Η Πεντάμορφη και το Τέρας
Η έλευση κάθε πανδημίας συνοδεύεται από περιορισμούς των ατομικών ελευθεριών, και η τρέχουσα περίπτωση δεν αποτελεί εξαίρεση. Το κλασσικό έργο του 18ου αιώνα La Belle et la Bête, γραμμένο λίγα χρόνια μετά τη μεγάλη πανούκλα της Μασσαλίας, βρίθει από αλληγορικές αναφορές. Η Πεντάμορφη υφίσταται περιορισμό της ελευθερίας της εντός των τειχών για ένα απροσδιόριστο διάστημα μέχρι να μάθει να ζει με το Τέρας.
Τόσο το 18ο αιώνα, όσο και σήμερα, δεν υπάρχει πραγματικά επιλογή. Παραφράζοντας το σύνθημα της επανάστασης, η εναλλακτική στην παρούσα κατάσταση μπορεί να συνοψιστεί μόνο ως ‘Ελευθερία και Θάνατος’. Όμως τότε προς τι η ομφαλοσκόπηση;
Η ποιότητα της δημοκρατίας, αναφέρει στο Democracy Index 2020 το Economist Intelligence Unit αξιολογείται όχι από το αν οι κυβερνήσεις πήραν αποδεκτές αποφάσεις – το μεγαλύτερο εξ’ άλλου μέρος του πληθυσμού τις δέχθηκε και τις εφάρμοσε – αλλά από τον τρόπο που πάρθηκαν. Η Joan Hoey, editor της έκδοσης, αναφέρει ότι «Η πανδημία επιβεβαιώνει ότι πολλοί κυβερνώντες έχουν συνηθίσει να εξαιρούν το κοινό από τη συζήτηση των πιεστικών θεμάτων της ημερησίας διάταξης, καταδεικνύοντας πως η διακυβέρνηση δια των ελίτ και όχι δια της δημόσιας συμμετοχής έχει γίνει η νέα κανονικότητα».
Η πανδημία, και σε αυτόν τον τομέα, λειτούργησε ως επιταχυντής μίας προϋπάρχουσας τάσης, οι δε επίμαχες αποφάσεις δεν αφορούν μόνο την διαχείριση της πανδημίας, ή τον περιορισμό των ατομικών ελευθεριών, αλλά εκτείνονται σε όλα τα θέματα της δημόσιας διοίκησης. Πρόσφατο παράδειγμα από τα ελληνικά πράγματα είδαμε με τον συνοπτικό τρόπο που η κυβέρνηση προσπάθησε να χειριστεί την κοινοβουλευτική διαδικασία της αγοράς των Rafale.
Δεν είναι περίεργο λοιπόν ότι η δημοκρατία είχε τη χειρότερη χρονιά της από την αρχή του δείκτη το 2006. Υποβαθμίστηκε η ποιότητα της δημοκρατίας σε 116 από τις 167 χώρες που καλύπτει ο δείκτης (70%). Ο δείκτης μετράει 60 ερωτήσεις σε πέντε μεγάλες κατηγορίες: Εκλογική διαδικασία, λειτουργία της κυβέρνησης, πολιτική συμμετοχή, δημοκρατικό πολιτικό πολιτισμό, και ελευθερίες. 82,6% των δημοκρατιών και 88,5 των ελλαττωματικών δημοκρατιών είδαν υποβαθμίσεις στις ατομικές ελευθερίες (ερώτηση 57). Μικρότερες, αλλά σημαντικές υποβαθμίσεις είδαμε και στην ελευθερία της έκφρασής (ερωτήσεις 46 & 47).
Και στην Ελλάδα η δημοκρατία είχε μία κακή χρονιά. Η χώρα παραμένει σταθερά από το 2010 στην κατηγορία των ελλαττωματικών δημοκρατιών, και η χαμηλότερη επίδοσή της παραμένει στην κατηγορία «λειτουργία της κυβέρνησης». Οι ερωτήσεις αφορούν το κατά πόσο η βουλή έχει κυρίαρχο λόγο (ερ. 14), κατά πόσο η άσκηση της εξουσίας της κυβέρνησης ελέγχεται αποτελεσματικά (ερ. 15), κατά πόσο ο δημόσιος τομέας είναι σε θέση, αλλά και διατεθειμένος να εφαρμόσει την κυβερνητική πολιτική (ερ 23), πόσο εκτενής είναι η διαφθορά (ερ. 22) αλλά και αν οικονομικά, θρησκευτικά, ή άλλα ιδιαίτερα συμφέροντα ασκούν εξουσία (ερ. 18).
Παρά την προς το χείρον μεταβολή στην αξιολόγηση της Ελλάδας το 2020, η χώρα ανέβηκε δύο θέσεις στην κατάταξη, στην 37η από τη 39η μέχρι πέρυσι. Η στήλη συνομίλησε με την κα Hoey, που τόνισε ότι οι Έλληνες παρότι νιώθουν ότι δεν μπορούν να εμπιστευθούν τα κόμματα και τους πολιτικούς, ωστόσο δεν έχουν χάσει την πίστη τους στην δημοκρατία ως τρόπο διακυβέρνησης όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες.
Αυτό είναι πολύ ενθαρρυντικό. Είναι αναμενόμενο ότι με το τέλος της πανδημίας θα επανέλθουν και οι περιορισθείσες ατομικές ελευθερίες. Όμως στην περίπτωση (και) της Ελλάδας δεν είναι αυτό το πραγματικό δημοκρατικό έλλειμα. Το έλλειμα είναι στο δημόσιο διάλογο. Οι λαϊκιστικές εξάρσεις των τελευταίων ετών επιβεβαιώνουν ότι δεν αρκούν οι δημοκρατικοί θεσμοί και η έννομη τάξη για να ανθίσει μία δημοκρατία.
Στο ομώνυμο παραμύθι της Gabrielle-Suzanne de Villeneuve, όπου η Belle θυσιάζει την ελευθερία της για να σώσει τη ζωή του πατέρα της, το κριτήριο αποδοχής της θυσίας είναι ότι αυτή γίνεται αυτοβούλως. Στην ελεύθερη έκδοση του Project Gutenberg το 2006 η συνάντηση μεταφέρεται ως εξής:
«Καλησπέρα γεράκο. Καλησπέρα, Πεντάμορφη».
Ο έμπορος ήταν υπερβολικά τρομοκρατημένος για να απαντήσει, αλλά η Πεντάμορφη απάντησε γλυκά:
«Καλησπέρα Τέρας».
«Έχεις έρθει με τη θέλησή σου;» ρώτησε το Τέρας. «Θα μείνεις με χαρά εδώ όταν ο πατέρας σου φύγει;»
Η Πεντάμορφη απάντησε γενναία ότι ήταν έτοιμη να μείνει. «Είμαι ευχαριστημένος μαζί σου» είπε το Τέρας. «Αφού ήρθες με τη δική σου θέληση, πρέπει να μείνεις».
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
