Δανεισμός εκτός τραπεζών – H νέα πραγματικότητα προβληματίζει τους επόπτες

Τη σκυτάλη του ανταγωνισμού στον τομέα της χορήγησης πιστώσεων από τις Fintech επιχειρήσεις αναλαμβάνουν πλέον οι Bigtech και παρά το γεγονός ότι ο τομέας παραμένει σταθερά «ελεγχόμενος» από τις παραδοσιακές τράπεζες, η αυξανόμενη ψηφιοποίηση των υπηρεσιών, οδήγησε στην εμφάνιση νέων παικτών στον τομέα της διαμεσολάβησης για την χορήγηση δανείων. 

Αυτό συμπεραίνει η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (European Banking Authority – EBA) σε έκθεση που δημοσίευσε την περασμένη εβδομάδα για τον μη τραπεζικό δανεισμό και την ψηφιακή χρηματοδότηση, σημειώνοντας ότι, «η παροχή καινοτόμων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών μπορεί να αποφέρει οφέλη για τους καταναλωτές και να αυξήσει τον ανταγωνισμό στην αγορά». Εντούτοις, όπως παρατηρεί «η ανάλυση των ρυθμιστικών καθεστώτων που ισχύουν επί του παρόντος δείχνει ότι ο μη τραπεζικός δανεισμός παραμένει σε μεγάλο βαθμό μη εναρμονισμένος σε ολόκληρη την ΕΕ και αυτό μπορεί να δημιουργήσει προκλήσεις για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των ρυθμιστικών αρχών».

Τα στοιχεία με βάση σχετική έρευνα δείχνουν μια σημαντική αύξηση στον όγκο δανεισμού που παρέχεται από φορείς FinTech και BigTech σε παγκόσμιο επίπεδο μεταξύ 2013 και 2019, αύξηση που μερικές φορές συνδέεται και με τις συνεργασίες που έχουν αναπτύξει με παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Εντούτοις τα ίδια στοιχεία δείχνουν επίσης ότι, από το 2018, οι πιστώσεις μέσω BigTech εταιρειών έχουν ξεπεράσει τις πιστώσεις μέσω FinTech, αγγίζοντας σε παγκόσμιο επίπεδο τα 600 δισ. δολάρια έναντι 100 δισ. δολάρια αντίστοιχα. 

Όπως διαπιστώνει η ανάλυση της EBA, τα νέα μοντέλα δανεισμού που διευκολύνονται από διαδικτυακές πλατφόρμες έχουν γίνει πιο διαδεδομένα, τόσο μέσω της παροχής υπηρεσιών από εταιρείες FinTech (π.χ. μέσω πλατφορμών δανεισμού P2P/marketplace), όσο και από άλλες ψηφιακές πλατφόρμες που επιτρέπουν τον δανεισμό επιχειρήσεων και τη διαπραγμάτευση τιμολογίων. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας (BigTechs) άρχισαν επίσης να εισέρχονται σε πιστωτικές αγορές σε συνεργασία με τράπεζες, αξιοποιώντας την εκτεταμένη βάση χρηστών τους, η οποία διευκολύνει τη διαδικασία ενσωμάτωσης δανειοληπτών. Επιπλέον, οι BigTechs μπορούν να χρησιμοποιήσουν μεγάλης κλίμακας δεδομένα  για τους χρήστες, που λαμβάνονται συχνά από μη χρηματοοικονομικές δραστηριότητες, για τη μέτρηση της πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοληπτών και την εμπορία στοχευμένων χρηματοοικονομικών προϊόντων στους καταναλωτές.

Ειδικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η παροχή πιστώσεων μέσω BigTech πραγματοποιείται μέχρι στιγμής κυρίως μέσω συνεργασιών με τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αλλά από το ξέσπασμα του Covid-19, η επιρροή των BigTech έχει αυξηθεί μαζί με τη γενικότερα επιτάχυνση της ψηφιοποίησης.

Η έκθεση της EBA για τη χρήση ψηφιακών πλατφορμών δείχνει ότι οι εταιρείες BigTech δεν συμμετέχουν άμεσα στην παροχή δανείων στην ΕΕ (καμία από αυτές δεν διαθέτει ειδική άδεια δανεισμού), αλλά ορισμένες από αυτές απέκτησαν άλλες άδειες για χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Μεταξύ αυτών:

• Οι Amazon Payments, Alibaba/Alipay, Facebook Payments και Uber Payments διαθέτουν άδειες ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος.

• Το Google Payments και το WeChat Pay διαθέτουν άδειες ιδρύματος πληρωμών. και η  Rakuten Europe Bank διαθέτει άδεια πιστωτικού ιδρύματος.

Ωστόσο, όπως παρατηρεί υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι BigTech εμπλέκονται έμμεσα σε δανειοδοτικές δραστηριότητες σε συνεργασία με τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της ΕΕ. Έτσι για παράδειγμα:

• Στην Γερμανία, η Samsung προσφέρει το Samsung Pay σε συνεργασία με τη Solarisbank, η οποία παρέχει μια εικονική χρεωστική πιστωτική κάρτα ως τρόπο πληρωμής και έναν δωρεάν λογαριασμό για διακανονισμό, καθώς και μια επιλογή buy-now-pay-later «Splitpay». 

• Η Amazon σε συνεργασία με την ING παρέχει πίστωση σε ΜΜΕ που πωλούν στην πλατφόρμα της και η Amazon σε συνεργασία με την Barclaycard Γερμανίας προσφέρει χρηματοδότηση για αγορές που πραγματοποιούνται μέσω της πλατφόρμας ηλεκτρονικού εμπορίου της.

• Στην Ισπανία, η Amazon συνεργάστηκε με χρηματοοικονομικούς μεσάζοντες, όπως η Fintonic και η Cofidis για την παροχή προϊόντων καταναλωτικής πίστης για τη διευκόλυνση των αγορών στην πλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίου της. Επιπλέον, αρκετοί πάροχοι κινητής τηλεφωνίας έχουν υπογράψει συμφωνίες με εταιρείες καταναλωτικών δανείων για την παροχή γρήγορης πρόσβασης σε δάνεια μικρού ποσού ή, εναλλακτικά, έχουν προχωρήσει και έχουν δημιουργήσει τις δικές τους mobile τράπεζες για να δραστηριοποιηθούν σε αυτόν τον τομέα (π.χ. η MasMovil υπέγραψε το 2017 συμφωνία με την Cetelem για να προσφέρει προσωπικά καταναλωτικά δάνεια, ενώ η Orange εισέβαλε στην ισπανική τραπεζική αγορά το 2019 με τη δημιουργία της κινητής τράπεζας Orange Bank España.

• Στην Ιταλία, τον Μάιο του 2020 η Amazon συνεργάζεται με την Cofidis, που αποτελεί πάροχο πιστώσεων εκτός του τραπεζικού τομέα.  

Οι Fintech

H συνολική αξία των πιστώσεων μέσω FinTech εταιρειών στην Ε.Ε. το 2020 ανήλθε στα 6,22 δισ. ευρώ και αντιπροσωπεύει ακόμη ένα μικρό μόνο μέρος του συνολικού τραπεζικού δανεισμού της ΕΕ, μόλις το 0,20%. Έτσι για τα περισσότερα κράτη μέλη όπου υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα, ο δανεισμός μέσω FinTech ως ποσοστό του συνολικού δανεισμού δεν ξεπερνά το 1%. Ωστόσο, υπάρχουν τέσσερα κράτη μέλη, όπως η Λιθουανία που το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 9,1%, η Λετονία που φτάνει το 13,6%, η Εσθονία που φθάνει το 6,3% και η Σλοβενία που φτάνει το 2,9%.  Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι «ο δανεισμός μέσω FinTech, δεν είναι αμελητέος και αξίζει περισσότερης προσοχής» σύμφωνα με την ΕΒΑ.

Οι FCL

Ο μη τραπεζικός δανεισμός στην ΕΕ από φορείς FCLs, δηλαδή οι πιστώσεις από χρηματοδοτικές μισθώσεις (leasing), πρακτόρευσης απαιτήσεων (factoring), στεγαστικά δάνεια και εταιρείες καταναλωτικών δανείων, αυξανόταν σταθερά από το 2015, έως τον Μάρτιο του 2020, αν και το μέγεθός του παρέμεινε πολύ μικρό σε σύγκριση με τον παραδοσιακό τραπεζικό δανεισμό. Το ενεργητικό των φορέων FCLs αυξήθηκε κατά 8% το 2020, το οποίο ήταν σημαντικά υψηλότερο από τη μέση αύξηση του 3,3% που καταγράφηκε τα τρία προηγούμενα χρόνια. Το 2020, η συνολική αξία των δανείων που χορηγήθηκαν μέσω FCLs στη ζώνη του ευρώ ήταν περίπου 400 δισ. ευρώ, περίπου το 3,3% του συνόλου των τραπεζικών πιστώσεων που ανήλθαν στα 12 τρισ. ευρώ. 

Οι γρήγορες και ασφαλείς υπηρεσίες καταναλωτικής πίστης από αδειοδοτημένους μη τραπεζικούς δανειστές αύξησαν τον ανταγωνισμό μεταξύ τραπεζικών και μη τραπεζικών δανειστών και ενθάρρυναν τις τράπεζες να βελτιώσουν τα προϊόντα τους και την προσβασιμότητα στις πλατφόρμες τους. Επιπλέον, τα εργαλεία FinTech/RegTech επηρέασαν θετικά τους αδειοδοτημένους παρόχους καταναλωτικής πίστης, μειώνοντας το κόστος αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, βοηθώντας στην άντληση κεφαλαίων (εάν χρησιμοποιείται πλατφόρμα B2B), παρακολουθώντας πιθανές απάτες και εκπληρώνοντας άλλες υποχρεώσεις που σχετίζονται με το ξέπλυμα χρήματος. 

Τα Κρυπτονομίσματα

Την ίδια στιγμή η εμφάνιση και η ταχεία άνοδος του δανεισμού κρυπτονομισμάτων  από το 2020 συνέβαλε στην επέκταση των μη τραπεζικών δανειοδοτικών δραστηριοτήτων. Ο δανεισμός κρυπτονομικών περιουσιακών στοιχείων με αντάλλαγμα τόκους ήταν μια ευκαιρία για τους κατόχους κρυπτονομικών περιουσιακών στοιχείων να αποκτήσουν «παθητικό εισόδημα», αντί του λεγόμενου «hodling», ενώ οι δανειολήπτες κρυπτογραφημένων περιουσιακών στοιχείων συμφωνούν να πληρώνουν τόκους (στη λήξη ή σε τακτική βάση) με αντάλλαγμα την απόκτηση ενός συγκεκριμένου στοιχείου κρυπτογράφησης για μια συγκεκριμένη περίοδο.

Αυτές οι δραστηριότητες δανεισμού μέσω κρυπτογραφημένων περιουσιακών στοιχείων μπορούν να πραγματοποιηθούν σε διαφορετικές μορφές, για παράδειγμα διμερώς μέσω πλατφορμών αντιστοίχισης peer-to-peer, ή βάσει των λεγόμενων «δεξαμενών ρευστότητας» που αντιπροσωπεύουν ομάδες δανειστών που ενεργούν ως πάροχοι ρευστότητας ορισμένων κρυπτονομισμάτων, συνήθως με αντάλλαγμα για ανταμοιβές ή προμήθειες, χωρίς να χρειάζεται κάθε δανειολήπτης να αντιστοιχίζεται με συγκεκριμένους δανειστές.

Ο δανεισμός μπορεί επίσης να αναληφθεί είτε μέσω κεντρικών είτε μέσω αποκεντρωμένων πλατφορμών, οι οποίες αντικαθιστούν τον ρόλο των μεσαζόντων δανεισμού με αυτοματοποιημένα, αποκεντρωμένα πρωτόκολλα blockchain. Αυτές οι αποκαλούμενες υπηρεσίες δανεισμού «DeFi» συνδέουν τους δανειστές με τους δανειολήπτες, οι οποίοι αποθηκεύουν εξασφαλίσεις στο blockchain ως κάλυψη για τον πιστωτικό κίνδυνο αντισυμβαλλομένου, μέσω της δημιουργίας δεξαμενών ρευστότητας που βασίζονται σε προγραμματιζόμενα έξυπνα συμβόλαια, που οδηγούν σε καινοτόμες δραστηριότητες δανεισμού, όπως «καλλιέργεια απόδοσης», μια διαδικασία που επιτρέπει στους κατόχους κρυπτονομικών περιουσιακών στοιχείων να κλειδώνουν τα περιουσιακά τους στοιχεία για μια συγκεκριμένη περίοδο και να βελτιστοποιούν τους τόκους ή τις «αποδόσεις κλειδώματος» μεταφέροντας αυτόματα κεφάλαια μεταξύ πλατφορμών δανεισμού. Ειδικά στις αποκεντρωμένες πλατφόρμες δανεισμού κρυπτονομισμάτων, οι δανειολήπτες κρυπτονομισμάτων επωφελούνται κυρίως από το γεγονός ότι, σε σύγκριση με τον παραδοσιακό τραπεζικό δανεισμό, δεν υπόκεινται σε αξιολογήσεις πιστοληπτικής βαθμολόγησης για να δανειστούν.

Άλλοι τομείς που πρέπει να ληφθούν υπόψη σε σχέση με τον δανεισμό κρυπτογραφημένων περιουσιακών στοιχείων είναι τα λεγόμενα «staking» και «crowdloans», που επίσης θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως πηγή παθητικού εισοδήματος για τους κατόχους κρυπτογραφημένων περιουσιακών στοιχείων.

Συνολικά, όπως σημειώνει η ΕΒΑ υπάρχουν δεδομένα που υποδηλώνουν ότι η υιοθέτηση δραστηριοτήτων δανεισμού κρυπτονομισμάτων στην ΕΕ αυξάνεται αλλά εξακολουθεί να είναι περιορισμένη ως προς τους όγκους και τις αξίες που παρατηρούνται, ενώ οι πιο κυρίαρχες πλατφόρμες και πάροχοι υπηρεσιών κρυπτο-δανεισμού είναι εγκατεστημένοι εκτός ΕΕ. Ωστόσο, ο δανεισμός κρυπτονομισμάτων μπορεί να εξελιχθεί σε σημαντική πηγή μη τραπεζικού δανεισμού, καθώς η διαμεσολάβηση είτε πραγματοποιείται από παρόχους υπηρεσιών κρυπτονομισμάτων είτε μέσω αυτοματοποιημένων και αποκεντρωμένων πλατφορμών.

Ως εκ τούτου, «η ΕΒΑ θα συνεχίσει να παρακολουθεί τη δραστηριότητα δανεισμού κρυπτονομισμάτων στην Ε.Ε.», όπως σημειώνει, με έμφαση στις ευρύτερες ρυθμιστικές και πολιτικές επιπτώσεις του δανεισμού κρυπτονομικών περιουσιακών στοιχείων, συγκεκριμένα όσον αφορά την αλληλεπίδραση με τον προτεινόμενο κανονισμό της ΕΕ για τις αγορές κρυπτο-στοιχείων (MiCA). 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News