Ενεργειακή κρίση: Τo Plan B είναι ακριβό, δύσκολο και χρονοβόρο
Μονόδρομος ακριβός, δύσκολος και χρονοβόρος αποδεικνύεται η αλλαγή του ενεργειακού μείγματος, στο οποίο ο λιγνίτης ανακτά έστω και προσωρινά(;) την απότομα προ τριετίας χαμένη του αίγλη. Καθώς παγιώνεται η πεποίθηση πως, ακόμη κι αν δεν διακόψει πλήρως τις ροές προς την Ευρώπη στις 21 Ιουλίου, η Μόσχα θα χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο σαν το βασικό της όπλο έναντι των δυτικών συμμάχων της Ουκρανίας, κρατώντας ψηλά τις τιμές, ο λιγνίτης δεν καλείται πλέον μόνο να καλύψει το κενό στην ενεργειακή ασφάλεια, αλλά και να συγκρατήσει το ενεργειακό κόστος για τους καταναλωτές.
Η ΔΕΗ καταστρώνει εσπευσμένα ένα επενδυτικό πλάνο ύψους 150 εκατ. ευρώ για τον διπλασιασμό της λιγνιτικής παραγωγής από τις 5 στις 10 τεραβατώρες σε ορίζοντα δωδεκαμήνου, όπως αναφέρει ρεπορτάζ της Καθημερινής. Για τον σκοπό αυτό θα αξιοποιηθεί κάθε διαθέσιμο ορυχείο, με τη ΔΕΗ να αναλαμβάνει την επαναλειτουργία του ανενεργού από το 2001 ορυχείου της Βεύης και το ορυχείο Αχλάδας που επανήλθε στο Δημόσιο με υπουργική απόφαση. Το «πώς θα γίνει αυτό» είναι η μεγάλη απορία που εκφράζουν παράγοντες με γνώση της κατάστασης που επικρατεί στο λιγνιτικό κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας και στελέχη εργοληπτικών εταιρειών που καλούνται να στηρίξουν το εγχείρημα, μετά τρία χρόνια απότομης αποδιοργάνωσης και της ΔΕΗ και των συνεργαζόμενων εταιρειών.
Εξειδικευμένο προσωπικό των ορυχείων, όπως χειριστές των γιγάντιων καδοφόρων εκσκαφέων, εργοδηγοί και άλλοι τεχνίτες, αποχώρησαν από τη ΔΕΗ αξιοποιώντας τα κίνητρα εθελουσίας εξόδου που έδωσε η επιχείρηση στο πλαίσιο του προγράμματος απολιγνιτοποίησης. Με σοβαρές ελλείψεις σε μηχανήματα και εξειδικευμένο προσωπικό βρίσκονται και οι εργοληπτικές εταιρείες της περιοχής, οι οποίες χρειάζονται χρόνο και χρήμα για να επανδρωθούν και να στηρίξουν τα σχέδια διπλασιασμού της λιγνιτικής παραγωγής. Είναι κοινή η εκτίμηση εντός και εκτός ΔΕΗ ότι χρειάζεται μια προετοιμασία τουλάχιστον εξαμήνου για να προχωρήσει η διάνοιξη νέων πεδίων και να αρχίσουν τα μηχανήματα να μαζεύουν «κάρβουνο».
Ο διπλασιασμός της συμμετοχής του λιγνίτη στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής είναι ένα από τα μέτρα του σχεδίου προληπτικής δράσης που παρουσιάστηκε στον πρωθυπουργό την περασμένη εβδομάδα και αναμένεται να θέσει αύριο σε δημόσια διαβούλευση η ΡΑΕ. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης τη λειτουργία πέντε μονάδων φυσικού αερίου που έχουν τεχνική δυνατότητα να κάψουν και ντίζελ, τη λειτουργία του νέου FSU στη Ρεβυθούσα και την εγκατάσταση αποθεμάτων ασφαλείας στις αποθήκες της Snam στην Ιταλία.
Η Ελλάδα εμφανίζεται καλύτερα θωρακισμένη σε σχέση με άλλες χώρες σε περίπτωση που η Μόσχα αποφασίσει να μην ανοίξει την στρόφιγγα του Nord Stream στις 21 Ιουλίου. Το γεγονός αυτό από μόνο του, ωστόσο, δεν είναι καθησυχαστικό. Είναι μεγάλη η αγωνία για το εάν η Ευρώπη, με τις… παραπαίουσες κυβερνήσεις στις μεγαλύτερες οικονομίες της και τις κοινωνικές εκρήξεις που άρχισαν να ξεδιπλώνονται, θα καταφέρει να διαχειριστεί κεντρικά την κρίση που θα προκληθεί. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη και η Ελλάδα θα είναι οι τιμές, οι οποίες θα εκτοξευθούν σε ύψη που, όπως εκτιμούν αρμόδιοι παράγοντες, θα οδηγήσουν σε ντε φάκτο κατάργηση της αγοράς και κρατικοποιήσεις. «Οταν ήδη oι εταιρείες δυσκολεύονται να ανταποκριθούν σε αυτές τις τιμές, πώς θα αγοράσουν όταν το φυσικό αέριο μπορεί να φτάσει στα 400 και 500 ευρώ η μεγαβατώρα;» αναρωτιούνται, παραπέμποντας στις δυσκολίες κολοσσών όπως η EDF και η Uniper.
Αν και οι προσδοκίες για μια κεντρική διαχείριση της πρωτοφανούς κρίσης που θα προκληθεί στην Ευρώπη δεν έχουν εξανεμιστεί, θεωρείται πολύ πιο πιθανό ο πανικός να οδηγήσει σε μια κατά το δοκούν διαχείριση, με το κάθε κράτος να φροντίζει να σώσει τα του οίκου του, γι’ αυτό και οι αρμόδιες ελληνικές αρχές εξετάζουν και ένα δεύτερο, ανεπίσημο, πλάνο που θα διασφαλίζει την ενεργειακή επάρκεια της χώρας και θα μπορέσει να εφαρμοστεί χωρίς προκλήσεις. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο, για παράδειγμα, δεν επιτρέπει τη διακοπή των εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, ενώ προβλέπει και υποχρεώσεις ενεργειακής αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών. Το ελληνικό σύστημα στο πρώτο εξάμηνο ήταν εξαγωγικό σε ποσοστό 22% σε φυσικό αέριο, ενώ σε εξαγωγικό έχει μετατραπεί τον τελευταίο μήνα και το ηλεκτρικό σύστημα. Η Ελλάδα εκτιμάται ότι δεν θα χρειασθεί να παραβιάσει το ευρωπαϊκό πλαίσιο και να σταματήσει τις εξαγωγές για να διασφαλίσει τη δική της επάρκεια και να περιορίσει το κόστος, γιατί πολύ απλά τον δρόμο αυτό θα τον έχουν ανοίξει άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία και η Ιταλία, που θα αντιμετωπίσουν πρώτες το πρόβλημα. Εμείς απλώς θα ακολουθήσουμε και θα αξιοποιήσουμε και τις δυνατότητες που έχουμε ως τράνζιτ χώρα. Οτι, δηλαδή, μέσω της Ελλάδας και του TAP μεταφέρονται 8 δισ. κ.μ. αζέρικου φυσικού αερίου στην Ιταλία και μέσω του IGB 1 δισ. κ.μ. αερίου στη Βουλγαρία.
Αγώνας δρόμου για να μπουν ξανά σε λειτουργία τα ορυχεία λιγνίτη
Η εξορυκτική δραστηριότητα της ΔΕΗ έχει περιοριστεί τα τρία τελευταία χρόνια σε δύο ορυχεία. Το Νότιο Πεδίο και της Μαυροπηγής, που τροφοδοτούν τις πέντε μονάδες του Αγ. Δημητρίου και τη Μελίτη, η τροφοδοσία της οποίας συμπληρώνεται και με λιγνίτη από ιδιωτικό ορυχείο στα Σέρβια. Το προσωπικό στα ορυχεία του λιγνιτικού κέντρου Δυτικής Μακεδονίας μειώθηκε στα 1.400 άτομα από 2.000 το 2019. Εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό, χειριστές μηχανημάτων και οδηγοί χωματουργικών αυτοκινήτων, μηχανικοί και μεταλλειολόγοι έχουν αποχωρήσει αξιοποιώντας τα κίνητρα εθελουσίας εξόδου που έδωσε η ΔΕΗ στο πλαίσιο του προγράμματος απολιγνιτοποίησης. Το αποτέλεσμα είναι, αυτή τη στιγμή να υπάρχει ένα σοβαρό έλλειμμα εξειδικευμένου προσωπικού που δεν μπορεί να αναπληρωθεί άμεσα. «Για να δουλέψουν οι καδοφόροι εκσκαφείς που μπορούν να σκάβουν έως και 3,5 χιλιάδες κ.μ. την ώρα χρειάζεσαι τρία άτομα. Χειριστή α και β και έναν κατευθυντή. Και σήμερα να κάνεις προσλήψεις χρειάζονται εκπαίδευση για να τα επανδρώσεις. Η λύση είναι οι εργολάβοι. Οι οποίοι όμως δεν διαθέτουν αυτά τα μηχανήματα που μπορούν να δουλέψουν μέσα στον χειμώνα και στα οποία βασιζόταν η ΔΕΗ – και ο χειμώνας στη Βόρεια Ελλάδα ξεκινάει από τον Οκτώβριο. Σήμερα αν προγραμματίσεις μια εργολαβία θέλεις έξι μήνες για να ξεκινήσει να δουλεύει» τονίζει στην «Κ» αρμόδιο στέλεχος της ΔΕΗ.
Δεν είναι όμως μόνο η ΔΕΗ που αποδιοργανώθηκε την προηγούμενη τριετία λόγω απολιγνιτοποίησης. Οι εργοληπτικές εταιρείες που είχαν συνδέσει τη δραστηριότητά τους για δεκαετίες με τη ΔΕΗ και τον λιγνίτη ακολούθησαν μια αντίστοιχη πορεία. Το προσωπικό άρχισε, αρχικά λόγω μείωσης μισθών τη δεκαετία της κρίσης και αργότερα λόγω ανεργίας, να αναζητάει την τύχη του σε άλλες περιοχές της χώρας και το εξωτερικό. Οι εταιρείες άρχισαν να αναζητούν αντικείμενο εργασίας και οι τσάπες και τα φορτηγά να… μεταναστεύουν όπου υπάρχει έργο. «Θα περάσει ένα χρονικό διάσημα έξι με οκτώ μηνών για να μπορέσουμε να οργανωθούμε. Θα πρέπει να επανδρωθούμε και σε μηχανήματα και σε προσωπικό. Υπεργολάβοι αυτοκινητιστές με τους οποίους συνεργαζόμασταν αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από την περιοχή και πολλοί να αλλάξουν επάγγελμα. Θα πρέπει να επιστρέψει κόσμος πίσω και για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρχει ένας ορίζοντας απασχόλησης και ικανοποιητικές αμοιβές», τονίζει στην «Κ» ο Στέφανος Κωνσταντινίδης, ιδιοκτήτης μιας εκ των μεγαλυτέρων εταιρειών στον χώρο της εξόρυξης και των χωματουργικών εργασιών που ανέλαβε μέσω διαγωνισμού και την πρώτη εργολαβία της ΔΕΗ.
Από τα όσα μεταφέρει ο ίδιος στην «Κ», το όλο εγχείρημα θα κοστίσει πολύ ακριβά στη ΔΕΗ. Ο ίδιος πήρε την εργολαβία προσφέροντας τη χαμηλότερη προσφορά που ήταν 30% πάνω από τον προϋπολογισμό της ΔΕΗ. Μιλάει για τρεις παράγοντες που οδηγούν σε κόστη πάνω από 30%-60% από τους προϋπολογισμούς της ΔΕΗ και αναφέρει το αυξημένο κόστος ντίζελ, τις υψηλές αμοιβές για να επιστρέψει πίσω το εξειδικευμένο προσωπικό και την απόσβεση των επενδύσεων σε βραχύ ορίζοντα έναντι δεκαετίας πριν.
«Θα πρέπει να υπάρξει ένας σχεδιασμός. Πόσες μονάδες θέλουμε να δουλέψουν για πόσες ώρες και ποια πεδία πρέπει να ανοίξουν. Θα πρέπει να επιστρέψουν και κάποιοι εργαζόμενοι της ΔΕΗ που έφυγαν με εθελούσια γιατί δεν μπορεί να εκπαιδευθεί άμεσα προσωπικό. Χρειάζονται διαδικασίες fast track τύπου Ολυμπιακών Αγώνων για να υλοποιηθεί αυτός ο σχεδιασμός. Ισως πρέπει η ΔΕΗ να προχωρήσει με προγραμματικές συμφωνίες με λίστα εργοληπτικών εταιρειών ώστε να υπάρξουν άμεσα ανάδοχοι για να προχωρήσουν οι εργασίες. Ενας διαγωνισμός για να ολοκληρωθεί χρειάζεται τουλάχιστον 40 ημέρες και ο χειμώνας στην περιοχή έρχεται νωρίς», τονίζει ο πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Απολιγνιτοποίησης Κλεάνθης Ακτενίζογλου.
Το λεπτομερές σχέδιο διπλασιασμού της λιγνιτικής παραγωγής καταρτίζεται τώρα από τη ΔΕΗ και θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τον Σεπτέμβριο. Θα στηριχτεί στις εργοληπτικές εταιρείες, σύμφωνα με κύκλους της επιχείρησης και δεν περιλαμβάνει επιστροφή εργαζομένων που έχουν φύγει με εθελουσία ή έχουν συνταξιοδοτηθεί. Οι αυλές στις λιγνιτικές μονάδες της εταιρείας έχουν αποθέματα που διασφαλίζουν εφεδρική λειτουργία για διάστημα πέντε μηνών και συνεχή, εάν χρειαστεί, για 1,5 με 2 μήνες.
Η αποθήκευση αερίου σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα κοστίζει 1,5 δισ. ευρώ
Η ασφάλεια εφοδιασμού σε φυσικό αέριο δεν είναι μόνο τεχνικά πολύπλοκη αλλά και ιδιαίτερα ακριβή υπόθεση. Η Ελλάδα με βάση το σχέδιο της Ε.Ε. θα πρέπει μέχρι την 1η Νοεμβρίου να έχει αποθηκεύσει σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, αφού δεν διαθέτει δικούς της αποθηκευτικούς χώρους, ποσότητες αερίου που αντιστοιχούν στο 15% της ετήσιας κατανάλωσης, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών προς Βουλγαρία και Ρουμανία που το πρώτο εξάμηνο του έτους έφτασαν στο 22%. Η υποχρέωση αυτή μεταφράζεται σε αποθέματα 8,5 τεραβατωρών που με τις σημερινές τιμές αερίου κοστίζουν κοντά στο 1,5 δισ. ευρώ. Η Ελλάδα δηλαδή με βάση το ευρωπαϊκό σχέδιο θα πρέπει να ξοδέψει 1,5 δισ. ευρώ για αποθέματα που θα έχει σε μια διπλανή χώρα για την περίπτωση που τα χρειαστεί και με όλη την επισφάλεια της δυνατότητας παραλαβής για τεχνικούς και όχι μόνο λόγους, αλλά και για να καλύπτει ανάγκες άλλων χωρών.
Το σχέδιο δράσης που θα βγάλει προς δημόσια διαβούλευση η ΡΑΕ περιορίζει το ποσοστό από το 15% στο 3% και το αντίστοιχο κόστος σε κάτω από τα από 300 εκατ. πλέον ποσού 30 εκατ. που υπολογίζεται το κόστος μεταφοράς. Η πρόταση της ΡΑΕ προβλέπει μια υβριδική κατανομή των συνολικών ποσοτήτων που θα μπουν στις αποθήκες της Snam στην Ιταλία και οι οποίες ανέρχονται σε 1,75 τεραβατώρες. Από αυτές προτείνεται το 1,15 να είναι στρατηγικά αποθέματα και οι 0,6 εμπορικά, τα οποία θα κατανεμηθούν στις εταιρείες εισαγωγής. Θα αναλάβουν δηλαδή την υποχρέωση να αποθηκεύσουν για λογαριασμό τους τις συγκεκριμένες ποσότητες, τις οποίες θα μπορούν να πωλούν και να αντικαθιστούν έναντι αποζημίωσης στην περίπτωση που μπαίνουν μέσα ή επιστροφής χρημάτων στην περίπτωση που κερδίζουν. Η τελική πρόταση θα διαμορφωθεί μετά την ολοκλήρωση της διαβούλευσης, ενώ θα ακολουθήσει διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας που θα περιγράφει λεπτομερώς τις υποχρεώσεις των δύο χωρών και τις δεσμεύσεις για τη χρήση των αποθεμάτων. Θα αποτελέσει μάλιστα την πρώτη διακρατική συμφωνία στην Ευρώπη στο πλαίσιο του Repower EU.
Η μεταφορά του αερίου από τις αποθήκες της Ιταλίας θα γίνεται με συμψηφισμό ποσοτήτων από το αέριο που μεταφέρεται μέσω του Tap στην Ιταλία. Γι’ αυτό και η ελληνική πρόταση για περιορισμένες ποσότητες στηρίζεται στις αντίστοιχα περιορισμένες τεχνικές δυνατότητες που αφήνει η χωρητικότητα του αγωγού στη Νέα Μεσημβρία. Πέραν των τεχνικών δυσκολιών, η ελληνική πλευρά φαίνεται να αξιολογεί στην πρότασή της και την επισφάλεια της παράδοσης των ποσοτήτων σε περίπτωση που επικρατήσει πανικός στην Ευρώπη και κάθε χώρα αρχίζει να χρησιμοποιεί ό,τι αέριο διαθέτει για λογαριασμό της.
Περί τα 20 εκατ. ευρώ κόστισε, στο μεταξύ, η θωράκιση του συστήματος φυσικού αερίου με την προσθήκη μιας ακόμη αποθήκης αερίου (FSU) στη Ρεβυθούσα. Ιδιαίτερα επισφαλής κρίνεται και η δέσμευση από τώρα νέων φορτίων LNG. Η ΔΕΠΑ αναζητάει φορτία στην αγορά, διαθέτει ωστόσο ένα μακροπρόθεσμο συμβόλαιο με ρήτρες Take or Pay με την Gazprom, παράγοντας που αξιολογείται ως προς τις οικονομικές επιπτώσεις. Η εταιρεία πάντως έχει αποζημιωθεί από το υπουργείο Οικονομικών για οψιόν που της ζητήθηκε να κλείσει για τη δυνατότητα παραλαβής τριών φορτίων LNG, τα οποία τελικά δεν χρειάστηκαν.
Αποζημιώσεις βάσει μεθοδολογίας που ετοίμασε η ΡΑΕ και θα προχωρήσει με νομοθετική ρύθμιση θα λάβουν και οι πέντε μονάδες φυσικού αερίου για τις ώρες που θα δουλέψουν με ντίζελ. Η συνεισφορά τους πάντως για την επάρκεια του συστήματος είναι επισφαλής και αυτό γιατί τεχνικά είναι σχεδιασμένες να λειτουργούν με βασικό καύσιμο το φυσικό αέριο και δεν αντέχουν συνεχόμενη λειτουργία με εναλλακτικό καύσιμο. Θα πρέπει ανά πενθήμερο να τίθενται εκτός λειτουργίας για κάποιες ημέρες και να επανέρχονται με τον κίνδυνο της βλάβης, εάν αυτό συνεχιστεί επί μακρόν.
Το επιπλέον αυτό κόστος για την ασφάλεια εφοδιασμού θα επιμεριστεί στους τελικούς χρήστες αερίου και ρεύματος, δηλαδή τους καταναλωτές. Το πού θα φτάσει θα εξαρτηθεί από την τιμή του φυσικού αερίου, με την ημερομηνία της 21ης Ιουλίου, που θα καθορίσει την πορεία της, να κρατάει τους πάντες σε αγωνία…
Διαβάστε επίσης:
Ενεργειακή επάρκεια: Διπλασιάζεται η παραγωγή ρεύματος από λιγνίτη
Ρεύμα: Βραχυκύκλωμα στον νέο μηχανισμό εν αναμονή της απόφασης Πούτιν
«Κρίσεις πανικού» προκαλεί η αγορά ενέργειας
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
