Κορωνοϊός και κρατικό χρέος: Το σενάριο της διαγραφής

Καθώς το κόστος δανεισμού από τις κυβερνήσεις της Ευρωζώνης έχει εκτιναχθεί στα ύψη κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, αυξάνονται οι φωνές προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) για ελάφρυνση του χρέους, καλώντας την να διαγράψει κάποια από τα κρατικά ομόλογα που διακρατεί. 
Κάποιοι Ιταλοί πολιτικοί επανέφεραν στο τραπέζι την ιδέα αυτή, που είχε συζητηθεί ξανά στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης το 2012, προτείνοντας ότι η ΕΚΤ θα μπορούσε να ακυρώσει ένα μέρος του χρέους που έχει αγοράσει μέσω του έκτακτου προγράμματος αγοράς ομολόγων ή ακόμη και να το μετατρέψει σε ομόλογα στο διηνεκές, τα οποία δεν αποπληρώνονται ποτέ. Η προσπάθεια των κυβερνήσεων να χρηματοδοτήσουν τα άνευ προηγουμένου μέτρα τους για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορωνοϊού, αύξησαν το χρέος κατά 1,5 τρισ.ευρώ, με αποτέλεσμα το κρατικό χρέος της Ευρωζώνης να υπερβαίνει το μέγεθος της οικονομίας της για εφέτος, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στα χρονικά του ευρώ. Πολλές χώρες έχουν ελλείμματα προϋπολογισμού πάνω από το 10% του ΑΕΠ τους, όπως Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία. Το ιταλικό κρατικό χρέος αναμένεται να διογκωθεί από το 135% του ΑΕΠ πέρυσι στο 160% το 2021. Ενώ οι δημοσιομοσιονομικοί κανόνες της Ε.Ε. – που προβλέπουν ελλείμματα κάτω από το 3% του ΑΕΠ και χρέος κάτω από το 60% του ΑΕΠ – έχουν «παγώσει» από τότε που ξέσπασε η πανδημία, θα επανεργοποιηθούν σε κάποια μορφή όταν η πανδημία θα τελειώσει, σε μία εξέλιξη που θα συσσωρεύσει ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στις κυβερνήσεις. 

Δεν υφίσταται λόγος ανησυχίας προς το παρόν

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία ανησυχία. Το κόστος του νέου χρέους παραμένει χαμηλό, καθώς η ΕΚΤ αγοράζει το μεγαλύτερο μέρος των ομολόγων που έχουν εκδοθεί, συνεπώς οι χώρες μπορούν να δανείζονται για μία δεκαετία με επιτόκια κοντά ή χαμηλότερα από το μηδέν. Αυτό αναμένεται να συνεχιστεί. «Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι για να μην ανησυχούμε από τα αυξημένα επίπεδα του χρέους αυτή τη στιγμή, όμως στο μέλλον η συζήτηση αυτή θα πρέπει να επιστρέψει», αναφέρει ο Κάρστεν Μπζέσκι, οικονομολόγος της ING. O ίδιος προτείνει ότι ίσως να χρειαστεί κάποιο είδος διαγραφής χρέους, είτε απευθείας από την ΕΚΤ είτε μεταφέροντας χρέος στα ομόλογα εις το διηνεκές με μηδενικό επιτόκιο. Ωστόσο, κεντρικοί τραπεζίτες έχουν απορρίψει την ιδέα αυτή ως «επικίνδυνη» και «αποσταθεροποιητική», ενώ οικονομολόγοι την χαρακτηρίζουν αντιπαραγωγική και άκαιρη. 
Η Λουκρέζια Ρέιχλιν, καθηγήτρια Οικονομικών στο London Business School, αναφέρει ότι θα πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα στην πολιτική κατάσταση από την οικονομική. Από οικονομικής απόψεως, η ελάφρυνση χρέους θα μπορούσε να είναι χρήσιμη υπό κάποιες προϋποθέσεις, όμως από την πολιτική πλευρά είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. 
Ο Χόλγκερ Σκμίντινγκ, επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg, την αποκαλεί «την χειρότερη ιδέα του έτους», καθώς θα μπορούσε να πυροδοτήσει αύξηση του κόστους δανεισμού. Οπως και να έχει, η ακύρωσε κρατικού χρέους θα παραβίαζε τη συνθήκη της Ε.Ε. που απαγορεύει την χρηματοδότηση κυβερνήσεων μέσω της νομισματικής πολιτικής, όπως ακριβώς τόνισε και η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, όταν ερωτήθηκε για την ιδέα αυτή. Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και η δήλωση του διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Γαλλίας, Βιλερουά ντε Γκαλό, ο οποίος είπε ότι μία ακύρωση χρέους «θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε ένα πολύ επικίνδυνο μονοπάτι». Αντίστοιχες και οι δηλώσεις του Ιταλού Φάμπιου Πανέτα, πρώην αντιπροέδρου της ιταλικής κεντρικής τράπεζας, ο οποίος τόνισε ότι αυτό θα μπορούσε να έχει ευρείας κλίμακας αποσταθεροποιητικές συνέπειες.

Η ανάπτυξη το «αντίδοτο» στο χρέος

Εν κατακλείδι, η βασική επικρατούσα άποψη είναι ότι μόνο η ανάπτυξη μπορεί να προστατεύσει από το χρέος. Σε όλα αυτά υπάρχει και ένα τεχνικό πρόβλημα. Ενώ οι κεντρικές τράπεζες μπορούν θεωρητικά να απορροφούν ζημίες χάρη στη δυνατότητά τους να τυπώνουν χρήμα, η κατάσταση στην Ευρωζώνη είναι πιο περίπλοκη. Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες αγοράζουν το μεγαλύτερο μέρος των κρατικών ομολόγων τους εκ μέρους της ΕΚΤ. Εάν όμως τα ομόλογα διαγραφούν ή ακυρωθούν τότε αυτό θα μπορούσε να αφήσει τις εθνικές κεντρικές τράπεζες με ζημίες χωρίς να μπορούν να κόβουν οι ίδιες χρήμα. Και τότε οι κυβερνήσεις τους θα πρέπει να τις ανακεφαλαιοποιήσουν, διαφορετικά κινδυνεύουν να αποκλειστούν από το σύστημα πληρωμών της Ευρωζώνης. 

Οι απόψεις διαχειριστών κεφαλαίων

Επίσης, για πολλούς διαχειριστές κεφαλαίου, το μεγαλύτερο μέρος αυτού του χρέους, αναφερόμενοι στα ομόλογα που εκδόθηκαν από τις κυβερνήσεις στη διάρκεια της πανδημίας, θα εξαφανιστεί από την αγορά καθώς οι κεντρικές τράπεζες το διακρατούν έως την ωρίμανσή του. Ο Τζιμ Λίβις της M&G Investment Management αναφέρει ότι «τα κρατικά ομόλογα που έχουν αγοραστεί από την ΕΚΤ, την Τράπεζα της Αγγλίας και την Φέντεραλ Ριζέρβ θα εξαφανιστούν μέσα στους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών και σιωπηρώς θα λήξουν εκεί». Αυτό σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες ενδεχομένως δεν θα επιλέξουν να επανεπενδύσουν τα ομόλογα που θα λήξουν, σε ένα πρώτο βήμα για την απόσυρση αυτής της μεγάλης ρευστότητας.
Κάποιοι άλλοι πάλι πιστεύουν ότι το κρατικό χρέος θα παραμείνει για πάντα και δεν πρόκειται να αποπληρωθεί, βλέποντας τις κεντρικές τράπεζες να το αναχρηματοδοτούν, καθώς ο ρόλος τους είναι η χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ο Μάικ Ρίντελ της Allianz Global Investors αναφέρει ότι η Φέντεραλ Ριζέρβ άρχισε να μειώνει τον ισολογισμό της το 2017 όμως σταμάτησε μετά από δέκα χρόνια, αφότου η απόδοση των 10ετών αμερικανικών κρατικών ομολόγων εκτινάχθηκε σε υψηλό επταετίας. «Σε αυτόν τον κόσμο ζούμε. Αγορές κρατικών ομολόγων επί δεκαετίες είχαν ως αποτέλεσμα η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας να διακρατά περίου 45% της αγοράς. Αυτή είναι η μελλοντική κατεύθυνση των κεντρικών τραπεζών».

moneyreview.gr με πληροφορίες από FT και Reuters

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News