Εξωχρηματιστηριακή αγορά: Η «ώρα» των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (SMEs)
Η εξωχρηματιστηριακή αγορά και οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις – ΜμΕ (SMEs) βρίσκονται στο επίκεντρο του Ενωσιακού ενδιαφέροντος. Αν και αυτή η αγορά δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί ιδιαίτερα στη χώρας μας, η ειδικότερη εξέτασή της αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ανάπτυξη των ΜμΕ και την επιχειρηματική τους ολοκλήρωση (business integration). Για να καταδειχθεί η αναγκαιότητα αυτή είναι σημαντικό να σκιαγραφηθούν τα δομικά κανάλια των αγορών χρήματος και κεφαλαίου.
Οι δύο βασικές δομές αναφέρονται στην εξωχρηματιστηριακή αγορά και τη χρηματιστηριακή αγορά.
Η πρώτη, η εξωχρηματιστηριακή αγορά, λειτουργεί κατά κανόνα ως μοχλός ανάπτυξης των επιχειρήσεων που επιθυμούν να κάνουν χρήση καναλιών χρηματοδότησης χωρίς απαραίτητα να προσφεύγουν σε οργανωμένες αγορές. Η δεύτερη, η χρηματιστηριακή αγορά, μετουσιώνοντας την έννοια της οργανωμένης αγοράς (ρυθμιζόμενης αγοράς, πολυμερούς μηχανισμού διαπραγμάτευσης, Ν. 4514/2018), λειτουργεί ως μοχλός ανάπτυξης κυρίως του κλάδου των «εισηγμένων εταιρειών» που αποτελούν τους κύριους στυλοβάτες των κεφαλαιαγορών.
Οι αγορές αυτές μπορούν να χαρακτηριστούν ως αλληλοτροφοδοτούμενα κανάλια, ως συμπλήρωμα η μία της άλλης, καθώς αμφότερες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της επιχείρησης, στη χρηματοδότησή της. Οι μεν πρώτες διαμορφώνουν τις συνθήκες για την άντληση κεφαλαίων υπό τα χαρακτηριστικά μιας δημόσιας εγγραφής (initial public offering – IPO) ή ιδιωτικής τοποθέτησης (private placement) των ενδιαφερομένων επενδυτών. Σε αυτό το περιβάλλον κινούνται μεταξύ άλλων και τα οχήματα των «κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών» (venture capitalists). Οι επενδυτές βέβαια στη σύγχρονη αγορά μπορεί να είναι και «μικροεπενδυτές», χρήστες υπηρεσιών πλατφορμών χρηματοδοτήσεων (όπως, crowdfunding). Από την άλλη, οι χρηματιστηριακές αγορές, κινούνται σε επίπεδα δευτερογενών, κυρίως, αγορών (secondary markets) εξυπηρετώντας προγράμματα άντλησης κεφαλαίων (IPOs, placements) επιχειρήσεων – εκδοτών που αποβλέπουν στην εισαγωγή προς διαπραγμάτευση των τίτλων τους με γνώμονα τη μεγαλύτερη απήχηση της εμπορευσιμότητας (commerciability) τους.
Η συνθήκη της αλληλοτροφοδότησης των δύο καναλιών είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος κεφαλαιαγοράς, μιας οικονομίας. Έτσι η εξωχρηματιστηριακή αγορά μπορεί να αποτελεί ένα πρώτο βήμα «ενίσχυσης» της επιχείρησης. Η ενίσχυση αυτή μάλιστα μπορεί να μην είναι αμιγώς χρηματοδοτική, λειτουργώντας ως μια απλή υπηρεσία εγγραφών του επενδυτικού ενδιαφέροντος σε αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου ή σε εκδόσεις ομολογιακών δανείων, αλλά να έχει τα χαρακτηριστικά και πιο εξειδικευμένων υπηρεσιών προς διευκόλυνση της καλύτερης σύνδεσης της επιχείρησης με το περιβάλλον των εμπορικών και χρηματοοικονομικών συναλλαγών.
Το πρώτο βήμα είναι μια σημαντική αφετηρία για να έρθει και το δεύτερο και τα επόμενα βήματα. Οι εμπειρίες που κτώνται από την επαφή με τις χρηματοοικονομικές αγορές μας δίνουν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Έτσι η επιχείρηση εκλαμβάνεται όχι μόνο ως ένα νομικό κατασκεύασμα, αλλά ως ένας ζωντανός οργανισμός. Όπως συμβαίνει με την καθοδήγηση ενός φυσικού προσώπου για τη «συναλλακτική ενηλικίωσή» του, έτσι και με τις επιχειρήσεις που αναπτύσσουν κεφαλαιουχική δράση θωρακίζοντας με ίδια ή αντλούμενα κεφάλαια την υπόστασή τους. Η συναλλακτική ενηλικίωση των επιχειρήσεων μπορεί πράγματι να συμβάλλει στην καλύτερη ωρίμανση και εμπέδωση του «επιχειρείν» και την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων (εθνικών, ΕΕ) για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους στις αγορές. Για το λόγο αυτό οι χρηματοοικονομικές αγορές δεν είναι ή δεν πρέπει να εκλαμβάνονται μόνο ως μηχανική χρηματοδοτήσεων, γρανάζια ανακύκλωσης κεφαλαίων μέσω συντεταγμένων καναλιών αγοράς. Γίνονται και πάροχοι εξειδικευμένων υπηρεσιών συστρατευόμενες με την προσέγγιση της επιχειρηματικής ολοκλήρωσης. Οι αναφερόμενες υπηρεσίες, στη σύγχρονη εποχή, περιλαμβάνουν συνήθως τις συνιστώσες της καλούμενης «εταιρικής διακυβέρνησης» (corporate governance). Όμως και η προσέγγιση αυτή έχει προστάδια για την ωρίμανση του χρήση προς αξιοποίηση των «εργαλείων» της.
Η προστιθέμενη αξία των εξειδικευμένων υπηρεσιών συνίσταται στο ότι συμβάλλουν στο να αποκτήσει η επιχείρηση «χρηματοοικονομική δυναμική». Αν η συναλλακτική ενηλικίωση επιτευχθεί και η επιχείρηση αποκτήσει χρηματοοικονομική δυναμική, το δεύτερο βήμα της εισόδου σε μία κεφαλαιαγορά, σε ένα οργανωμένο περιβάλλον αγοράς χρηματιστηρίου ή άλλων σύγχρονων εναλλακτικών παλτφορμών γίνεται απλά φυσικό επακόλουθο. Και βέβαια, η αναβάθμιση υπό τις συνθήκες μιας οργανωμένης αγοράς της επιχείρησης ως εισηγμένης εταιρείας μπορεί να μην είναι εύκολη υπόθεση, να συνεπάγεται και κόστη συμμόρφωσης (compliance), αλλά αν είναι ουσιαστική, αν η επιχείρηση μπορεί να δρέψει τους καρπούς από την εμπορευσιμότητα των τίτλων της επωφελούμενη και από τις άνευ ορίων, τις διασυνοριακές (cross-border), αγορές, τότε τα κόστη μπορούν να αντισταθμιστούν. Η χρήση του χρηματιστηριακού καναλιού μπορεί τότε να «μοχλεύσει» το θετικό αποτέλεσμα. Μπορεί επίσης ως συγκοινωνούν κανάλι με αυτό της εξωχρηματιστηριακής αγοράς να μεταλαμπαδεύσει τους ρυθμούς ανάπτυξης και στην τελευταία∙ η οργάνωση μιας εισηγμένης επιχείρησης μπορεί να οδηγήσει σε μία νέα επιχειρηματική δράση, σε μία νέα επιχείρηση ή και σε περισσότερες συνέργειες με την εξωχρηματιστηριακή αγορά.
Στο επίκεντρο του Ενωσιακού ενδιαφέροντος, ιδίως υπό τις πρωτοβουλίες της Ένωσης Κεφαλαιαγορών (Capital Markets Union), βρίσκονται οι ΜμΕ (SMEs), καθώς αποτελούν μία από τις βασικότερες συνιστώσες του οικονομικού αλλά και κοινωνικού ιστού. Είναι αρκετοί οι προβληματισμοί πάνω σε αυτές τις επιχειρήσεις και στα ζητήματα που εμφανίζουν για την ενίσχυση της ανάπτυξής τους σε επίπεδο χρηματοοικονομικής δυναμικής. Η διαφορά από το χθες στο σήμερα είναι ότι σήμερα υπάρχουν «δομημένα εργαλεία» σε επίπεδο ΕΕ για την ανάπτυξη αυτών των επιχειρήσεων και των καναλιών εξωχρηματιστηριακής χρηματοδότησής τους.
Η πρόκληση είναι μεγάλη και είναι βέβαιο ότι η ουσιαστική εναρμόνισή μας με τα ενωσιακά δρώμενα θα ήταν σκόπιμο να μην αργήσει. Η εγρήγορση των Φορέων της αγοράς, αλλά και των Ρυθμιστών της, προς την ανάπτυξη του παραπάνω εξωχρηματιστηριακού θεσμού, ως παράλληλη δράση με εκείνες που αναλαμβάνονται για την ανάπτυξη των χρηματιστηριακών αγορών, θα μπορούσε να συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου. Η οργάνωση της εξωχρηματιστηριακής αγοράς, ως δομημένο κανάλι χρηματοδοτήσεων, υπό τη σκέπη αναγνωρισμένων Φορέων της Χώρας θα μπορούσε να δώσει το πρόσταγμα για μια πιο συντονισμένη και εποπτικά θωρακισμένη λειτουργία του νέου θεσμού, να ανατροφοδοτήσει την αγορά μας με νέα κεφάλαια. Η διαφορά σε σχέση με το χθες είναι ότι πλέον έχει διαμορφωθεί το θεσμικό περιβάλλον ώστε τα νέα κεφάλαια της σύγχρονης εξωχρηματιστηριακής αγοράς να μπορούν να κινούνται και να διεισδύουν στη χώρα μας χωρίς όρια και περιορισμούς (EU passports).
Οι εμπνεύσεις από τη φαρέτρα των ενωσιακών ρυθμίσεων, αλλά και των δοκιμασμένων πρακτικών, είναι πολλές και μπορούν να συμβάλλουν στον αποτελεσματικό σχεδιασμό του θεσμού. Αρκεί το όχημα της εξωχρηματιστηριακής αγοράς να μην περιοριστεί στα στεγανά μιας «μηχανικής» ή μιας προσέγγισης τυπολατρικής εναρμόνισης, αλλά να μετουσιωθεί σε «επιχειρηματική ουσία» επ’ ωφελεία των χρηστών της.
* Η Χριστίνα Ι. Ταρνανίδου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εμπορικού Δικαίου με έμφαση στο Χρηματοοικονομικό Τομέα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Σχετικές μελέτες της επί του θέματος είναι μεταξύ άλλων: “Ρυθμίσεις Εμπορικών Εταιρειών με Έμφαση στους Χρηματοοικονομικούς Θεσμούς” (2021) Νομική Βιβλιοθήκη, “Η οικογενειακή επιχείρηση ως νέα επενδυτική προοπτική”, Πρακτικά 25ου Πανελληνίου Συνεδρίου Εμπορικού Δικαίου του Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων (2015)
Ακολουθήστε το Money Review στο Google News
