Απόψεις Τετάρτη 2/12/2020, 07:07 ΚΟΣΜΑΣ ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ
ΑΠΟΨΕΙΣ

Οι πρώτες εικόνες στη μεταπανδημική εποχή

Με την επικείμενη αδειοδότηση των εμβολίων, η ανθρωπότητα έχει ήδη αρχίσει να βλέπει «φως στο τούνελ» της περιπέτειας του Covid-19. Αν ο εμβολιασμός του πληθυσμού προχωρήσει χωρίς απρόοπτα, θα είναι θέμα χρόνου για την κοινωνία να επιστρέψει στην πρότερη κανονικότητα. Θα συμβεί όμως το ίδιο και με την οικονομία; Θα επανέλθει, δηλαδή, η προπανδημική οικονομική κανονικότητα που γνωρίζαμε ή μήπως θα προκύψει μια νέα οικονομική τάξη πραγμάτων;

Θεωρίες, εκτιμήσεις, ακόμη και εικασίες υπάρχουν πολλές. Ίσως τόσες όσες και οι οικονομολόγοι που τις γράφουν. Οι άνθρωποι, όμως, που κινούν την πραγματική οικονομική μηχανή δεν συνηθίζουν και τόσο να εκφράζουν τις πεποιθήσεις τους για το οικονομικό επαύριον σε άρθρα κι επιφυλλίδες. Αντιθέτως, «μιλούν» ξεκάθαρα και χωρίς περιστροφές με τις δεσμευτικές τοποθετήσεις μαζικών κεφαλαίων και την πραγματοποίηση δομικών αλλαγών που εκείνοι θεωρούν πως θα καταστήσουν τις επιχειρήσεις τους ανταγωνιστικές στην μεταπανδιμική εποχή. Αυτές ακριβώς τις εικόνες από την υλοποίηση του μεταπανδημικού επενδυτικού σχεδιασμού έχουμε αρχίσει να λαμβάνουμε, τελευταία.

Πολλοί κλάδοι της οικονομίας έχουν ήδη προχωρήσει σε επιλογές που καταδεικνύουν σαφώς μια δύσκολα αναστρέψιμη στρατηγική αλλαγή πλεύσης. Αρκετοί διεθνείς αερομεταφορείς, για παράδειγμα, άρχισαν να στέλνουν για σκραπ αεροσκάφη μέσης ηλικίας, που στην προπανδημική εποχή θα παραχωρούσαν στις χαμηλού κόστους θυγατρικές τους και θα τα χρησιμοποιούσαν ακόμη για χρόνια. Το γεγονός ότι οι εταιρείες προτιμούν να «κάψουν» πανάκριβα στοιχεία του ενεργητικού τους μόνο και μόνο για να εξοικονομήσουν τα έξοδα στάθμευσης και συντήρησης, δείχνει χωρίς αμφιβολία πως ο κλάδος θα πορευτεί σε ένα πολύ διαφορετικό μοντέλο για το ορατό μέλλον.

Στο ίδιο μήκος κύματος, οι κλάδοι του τουρισμού, της εστίασης και των υπηρεσιών, προχωρούν σε αλλαγές που φανερώνουν ότι οι εν λόγω επιχειρήσεις θα προσαρμοστούν σε μια μικρότερη οικονομική κλίμακα, σε εντονότερη διαφοροποίηση του προϊόντος και πιθανότατα, σε υψηλότερες τιμές. Στον αντίποδα, ωστόσο, η εκπαίδευση, το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι τηλε-υπηρεσίες ήδη δείχνουν στοιχεία υπερεπένδυσης και αναμφισβήτητα θα βρεθούν στο επίκεντρο της νέας οικονομικής εποχής.

Ειδικά οι λεγόμενοι «κλάδοι εντάσεως τεχνολογίας», όχι μόνο βγαίνουν αλώβητοι από την πανδημία, αλλά η ‘ούτως ή άλλως’ αναμενόμενη ανάπτυξή τους επιταχύνθηκε θεαματικά. Είναι ενδεικτικό πως για πρώτη φορά η τεχνολογία αιχμής, που μέχρι πρότινος απευθυνόταν σε ένα μικρό και πιο εξειδικευμένο τμήμα της αγοράς, μετά την εν μια νυκτί ραγδαία διεύρυνσή της, μοιάζει να αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες ακόμη και του μέσου χρήστη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παρούσα κατάσταση στις ψηφιακές εφαρμογές τηλεδιάσκεψης και τηλεδιδασκαλίας, οι οποίες αν και αναπτύσσονταν για χρόνια από τεχνολογικούς κολοσσούς στοχεύοντας συγκεκριμένο πελατολόγιο, σήμερα δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις μιας κατά πολύ μεγαλύτερης αγοράς. Πολλές εταιρίες τεχνολογίας, λοιπόν, έχουν βρεθεί απροσδόκητα σε έναν αγώνα δρόμου έρευνας και ανάπτυξης και ήδη προχωρούν σε μαζικές επενδύσεις, τέτοιες που σε προπανδημικές εποχές, και ο πιο αισιόδοξος αναλυτής θα δυσκολευόταν να πιστέψει πως θα προέκυπτε ποτέ η αναγκαία και ικανή ζήτηση που να τις δικαιολογεί.

Αναπόφευκτα, οι μετασχηματισμοί του επιχειρηματικού οικοσυστήματος θα επιφέρουν σημαντική αναταραχή στην αγορά εργασίας. Ήδη έχει αρχίσει να παρατηρείται πλεόνασμα εργατικού δυναμικού στους κλάδους που θα συρρικνωθούν και ταυτόχρονα έλλειμα σε εκείνους τους τομείς που εισέρχονται σε οξεία ανάπτυξη. Σύντομα θα διαφανεί πως μια αγορά εργασίας που ακόμη θα λειτουργεί με τα προπανδημικά δεδομένα, πολύ δύσκολα θα εξυπηρετήσει την οικονομική μετάβαση. Θα απαιτηθεί, λοιπόν, μια εκτεταμένη δομική αναμόρφωση των εργασιακών σχέσεων η οποία θα παρέχει μεν την ζητούμενη ευελιξία αλλά ταυτόχρονα δεν θα επιδεινώσει την ήδη βεβαρυμμένη κατανομή του εισοδήματος. Αυτό πιθανότατα θα αποτελέσει και το κύριο πεδίο κοινωνικής σύγκρουσης στα χρόνια που έρχονται.

O Κοσμάς Μαρινάκης είναι Senior Lecturer of Economics στη Σχολή Οικονομικών του Singapore Management University

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News