Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός κι η ατρόμητη γυναίκα
Στις 7 Μαρτίου 2017, ένα μικρό χάλκινο γλυπτό ενός ατρόμητου κοριτσιού εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Wall Street στην Νέα Υόρκη. Το γλυπτό είχε ως στόχο να προωθήσει την θέση της γυναίκας και να υπενθυμίσει έναν κυρίως ανδρικό τομέα, τον χρηματοπιστωτικό τομέα, την σημασία της γυναικείας παρουσίας και της γενικότερης πολυμορφίας.
Επικρατούν πολλά χάσματα μεταξύ των φύλων, από το μισθολογικό χάσμα, έως την χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών στα εταιρικά συμβούλια ή απλώς την έλλειψη γυναικών σε ηγετικές θέσεις. Αλλά ένα σημαντικό χάσμα μεταξύ των φύλων που θέτει τις γυναίκες σε πολύ μειονεκτική θέση είναι αυτό του χρηματοοικονομικού (αν)αλφαβητισμού.
Αυτή η μειονεκτική θέση φαίνεται αρχικά στον βαθμό χρηματοοικονομικής ένταξης. Σε ολόκληρο τον κόσμο, μόνο το 47% των γυναικών έναντι του 55% των ανδρών έχουν πρόσβαση σε ένα επίσημο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Με βάση την έρευνα για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό της S&P Global, το 35% των ανδρών σε όλο τον κόσμο πληρούν τα κριτήρια που απαιτεί ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός, σε αντίθεση με μόνο το 30% των γυναικών, αφήνοντας μία διαφορά μεταξύ των φύλων της τάξεως του 5% .
Υπάρχουν φυσικά μεγάλες διαφορές μεταξύ των προηγμένων και αναδυόμενων οικονομιών. Στον ανεπτυγμένο κόσμο, πάνω από 1 στους 2 ανθρώπους είναι μεν οικονομικά εγγράμματοι, αλλά είναι ενδιαφέρον ότι το χάσμα μεταξύ των φύλων είναι ευρύτερο. Στην Ελλάδα 45% του συνολικού πληθυσμού είναι οικονομικά εγγράμματο, έναντι 42% των γυναικών. Σε χώρες όπως η Γερμανία το χάσμα υπερβαίνει το 10% και στον Καναδά είναι κοντά στο 20%, παρά το γεγονός ότι το επίπεδο αλφαβητισμού είναι συνολικά πολύ υψηλό. Υπάρχουν χώρες όπου αυτό το χάσμα αντιστρέφεται, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία, αλλά η διαφορά είναι πολύ μικρή.
Γνωρίζουμε ότι ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός παίζει μεγάλο ρόλο στην οικονομική μας ευημερία, καθώς συνδέεται άμεσα με την ποιότητα των χρηματοοικονομικών αποφάσεων που λαμβάνουμε σε ολόκληρο τον κύκλο της ζωής μας.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι εκείνοι που είναι πιο χρηματοοικονομικά εγγράμματοι, είναι σε θέση να αποταμιεύουν περισσότερο. Αυτό ισχύει βραχυπρόθεσμα, μειώνοντας τον κίνδυνο οικονομικής ευθραυστότητας, με άλλα λόγια τον κίνδυνο να μην είμαστε σε θέση να ανταπεξέλθουμε σε απρόβλεπτες δαπάνες μεσαίου μεγέθους. Αλλά ισχύει επίσης και μακροπρόθεσμα, οδηγώντας σε μεγαλύτερες συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις και, ως εκ τούτου, μεγαλύτερη οικονομική ασφάλεια στην τρίτη ηλικία.
Το ίδιο ισχύει και για άλλες οικονομικές αποφάσεις. Όσοι είναι οικονομικά εγγράμματοι δανείζονται επίσης περισσότερα, αλλά ο δανεισμός τους είναι φθηνότερος και πιο βιώσιμος, αυξάνοντας έτσι συνολικά τα οικονομικά τους μέσα. Έχουν επίσης καλύτερη κατανόηση της έννοιας του ρίσκου και μπορούν να το εκμεταλλευτούν πιο αποτελεσματικά.
Τα πλεονεκτήματα της μεγαλύτερης χρηματοοικονομικής παιδείας μεταφέρονται και σε ολόκληρη την οικονομία. Βλέπουμε θετική συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και ΑΕΠ. Επίσης ο οικονομικός αλφαβητισμός συνδέεται αρνητικά με τον κίνδυνο της φτώχειας, της ανισότητας, του κοινωνικού αποκλεισμού και της κοινωνικής ακινησίας.
Ως λιγότερο οικονομικά εγγράμματες, οι γυναίκες είναι επομένως λιγότερο ικανές να αποταμιεύσουν και πιο πιθανό να βρεθούν οικονομικά εύθραυστες. Ένα στα δύο μονογονεϊκά νοικοκυριά με παιδιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει ότι είναι οικονομικά εύθραυστο. Γνωρίζουμε ότι για την συντριπτική πλειοψηφία αυτών των νοικοκυριών, ο γονέας είναι η μητέρα.
Αν και κατανοούμε τη σημασία και αξία του οικονομικού αλφαβητισμού, δεν κατανοούμε τους λόγους πίσω από αυτό το επίμονο χάσμα μεταξύ των φύλων.
Σε μια πρόσφατη μελέτη*, οι συγγραφείς παρατήρησαν ότι όταν ρωτήσαν γυναίκες σχετικά με το επίπεδο των χρηματοοικονομικών τους γνώσεων, εκτός από το ότι έκαναν λάθος πιο συχνά από τους άνδρες, επέλεξαν επίσης πολύ πιο συχνά να απαντήσουν ότι δεν γνωρίζουν. Έτσι, σε μια απάντηση πολλαπλής επιλογής όπου το «Δεν ξέρω» είναι μια επιλογή, οι γυναίκες την επέλεξαν πολύ πιο συχνά, μειώνοντας έτσι την συνολική τους βαθμολογία.
Οι συγγραφείς το ερμήνευσαν αυτό ως έλλειψη εμπιστοσύνης. Και για να το επαληθεύσουν, επαναλάβαν το πείραμα αυτή τη φορά “ωθώντας” τις γυναίκες να δεσμευτούν σε μια απάντηση, αφαιρώντας την επιλογή «Δεν ξέρω». Ανακάλυψαν ότι απλώς αφαιρώντας την επιλογή της αποχής από μια απάντηση, το χάσμα μεταξύ των φύλων στον οικονομικό αλφαβητισμό μειώθηκε κατά το ένα τρίτο. Έτσι, φαίνεται ότι οι γυναίκες ξέρουν περισσότερα από ό,τι νομίζουν.
Απομένει βέβαια ακόμη ένα κενό δύο τρίτων που πρέπει να κλείσει. Πόσο από αυτό το κενό οφείλεται σε μια ευρύτερη έλλειψη εμπιστοσύνης και πόσο σε προτιμήσεις; Γνωρίζουμε ότι οι γυναίκες δεν επιλέγουν να λάβουν οι ίδιες τις μεγάλες χρηματοοικονομικές αποφάσεις που τις αφορούν και βασίζονται σε συντρόφους και συγγενείς για να τις λάβουν. Γνωρίζουμε όμως επίσης ότι ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός δεν αφορά μόνο τη γνώση οικονομικών εννοιών. Αφορά επίσης την ικανότητα αξιοποίησης αυτής της γνώσης. Και αν τα στερεότυπα εμποδίζουν τις γυναίκες να χρησιμοποιήσουν αυτές τις γνώσεις, η πρόοδος προς αυτή την κατεύθυνση παραμένει δύσκολη.
Εν τω μεταξύ, οι γυναίκες παραμένουν ιδιαίτερα ευάλωτες σε οικονομικούς κλυδωνισμούς και καθώς συνήθως ζουν περισσότερο, παραμένουν σε αυτή την ευάλωτη θέση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η μετατροπή του ατρόμητου κοριτσιού σε ατρόμητη γυναίκα θα απαιτήσει πλοήγηση μέσα στο λαβύρινθο των πολιτιστικών, κοινωνικών και ιστορικών κανόνων. Δεν υπάρχουν απλές λύσεις, αλλά σίγουρα αξίζει να προσπαθήσουμε.
*Fearless Woman: Financial Literacy and Stock Market Participation, by Tabea Bucher-Koenen, University of Mannheim, ZEW and Netspar Rob Alessie, University of Groningen and Netspar Annamaria Lusardi, The George Washington University, CEPR, NBER and Netspar and Maarten van Rooij, De Nederlandsche Bank and Netspar
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
