Ανάγκη και όχι πολυτέλεια
Όταν μιλάμε για αναλφαβητισμό το πρώτο πράγμα που συνήθως σκεφτόμαστε είναι άνθρωποι πού δεν είναι σε θέση να γράψουν και να διαβάσουν. Και φυσικά η πρόσβαση στην υποχρεωτική εκπαίδευση και η ολοκλήρωσή της αποτελεί τη λύση οδηγώντας στον εγγραμματισμό τους. Όμως, ο αναλφαβητισμός είναι μια ευρύτερη έννοια, και το να έχει κανείς ολοκληρώσει τη βασική εκπαίδευση δεν σημαίνει ότι έχει αποκτήσει τα εφόδια και τις ικανότητες για να ασκήσει όλες τις δραστηριότητες για τις οποίες η γραφή, η ανάγνωση και η αρίθμηση είναι απαραίτητες.
Ο «οικονομικός αναλφαβητισμός» είναι μια μορφή αναλφαβητισμού που περιγράφει την περιορισμένη ικανότητα των πολιτών να λαμβάνουν σωστές αποφάσεις που αφορούν την προσωπική οικονομική τους διαχείριση και γενικότερα τη διαχείριση του νοικοκυριού τους και αποτελεί σήμερα μια από τις βασικές αιτίες φτώχειας και αποκλεισμού. Δύο στους τρεις ενήλικες παγκοσμίως είναι οικονομικά αναλφάβητοι. Δεν γνωρίζουν, δηλαδή, βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες, όπως ο φόρος, ο τόκος ή το επιτόκιο, και δεν μπορούν να οργανώσουν τον οικογενειακό ή τον προσωπικό τους προϋπολογισμό, με αποτέλεσμα απώλεια εισοδήματος, αδυναμία αξιολόγησης κινδύνων και ανάληψης ρίσκων, συσσώρευση χρεών, υπερδανεισμό ή έλλειψη κουλτούρας αποταμίευσης. Στη χώρα μας τα ποσοστά αποταμίευσης είναι ιδαίτερα χαμηλά και αυτό συνέβαινε ακόμη και σε περιόδους προ κρίσης.
Ο οικονομικός εγγραμματισμός αποτελεί επομένως βασική δεξιότητα ζωής για μια ουσιαστική συμμετοχή του πολίτη στη σύγχρονη κοινωνία και πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης του. Είναι απαραίτητο να κατανοούμε τις οικονομικές δραστηριότητες της καθημερινότητας ώστε να μπορούμε να παίρνουμε ενημερωμένες και συνειδητές αποφάσεις και να διαχειριζόμαστε κατάλληλα και αυτόνομα τις οικονομικές προκλήσεις που συνδέονται με τα γεγονότα της ζωή μας.
Ο ρόλος του σχολείου είναι καθοριστικός στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος στο οποίο ο μαθητικός πληθυσμός όλων των βαθμίδων θα έχει ευκαιρίες να έρθει σε επαφή με προγράμματα οικονομικής εκπαίδευσης που καλλιεργούν τις αξίες και τις στάσεις κριτικά σκεπτόμενων μαθητών και αυριανών πολιτών με πολιτική και κοινωνική συνείδηση.
Γι’ αυτό το λόγο, στην ActionAid, αξιοποιώντας τη σημαντική εμπειρία της οργάνωσης από τις χώρες του Αναπτυσσόμενου κόσμου ή του Οικονομικού Νότου και από τη μακροχρόνια συνεργασία με εκπαιδευτικούς σε όλη την Ελλάδα, δημιουργήσαμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Οικονομικής Εκπαίδευσης που υλοποιείται σε δημοτικά και γυμνάσια της Ελλάδας. Από τον Σεπτέμβριο 2020 έως τον Φεβρουάριο 2021, 547 εκπαιδευτικοί από 400 διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας εκπαιδεύτηκαν διαδικτυακά, με διαδραστικό και συμμετοχικό τρόπο, στο «Αλφαβητάρι Οικονομικών», το εκπαιδευτικό υλικό που δημιουργήθηκε με τη συνεργασία των μελών της διεπιστημονικής ομάδας της ActionAid και της ΕΡΓΩ, βασισμένο στη φιλοσοφία αντίστοιχων εγχειριδίων της Aflatoun International. Το πρόγραμμα, το οποίο θα δημιουργήσει ένα ευρύτερο δίκτυο 2.000 εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και 42.000 μαθητών και μαθητριών σε όλη την Ελλάδα παρέχει, πέρα από την εκπάιδευση και το υλικό που τη συνοδεύει, διαρκή συμβουλευτική υποστήριξη από εξειδικευμένο μέντορα και πραγματοποιείται χάρη στη χρηματοδότηση του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και με έγκριση παιδαγωγικής καταλληλότητας από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας.
Αν θέλουμε οικονομικά εγγράμματους πολίτες, δεν πρέπει να βλεπουμε τον οικονομικό αλφαβητισμό περιορισμένο στον λειτουργικό του ρόλο με στόχο την εκπλήρωση προσωπικών στόχων και την ανταπόκριση στις ανάγκες της αγοράς, αλλά σε ρόλο κριτικού αναγνώστη της παγκόσμιας πραγματικότητας που μας περιστοιχίζει. Τότε μόνο ο οικονομικός αλφαβητισμός μπορεί να αποτελέσει εργαλείο πραγματικής ενδυνάμωσης των πολιτών για να αντιληφθούν την ατομική και συλλογική τους ευθύνη απέναντι στο τι συμβαίνει στον κόσμο, καθώς και τη δύναμη και το δικαίωμα που έχουν να τον αλλάξουν. Και το ισχυρότερο μέσο που έχουμε είναι ένα αναμορφωμένο εκπαιδευτικό σύστημα που θα καλλιεργεί κριτικά σκεπτομενους ενεργούς πολίτες.
Ο Γεράσιμος Κουβαράς είναι γενικός διευθυντής ΑctionAid
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
