Αναπτυξιακές ευκαιρίες για την ελληνική παραγωγή
Η πρόσφατη υγειονομική και οικονομική κρίση που προκάλεσε η νόσος COVID-19 ανέδειξε ακόμα περισσότερο εμφατικά τη σημασία της ευελιξίας, της προσαρμοστικότητας και της ανθεκτικότητας των επιχειρήσεων και των δημόσιων οργανισμών. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για ανάπτυξη, υιοθέτηση και διάχυση καινοτομιών σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας τους: προϊόντα/υπηρεσίες, διαδικασίες παραγωγής/διανομής/προμηθειών, μάρκετινγκ, οργάνωση εργασίας και μέθοδοι-συστήματα διοίκησης.
Το ζήτημα αυτό επισημαίνεται σε κείμενο πολιτικής που εκπόνησε το Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ) του ΕΜΠ, για λογαριασμό της «διαΝΕΟσις», (υπό τους Γ. Καλογήρου, Α. Τσακανίκα, Α. Πρωτόγερου, Π. Παναγιωτόπουλο), όπου η διαμόρφωση ενός οικοσυστήματος καινοτομίας προβάλλεται ως αναγκαία προϋπόθεση για μια ποιοτική και ανθεκτική ανάπτυξη στην εποχή της πανδημίας.
Στο πλαίσιο αυτό αναδεικνύονται, δύο καίρια ζητήματα για τις επιχειρήσεις της χώρας: η αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρουν οι τεχνολογίες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης (Industry 4.0) καθώς και η ενίσχυση της συμμετοχής τους σε εγχώριες αλλά και παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (Global Value Chains). Ο όρος Industry 4.0 περιλαμβάνει μια ευρεία γκάμα επιμέρους τεχνολογιών από Κυβερνοφυσικά Συστήματα, δηλαδή συστήματα που συνδυάζουν την ψηφιακή και τη μηχανική διάσταση (ρομποτική, μεταφορές-logistics, 3D printing κ.ά.), έως το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, τα Μεγάλα δεδομένα και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Μέσω των τεχνολογιών αυτών επιτυγχάνεται η διασύνδεση των λειτουργιών του σχεδιασμού, των προμηθειών, της παραγωγής, της συντήρησης, της διανομής και της εξυπηρέτησης πελατών. Με τον τρόπο αυτό οι εφοδιαστικές αλυσίδες και οι διαδικασίες παραγωγής όχι μόνο γίνονται αποδοτικότερες αλλά αποκτούν και πολύ μεγαλύτερη ευελιξία και ανθεκτικότητα (π.χ. δυνατότητα ταχείας αλλαγής προμηθευτή), γεγονός ιδιαίτερα κρίσιμο σε περιόδους κρίσεων και ισχυρών μεταβολών όπως η σημερινή.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι τεχνολογίες της Industry 4.0 δεν αφορούν μόνο στη βιομηχανία αλλά και άλλους κλάδους όπως η αγροτική παραγωγή, η ναυτιλία, οι μεταφορές/logistics, η ενέργεια, οι κατασκευές, αλλά και ο τομέας των υπηρεσιών. Επίσης, όφελος αποκομίζουν όχι μόνο οι επιχειρήσεις-χρήστες των τεχνολογιών, αλλά και οι υφιστάμενοι και δυνητικοί πάροχοι τέτοιων τεχνολογικών λύσεων μέσω των επιχειρηματικών ευκαιριών που θα δημιουργηθούν. Επιπροσθέτως, οι τεχνολογίες αυτές μειώνουν τη σημασία της μεγάλης κλίμακας παραγωγής ενώ και το κόστος λειτουργίας των μηχανών τείνει να γίνει χαμηλότερο από το κόστος εργασίας σε χώρες με φθηνό εργατικό δυναμικό. Επομένως, εκτός της δυνατότητας αναβάθμισης των υφιστάμενων παραγωγικών δραστηριοτήτων της χώρας υφίσταται σημαντική ευκαιρία για την εγκατάσταση νέων μεγάλων ή μικρομεσαίων μονάδων παραγωγής στην Ελλάδα που θα αξιοποιούν σημαντικά αυτές τις τεχνολογίες και ενδεχομένως θα συνεργάζονται με μεγαλύτερες μονάδες στην Ευρώπη.
Μάλιστα, φαίνεται να είναι ευνοϊκή η διεθνής συγκυρία καθώς η κρίση COVID-19 σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες όπως η γεωπολιτική και οικονομική αντιπαράθεση Κίνας – ΗΠΑ αναμένεται να οδηγήσουν στην αναδιάρθρωση των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας στην κατεύθυνση της διασποράς της βιομηχανικής παραγωγής σε περισσότερες χώρες και τη δημιουργία περιφερειακών συστημάτων παραγωγής, με στόχο την χαμηλότερη εξάρτηση από μεγάλες δυνάμεις όπως η Κίνα και την ενίσχυση της αυτάρκειας των περιφερειών του πλανήτη σε πρώτες ύλες, ενδιάμεσα και τελικά προϊόντα και υπηρεσίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φαρμακευτική βιομηχανία και παραγωγή προϊόντων υγιεινής όπου κατά την παρούσα υγειονομική κρίση αναδείχθηκε η ανάγκη ύπαρξης πολλών πηγών προμήθειας ιατροφαρμακευτικού υλικού. Μάλιστα, σημειώνεται εδώ ότι αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις αξιοποίησαν την ευκαιρία που δημιούργησε η ιδιαίτερα αυξημένη ζήτηση για προϊόντα υγιεινής (μάσκες, αντισηπτικά κ.λπ.) και έστρεψαν μέρος της παραγωγής τους προς αυτή την κατεύθυνση. Συμπερασματικά, ο διαφαινόμενος μετασχηματισμός των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας αποτελεί μεγάλη ευκαιρία για την προσέλκυση βιομηχανικής, αλλά και σχετικής ερευνητικής δραστηριότητας στην Ελλάδα.
Για να μπορέσουμε όμως να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση στη μελέτη προτείνονται οι ακόλουθες παρεμβάσεις:
1. Ενίσχυση των ψηφιακών υποδομών της χώρας για την εξασφάλιση υψηλής ευρυζωνικής σύνδεσης στον παραγωγικό τομέα και στο σύνολο των λειτουργιών του κράτους
2. Επιτάχυνση της μετάβασης των επιχειρήσεων στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση.
3. Ενδυνάμωση εγχώριων αλυσίδων παραγωγής αξίας και αντίστοιχων «τομεακών παραγωγικών οικοσυστημάτων» (π.χ. η παραγωγή και διαχείριση ενέργειας, η αλυσίδα της «αγροβιοδιατροφής σε σύνδεση και με τον τουρισμό»), και ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
4. Αναβάθμιση του ρόλου των ελληνικών επιχειρήσεων σε διεθνείς αλυσίδες αξίας και της διασύνδεσής τους με πηγές γνώσης άλλων συστημάτων καινοτομίας.
5. Ενδυνάμωση των περιφερειακών συστημάτων καινοτομίας στο πλαίσιο μιας στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης
6. Ενδυνάμωση των «εταιρικών συστημάτων (ή οικοσυστημάτων) καινοτομίας», με κέντρα μεγάλες επιχειρήσεις που θα λειτουργούν ως test-bed για μικρές και νεοφυείς επιχειρήσεις αλλά και ερευνητικές ομάδες Πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων.
7. Ενδυνάμωση του συστήματος διανοητικής ιδιοκτησίας
8. Ενίσχυση των (ψηφιακών) ικανοτήτων των δημόσιων οργανισμών για τη διεξαγωγή προμηθειών που στοχεύουν στην ανάπτυξη καινοτομίας (Public Procurement for Innovation), αλλά και την παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών.
Ο Άγγελος Τσακανίκας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ, Διευθυντής Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ).
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
