική μεταχείριση των παροχών αυτών από εργοδότη σε εργαζόμενο, εταίρο ή μέτοχο.

Τα δικαιώματα προαίρεσης απόκτησης εισηγμένων και μη εισηγμένων μετοχών που ασκούνται μετά την 1/1/2020 (και ανεξαρτήτως του πότε χορηγήθηκαν), φορολογούνται ως εισόδημα από υπεραξία (άρθρο 42A του ΚΦΕ) με συντελεστή 15%, υπό την προϋπόθεση της διακράτησης των μετοχών για τουλάχιστον 24 μήνες από την απόκτηση (χρονικό σημείο γνωστό ως «grant») των δικαιωμάτων και έως τη μεταβίβασή τους. Ειδικά για τις startups, ο φορολογικός συντελεστής ορίζεται σε 5%, εφόσον οι  μετοχές μεταβιβαστούν μετά τη συμπλήρωση  36 μηνών από την απόκτηση των δικαιωμάτων προαίρεσης.

Σε περίπτωση διακράτησης για μικρότερο χρονικό διάστημα η παροχή φορολογείται ως εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες. Σε κάθε περίπτωση, χρόνος απόκτησης του εισοδήματος είναι ο χρόνος μεταβίβασης (πώλησης, δωρεάς, κ.λπ.) των μετοχών και όχι ο χρόνος άσκησης του δικαιώματος.

Ως φορολογητέα υπεραξία για τις μετοχές των εισηγμένων εταιρειών ορίζεται η διαφορά μεταξύ της τιμής κλεισίματος της μετοχής στο χρηματιστήριο κατά τον χρόνο άσκησης του δικαιώματος και της τιμής διάθεσης του δικαιώματος, δηλ. της προνομιακής τιμής απόκτησης των μετοχών από τον εργαζόμενο, κ.λπ. Για τις μη εισηγμένες μετοχές, ως υπεραξία ορίζεται η διαφορά μεταξύ της τιμής της μετοχής με βάση την αξία των ιδίων κεφαλαίων της εταιρείας κατά τον χρόνο άσκησης του δικαιώματος (exercise) και της τιμής διάθεσης του δικαιώματος (προνομιακή τιμή απόκτησης μετοχών). Το ανωτέρω εισόδημα υπόκειται γενικά και σε ειδική εισφορά αλληλεγγύης (EEA).

Επιπροσθέτως, εάν κατά την πώληση των μετοχών που απέκτησε ο δικαιούχος προκύψει επιπλέον κέρδος (διαφορά μεταξύ της τιμής πώλησης των μετοχών και της χρηματιστηριακής αξίας που είχαν κατά τον χρόνο άσκησης του δικαιώματος), το υπερβάλλον αυτό κέρδος φορολογείται ως υπεραξία από μεταβίβαση κεφαλαίου βάσει των γενικών διατάξεων του άρθρου 42 του ΚΦΕ με συντελεστή 15% και υπόκειται σε ΕΕΑ. Θυμίζουμε, ωστόσο, ότι βάσει του άρθρου 42 ΚΦΕ, απαλλάσσεται του φόρου 15% (αλλά όχι της ΕΕΑ) η πώληση εισηγμένων μετοχών, στην περίπτωση που ο δικαιούχος (πωλητής) συμμετέχει στο κεφάλαιο της εταιρείας με ποσοστό μικρότερο του 0,5%.

Περαιτέρω, η παροχή με τη μορφή δωρεάν μετοχών που λαμβάνει ένας εργαζόμενος, εταίρος ή μέτοχος από νομικό πρόσωπο στο πλαίσιο προγραμμάτων, στα οποία τίθεται ως προϋπόθεση η επίτευξη συγκεκριμένων στόχων ή η επέλευση συγκεκριμένου γεγονότος, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η διάθεση μετοχών, απαλλάσσεται του φόρου μισθωτών υπηρεσιών και φορολογείται με συντελεστή 15% ως εισόδημα από υπεραξία (άρθρο 42Α ΚΦΕ), εφόσον (και όταν) οι μετοχές μεταβιβαστούν οποτεδήποτε μετά την απόκτησή τους, από τον δικαιούχο του προγράμματος.

Bεβαιώσεις αποδοχών  

Οι εταιρείες που χορηγούν δικαιώματα προαίρεσης ή δωρεάν μετοχές στους εργαζομένους/εταίρους/μετόχους τους, οφείλουν κατά το φορολογικό έτος άσκησης των δικαιωμάτων ή της χορήγησης των δωρεάν μετοχών αντίστοιχα, να χορηγούν στους δικαιούχους διακριτή βεβαίωση αποδοχών με το σχετικό ποσό του εισοδήματος. Επιπλέον, οφείλουν να περιλαμβάνουν το ποσό αυτό στη μηνιαία ηλεκτρονική δήλωση απόδοσης του παρακρατούμενου φόρου, χωρίς να προβαίνουν σε παρακράτηση και απόδοση φόρου. Το ποσό θα προσυμπληρώνεται στη δήλωση φορολογίας εισοδήματος των δικαιούχων στο οικείο φορολογικό έτος για πληροφοριακούς σκοπούς, καθώς τελεί υπό αίρεση το πότε (χρόνος μεταβίβασης μετοχών) και πώς θα φορολογηθεί το εισόδημα αυτό (εισόδημα από μισθωτές ή από υπεραξία).

Σημειώνεται, ότι ειδικά για το φορολογικό έτος 2020 απαλλάσσονται από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης τα εισοδήματα από κεφάλαιο και υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου. Αντίστοιχη απαλλαγή παρέχεται για το φορολογικό έτος 2021 και για το εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες στον ιδιωτικό τομέα. Για το φορολογικό έτος 2022 απαλλαγή από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης προβλέπεται (προς το παρόν) μόνο για το εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες στον ιδιωτικό τομέα.

* Η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη του Φορολογικού Τμήματος της ASnetwork ( www.asnetwork.gr ). Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News