H πανδημία και η άμυνα του «ελβετικού τυριού»
Της Siobhan Roberts
Σε μια εξελισσόμενη συζήτηση για το πώς να νικήσεις τον κορωνοϊό, οι ειδικοί έκαναν αναφορά στο μοντέλο «ελβετικού τυριού» για την άμυνα στην πανδημία.
Η μεταφορά είναι αρκετά εύκολη για να την αντιληφθείς: Πολλαπλά επίπεδα προστασίας -φαντάσου τα ως φέτες τυριού- μπλοκάρουν τη διασπορά του νέου κορωνοϊού. Καμία φέτα δεν είναι τέλεια. Κάθε μία έχει τρύπες και όταν οι τρύπες ευθυγραμμίζονται, ο κίνδυνος της μόλυνσης αυξάνεται. Αλλά όταν αρκετές φέτες συνδυάζονται -κοινωνική απόσταση, μάσκες, πλύσιμο χεριών, τέστινγκ και ιχνηλάτηση, αερισμός, κυβερνητικό μήνυμα- τότε ο συνολικός κίνδυνος μειώνεται σημαντικά. Ο εμβολιασμός θα προσθέσει μία επιπλέον φέτα προστασίας.
«Πολύ σύντομα θα έχεις δημιουργήσει ένα αδιαπέραστο εμπόδιο και πραγματικά μπορείς να σβήσεις τη μετάδοση του ιού» ανέφερε η δρ. Τζούλι Γκέρμπερντινγ, εκτελεστική αντιπρόεδρος στη Merck.
«Αλλά αυτό απαιτεί όλα αυτά τα πράγματα» πρόσθεσε. «Νομίζω ότι αυτό είναι το πρόβλημα που έχει ο πληθυσμός μας. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα έρθει αυτή η μαγική ημέρα, όταν ξαφνικά 300 εκατ. δόσεις του εμβολίου θα καταστούν διαθέσιμες και εμείς θα μπορούμε να επιστρέψουμε στη δουλειά και τα πράγματα θα επιστρέψουν στο φυσιολογικό. Αυτό είναι σίγουρο ότι δεν θα γίνει γρήγορα».
Αντ’ αυτού, επεσήμανε η δρ. Γκέρμπερντινγ σε επόμενο email, περιμένουμε να δούμε «μια σταδιακή βελτίωση της προστασίας, πρώτα ανάμεσα στις πιο ευάλωτες ομάδες, και μετέπειτα σταδιακά ανάμεσα στους υπόλοιπους». Μέχρι τα εμβόλια να καταστούν ευρέως διαθέσιμα, τόνισε, «θα χρειαστεί να συνεχίσουμε να φοράμε μάσκες και να εφαρμόζουμε κοινής λογικής μέτρα».
Τον Οκτώβριο, ο Μπιλ Χάνατζ, επιδημιολόγος στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, ανέφερε μέσω email: «Μία από τις πρώτες αρχές της απάντησης στην πανδημία, είναι, ή θα έπρεπε να είναι, ένα ξεκάθαρο και σταθερό μήνυμα από τις αξιόπιστες πηγές. Δυστυχώς η ανεξαρτησία θεσμικών αρχών, όπως το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση, και η εμπιστοσύνη θα χρειαστεί να ξαναχτιστεί ως ζήτημα επείγουσας σημασίας».
Ο δρ. Χάνατζ σημείωσε επίσης τη συλλογική απάντηση στην αναγνώριση του κινδύνου, ο οποίος απορρέει από το «ποντικι της παραπληροφόρησης», το οποίο -με τη σειρά του- μπορεί να δημιουργήσει νέες τρύπες, προκειμένου ο ιός να περάσει από μέσα.
Η ιδέα προέρχεται από τον Τζέιμς Τ. Ρίσον -έναν ψυχολόγο γνωστικής ψυχοθεραπείας, ο οποίος σήμερα είναι επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιου του Μάντσεστερ στην Αγγλία- και το βιβλίο του «Human Error» το 1990. Η αλληλουχία μιας σειράς καταστροφών -συμπεριλαμβανομένων της έκρηξης στο Τσάλαντζερ, της διαρροής αερίου στο Μποπάλ και της πυρηνικής καταστροφής στο Τσερνόμπιλ- αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την ιδέα, η οποία έγινε γνωστή ως «το μοντέλο ατυχημάτων του ελβετικού τυριού», με τις τρύπες από τις φέτες του τυριού να αντιπροσωπεύουν τα λάθη, τα οποία συσσωρεύονται και οδηγούν σε αρνητικά γεγονότα.
Το μοντέλο χρησιμοποιήθηκε ευρέως σε διάφορες βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένων της ιατρικής και των μεταφορών (Ο δρ. Ρίσον δεν επινόησε την ιδέα του «ελβετικού τυριού». Αυτή αποδόθηκε στον Ρομπ Λι, έναν ειδικό της αεροπορικής ασφάλειας από την Αυστραλία τη δεκαετία του 1990). Το μοντέλο δεν έγινε αποδεκτό χωρίς κριτική. Ο ίδιος ο δρ. Ρίσον σημείωσε ότι υπάρχουν περιορισμοί και ότι εφευρέθηκε ως γενικό εργαλείο ή οδηγό. Το 2004, σ’ ένα workshop για ένα αεροπορικό ατύχημα, το οποίο έλαβε χώρα δύο χρόνια νωρίτερα κοντά στο Ουμπέρλινγκεν της Γερμανίας, πραγματοποιήθηκε μια συζήτηση με τον τίτλο «Ουμπέρλινγκεν: Το ελβετικό τυρί έχει λήξει;»
Το 2006, μια επαναξιολόγηση του μοντέλου, η οποία δημοσιεύθηκε από το Πειραματικό Κέντρο Eurocontrol, εξηγούσε ότι ο δρ. Ρίσον, ενώ έγραφε το κεφάλαιο του βιβλίου «Latent errors and system disasters», όπου εμφανίστηκε μια πρώιμη έκδοση του μοντέλου, καθοδηγούταν από δύο τάσεις: «Η βιολογική ή ιατρική μεταφορά των παθογόνων, και ο κεντρικός ρόλος της άμυνας, των εμποδίων, του ελέγχου και της προστασίας (κάτι ανάλογο με το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος)».
Η μεταφορά του τυριού τώρα, ταιριάζει «γάντι» με την πανδημία του κορωνοϊού. Ο Ίαν Μ. Μακέι, ιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ στην Αυστραλία, είδε μια μικρότερη εκδοχή στο Twitter, αλλά σκέφτηκε ότι αυτό θα μπορούσε να σχετίζεται με περισσότερες φέτες, περισσότερη πληροφορία. Δημιούργησε, με συνεργάτες, την «Αναπνευστική Πανδημική Άμυνα του Ελβετικού Τυριού» και ενθάρρυνε την κοινότητα του Twitter να ζητήσει σχόλια και να το οπτικοποιήσει μέσω πολλαπλών επαναλήψεων. «Η ανταπόκριση της κοινότητας είναι πολύ υψηλή» διαπίστωσε. Τώρα κυκλοφορεί ευρέως και το infographic έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από δύο ντουζίνες γλώσσες.
«Η πολυεπίπεδη προσέγγιση για τη μείωση του κινδύνου χρησιμοποιείται σε πολλές βιομηχανίες, ιδίως σε όσες η αποτυχία θα μπορούσε να είναι καταστροφική» δήλωσε ο δρ. Μακέι. «Ο θάνατος είναι καταστροφικός για τις οικογένειες γι αυτό νομίζω ότι η προσέγγιση του καθηγητή Ρίσον ταιριάζει απόλυτα κατά τη διάρκεια της κυκλοφορίας ενός καινούριου, περιστασιακά κρυμμένου, και ορισμένες φορές επικίνδυνου και θανατηφόρου αναπνευστικού ιού».
Και στο τέλος, επεσήμανε ο δρ. Μακέι, «απλώς δημιουργούμε νέες συνήθειες. Όπως το να πλοηγούμαστε στο λειτουργικό σύστημα του τελευταίου μας τηλεφώνου ή το να μαθαίνουμε πώς να παίζουμε στη νέα κονσόλα παιχνιδιών που πήραμε για τα γενέθλιά μας. Ίσως πάρει λίγος χρόνος για να το ξεπεράσουμε, αλλά αξίζει τον κόπο. Δουλεύοντας μαζί στη μείωση του κινδύνου μόλυνσης, μπορούμε να σώσουμε ζωές και να βελτιώσουμε την υγεία».
«Ως μπόνους», πρόσθεσε,, «η πολυεπίπεδη προσέγγιση της μείωσης κινδύνου μπορεί να περιορίσει τον αριθμό των φορών που κολλάμε μια γρίπη ή ένα άσχημο κρυολόγημα».
© 2020 The New York Times
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
