Οι προϋποθέσεις της καινοτομίας

Η καινοτόμος παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών ωθεί την  παγκόσμια οικονομική εξέλιξη και ευημερία. Μετακινεί, ταυτόχρονα, το κέντρο βάρους της παγκόσμιας οικονομίας. Το 1980 βρισκόταν  στην μέση του Ατλαντικού, μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης. Έκτοτε κινείται ανατολικά. Το 2008, εξαιτίας της ταχείας ανόδου της Κίνας και της Ανατολικής Ασίας στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας, είχε μετατοπισθεί νότια της Σμύρνης.  Η υφιστάμενη τάση και πορεία το φέρνει το 2050 κάπου μεταξύ Ινδίας και Κίνας.

Οι σύγχρονοι Έλληνες καινοτομούσαν  και καινοτομούν, κατά κανόνα  εκτός Ελλάδος.  Εντός Ελλάδος η πορεία  μας προς το 2008, ακριβώς επειδή περιθωριοποιούσαμε και αγνοούσαμε και την παραγωγή και την καινοτομία, μας έφερε στην  χρεοκοπία και την δεκαετή κρίση του 2009-2018. Ως αποτέλεσμα, περισσότεροι Έλληνες αναγκάσθηκαν να στραφούν στην παραγωγή και στην καινοτομία κυρίως μέσω της εξόδου  από την χώρα.  Αρκετοί την υιοθέτησαν, μετ’ εμποδίων, και εγχωρίως.

Ωστόσο η μεγάλη εικόνα δεν άλλαξε. Η Ελλάδα, όσον αφορά την καινοτομία στην παραγωγή, βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις μιας Ευρώπης που επίσης υστερεί διεθνώς έναντι των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Κίνας, της Ανατολικής Ασίας.  Ενώ υπάρχουν οι καινοτόμοι Έλληνες της διασποράς, το ερώτημα είναι πως, για να διασφαλισθεί η ευημερία των Ελλήνων τις επόμενες δεκαετίες, να περάσουμε από τους καινοτόμους Έλληνες στην Ελλάδα της καινοτομίας. 

Υπάρχουν δύο προϋποθέσεις: οι μορφωτικές και οι παραγωγικές. Οι επιδόσεις μας σε αυτές είναι μετρήσιμες. Για την δημιουργία τους δεν καλούμεθα να ανακαλύψουμε τον τροχό, χρειαζόμαστε ωστόσο ριζικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές.  

Οι μορφωτικές προϋποθέσεις αφορούν την παιδεία. Ως περιεχόμενο  γνώσεων και δεξιοτήτων και ως διαδικασία  μάθησης, δημιουργίας ανθρωπίνου κεφαλαίου, του κεφαλαίου των οικονομικά ενεργών πολιτών της χώρας. Η καινοτομία προϋποθέτει και συμβαδίζει με την  σύγχρονη παιδεία  που περιλαμβάνει γνώσεις και ικανότητες STEM  ή  STEAM. Ήτοι φυσικές επιστήμες (Science), τεχνολογία (Technology), μηχανική (Engineering),  τέχνες (Arts) και μαθηματικά (Mathematics).

Παιδεία STEAM δεν σημαίνει σχολεία με περισσότερες ώρες μετωπικής  καθηγητικοκεντρικής διδασκαλίας στα επιμέρους συστατικά της.  Αλλά μαθητοκεντρική στροφή στην ικανότητα συνδυαστικής αξιοποίησης της γνώσης και διεπιστημονικής προσέγγισης για την επίλυση πραγματικών προβλημάτων. Δεν βασίζεται στην απομνημόνευση πληροφοριών, που χρόνια τώρα αποτελεί το βασικό συστατικό της σχολικής εκπαίδευσης. Αντ’ αυτής, προτάσσει την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, την ικανότητα αξιολόγησης και αξιοποίησης της πληροφορίας. Προάγει την δημιουργία.   

Οι παραγωγικές προϋποθέσεις αφορούν την κατανόηση ότι καινοτομία και παραγωγή, παραγωγική ικανότητα πάνε μαζί. Η παραγωγική ικανότητα κάθε έθνους κρίνεται στον τομέα και στους κλάδους των διεθνώς εμπορευσίμων προϊόντων και υπηρεσιών. Ο πλούτος των εθνών εξαρτάται από την παραγωγική ικανότητα τους, η οποία πραγματοποιείται μέσω των επιχειρήσεων. Και στο εσωτερικό αυτών στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που ενσωματώνουν τεχνολογίες αιχμής, την καινοτομία.

Οι παραγωγικές προϋποθέσεις της καινοτομίας, περιγράφονται είτε ως διεθνή εμπορεύσιμα υψηλής προστιθέμενης αξίας, είτε ως παραγωγή αγαθών Baumol, είτε ως παραγωγή συνθέτων προϊόντων (και υπηρεσιών) υψηλής προστιθέμενης αξίας, είτε ως συμμετοχή σε διεθνείς αλυσίδες παραγωγής αξίας, είτε ως επιχειρηματικά οικοσυστήματα καινοτομίας. Και συνδέονται με την βιομηχανική πολιτική και τις επιχειρήσεις τεχνολογίας.

Ο Χρήστος Α. Ιωάννου είναι Οικονομολόγος, Διευθυντής τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας ΣΕΒ

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News