Το Τοτέμ που ξαναγράφει την Ιστορία
Το παλαιότερο γνωστό ξύλινο γλυπτό στον πλανήτη- ένα Τοτέμ σχεδόν τριών μέτρων, που μετραέι χιλιάδες χρόνια ζωής- βρίσκεται σε έναν παλιό θάλαμο ενός σκοτεινού μουσείου της Ρωσίας στα Ουράλια Όρη, όχι μακριά από τα σιβηρικά σύνορα. Το Shigir Idol, όπως ονομάζεται, είναι ένα τοπίο πνευμάτων που μπερδεύει τον σύγχρονο παρατηρηρή.
Το είχαν ξεθάψει εργάτες χρυσωρυχείου το 1890. Το μνημείο ή ό,τι έχει μείνει από αυτό, είναι σκαλισμένο από ένα υπέροχο κομμάτι φρεσκοκομμένου αγριόπευκου. Μέσα στα γεωμετρικά μοτίβα βλέπει κανείς οχτώ πρόσωπα, καθένα από αυτά με εγκοπές για μάτια.
Το στόμα που βρίσκεται στην κορυφή, σε ένα κεφάλι σχηματισμένο σαν ανεστραμμένο δάκρυ, είναι ορθάνοιχτο και ελαφρώς επιβλητικό. «Το πρόσωπο στην κορυφή δεν είναι παθητικό» λέει ο Thomas Terberger, αρχαιολόγος και επικεφαλής έρευνας στο Τμήμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Κάτω Σαξονίας στη Γερμανία. «Είτε φωνάζει, είτε τραγουδάει, προβάλλει εξουσία, πιθανώς κακόβουλη εξουσία. Δεν το βλέπεις ως φίλο».
Στην αρχαιολογία τα φορητά, προϊστορικά γλυπτά ονομάζονται «κινητική τέχνη». Με την εξαίρεση του Shigir Idol κανένα άλλο γλυπτό της Εποχής του Λίθου δεν έχει επιβιώσει. Η ηλικία του ήταν αντικείμενο εικασιών έως το 1997, όταν Ρώσοι επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι είναι 9.500 ετών.
Το 2014 ο Dr. Terberger και μία ομάδα Γερμανών και Ρώσων επιστημόνων εξέτασαν δείγματα από τον πυρήνα του ειδώλου χρησιμοποιώντας φασματομετρία επιταχυντή μάζας. Αυτή έδειξε κάτι το εκπληκτικό. Το γλυπτό είχε διπλάσια ηλικία από τις πυραμίδες της Αιγύπτου και το Stonehenge. Υπήρχε 11.600 χρόνια πριν όταν η Ευρασία ήταν ακόμη σε μετάβαση από την τελευταία εποχή των παγετώνων.
Μία νέα μελέτη που έγραψε ο Dr. Terberger με ορισμένους συναδέλφους στο Quaternary International ανατρέπει περαιτέρω τα όσα γνωρίζουμε για την προϊστορία «σπρώχνονας» την ημερομηνία του Shigir Idol 900 χρόνια πιο πίσω, στην πρώιμη τέχνη της Ευρασίας.
«Το είδωλο σκαλίστηκε σε εποχή μεγάλης κλιματικής αλλαγής, όταν τα πρώτα δάση απλώνονταν σε ένα κάπως πιο ζεστό περιβάλλον στην μεταγλοιακή Ευρασία. Το τοπίο άλλαζε και η τέχνη άλλαζε και αυτή» έγραψε. Η μελέτη αμφισβητεί την εθνοκεντρική ιδέα ότι σχεδόν τα πάντα ήρθαν στην Ευρώπη από κοινότητες της γόνιμης ημισελήνου πριν από 8.000 χρόνια.
«Από τη βικτωριανή εποχή η δυτική επιστήμη είναι μία ιστορία ανωτερότητας της ευρωπαϊκής γνώσης» λέει ο Dr. Terberger. «Οι κυνηγοί θεωρούνται κατώτεροι των πρώτων κοινοτήτων που καλλιεργούσαν. Την ίδια ώρα όμως αρχαιολογικά ευρήματα από τα Ουράλια Όρη και τη Σιβηρία υποτιμούνται ή αγνοούνται».
Για τον João Zilhão, παλαιοανθρωπολόγο στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, που δεν συμμετείχε στη μελέτη, το μήνυμα της έρευνας είναι πως η απουσία αποδείξεων δεν είναι απόδειξη απουσίας. Ο Olaf Jöris του Leibniz Research Institute for Archaeology συμφωνεί: «Οι νέες αποδείξεις για το Shigir κάνει τους αρχαιολόγους να φαντάζονται πόσο διαφορετική θα ήταν η αρχαιολογική καταγραφή εάν είχαν σωθεί περισσότερα ξύλινα γλυπτά» λέει.
Το Shigir Idol, εκτιμάται ότι ήταν τοποθετημένο σε μία βάση βράχου για δύο ή τρεις δεκαετίες πριν πέσει σε μία παλαιολίμνη, όπου οι αντιμικροβιακές ιδιότητες της τύρφης το προστάτευσαν. Τον 19ο αιώνα χρυσός ανακαλύφθηκε στην περιοχή και ο ιδιοκτήτης, κόμης Alexey Stenbok-Fermor, προσέλαβε εργάτες για την εξόρυξη. Σε βάθος τεσσάρων μέτρων βρήκαν το γλυπτό σε 10 κομμάτια, που μεταφέρθηκαν στο μουσείο.
Ο διευθυντής του μουσείου επέτρεψε στον Dmitry Lobanov, διευθυντή του σιδηροδρομικού σταθμού και επίδοξο αρχαιολόγο, να συναρμολογήσει τα κομμάτια σε μία φιγούρα με τρία μέτρα ύψος και σταυρωμένα πόδια. «Δεν ήταν επιστημονική κατασκευή» λέει ο αρχαιολόγος Mikhail Zhilin της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, που συμμετείχε στη μελέτη. Το γλυπτό έμεινε σε αυτή τη στάση έως το 1914, όταν ο αρχαιολόγος Vladimir Tolmachev θέλησε να προσθέσει κομμάτια που είχαν βρεθεί ανεβάζοντας το ύψος του σε πάνω από πέντε μέτρα. Σημαντικό κομμάτι από το κάτω μέρος στη συνέχεια χάθηκε. Τα σκίτσα του κ. Tolmachev είναι ό,τι έχει απομείνει.
Ο Marcel Niekus, αρχαιολόγος στην Ολλανδία, λέει ότι η ηλικία του Shigir Idol σημαίνει πως αντιπροσωπεύει ένα μοναδικό, χωρίς προηγούμενο εύρημα στην Ευρώπη. Σε πρόσφατη συζήτηση μέσω βιντεοκλήσης ο Dr. Zhilin ρώτησε τον δημοσιογράφο: «Τι πιστεύεις ότι ε΄ναι το πιο δύσκολο να βρει κανείς στην αρχαιολογία της Εποχής του Λίθου στα Ουράλια Όρη;»
Μία παύση: Τόπους ανασκαφής;
«Όχι. Χρηματοδότηση».
Copyright:
2021 The New York Times
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
