Covid και οικονομία: Οι αλλαγές που ήρθαν για να μείνουν

Σε μόλις 10 μήνες η Covid-19 προκάλεσε πόνο σε κάθε γωνιά του πλανήτη, αλλά και άλλαξε κάθε πτυχή της ζωής μας. Στην οικονομία έφερε την βαθύτερη ύφεση στη  μεταπολεμική ιστορία, φρέναρε σχέδια και προσδοκίες, αλλά και επιτάχυνε δραστικά εξελίξεις, έδωσε ώθηση σε τάσεις (θετικές και αρνητικές) που είχαν αρχίσει να αναδύονται τα τελευταία χρόνια. Κάποιες «παρενέργειες» ίσως να είναι παροδικές. Ορισμένες αλλαγές όμως, φαίνεται να συνθέτουν την νέα κανονικότητα, που θα μείνει μαζί μας για πολύ ακόμη.

Στο «Η Πανδημία είναι Πύλη» ο Ινδός συγγραφέας Αρουντάτι Ρόι γράφει: «Ιστορικά, οι πανδημίες έχουν αναγκάσει τους ανθρώπους να φύγουν από το παρελθόν και να φανταστούν τον κόσμο από την αρχή. Αυτή η πανδημία δεν διαφέρει. Είναι μία πύλη από τον ένα κόσμο στον επόμενο».

Σήμερα βέβαια η διπλή αυτή κρίση- υγειονομική και οικονομική- βρήκε τον πλανήτη σε μία στιγμή, στην οποία είχε ουσιαστικά μόλις αναρρώσει από ένα χρηματοπιστωτικό σοκ, του οποίου οι επιπτώσεις στην πολιτική σκηνή και την παγκόσμια γεωπολιτική και οικονομική σκακιέρα είναι ακόμη αισθητές. Μόλις πριν 12 χρόνια ζήσαμε την πλέον επώδυνη χρηματοπιστωτική κρίση από τη δεκαετία του 1930 και λίγο αργότερα μία κρίση χρέους στην Ευρώπη, η οποία συνοδεύθηκε από πολιτικούς σεισμούς. Το 2015 μας χτύπησε την πόρτα και η προσφυγική κρίση. Η διεύρυνση των ανισοτήτων στο εσωτερικό των χωρών, η άνοδος της ακροδεξιάς, το Brexit, η εκλογή Τραμπ, η δυσφορία για την παγκοσμιοποίηση,η δυσανεξία στο  ελεύθερο εμπόριο, τα τείχη και ο οικονομικός εθνικισμός συνδέονται όλα αυτές τις κρίσεις.

Το 2020 ο πλανήτης ολόκληρος αναγκάστηκε να μπει σε καραντίνα. Το ισχυρό σοκ ήρθε την περασμένη άνοιξη, όταν κορυφώθηκε το πρώτο κύμα της πανδημίας και ύστερα από ένα επιφυλακτικό άνοιγμα το καλοκαίρι επέστρεψε στα lockdown- έστω σε πιο light μορφή. Τώρα πλησιάζουμε στον εμβολιασμό, αλλά ξέρουμε ότι το εμβόλιο δεν φτάνει να γιατρέψει όλες τις πληγές, ούτε θα επαναφέρει τα πράγματα εκεί που ήταν προ πανδημίες. Οδεύουμε σε μία νέα κανονικότητα με οδηγό τις ακόλουθες αλλαγές: 

Ψηφιακή επανάσταση 

Η πανδημία έφερε και καλά. Επιτάχυνε τον ρυθμό του ψηφιακού μετασχηματισμού σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Η τηλεργασία και η τηλεκπαίδευση έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας και μπορεί μετά την πανδημία να περιοριστούν αλλά δεν θα φύγουν. Οι νέες δυνατότητες σε λογισμικό, υποδομές και κατάρτιση θα αξιοποιηθούν πολύ περισσότερο. Το ηλεκτρονικό εμπόριο,η fintech και εν γένει οι ψηφιακές συναλλαγές έλαβαν επίσης τεράστια ώθηση καθώς όλοι μεταφέραμε μέρος των δραστηριοτήτων μας online. Ακόμη και η ψυχαγωγία έγινε ψηφιακή, με το 32% των πολιτών στις ΗΠΑ να δηλώνουν σε έρευνα ότι εν μέσω πανδημίας οργάνωσαν εικονικά πάρτι και συγκεντρώσεις με φίλους και οικογένεια. 

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα έχει αντίκτυπο και στον τρόπο με τον οποίο παρέχονται οι υπηρεσίες, όπως υπογράμμισε πρόσφατα σε ομιλία της η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. Θα απομακρυνθούμε από το τοπικό και θα έχουμε πρόσβαση σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Αυτό σημαίνει πρωτόγνωρες ευκαιρίες ακόμη και για μικρές επιχειρήσεις, αλλά και οξύτερο ανταγωνισμό. Όσοι ποντάρουν στην καινοτομία είναι και εκείνοι που θα ξεχωρίσουν. 

Χαμένα όνειρα και νέες ευκαιρίες 

Η Λαγκάρντ δεν μίλησε μόνο για ευκαιρίες, αλλά και τις σοβαρότατες προκλήσεις που έφερε η πανδημία, «τα όνειρα, που «διέλυσε, ειδικά στις νεότερες ηλικίες, οι οποίες βρήκαν την πόρτα κλειστή στην αγορά εργασίας. Πράγματι ο αντίκτυπος της πανδημίας στην απασχόληση ήταν «συστημικός, βαθύς και δυσανάλογος» σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας (ILO). 

Η αγορά εργασίας συρρικνώθηκε και με την ανάκαμψη θα ξαναμεγαλώσει. Αλλά δεν θα είναι η ίδια. Την κούρσα της απασχόλησης θα οδηγήσουν οι κλάδοι μεταφορών και logistics, τα σούπερ μάρκετ, αλλά και ό,τι έχει να κάνει με πληροφορική και νέες τεχνολογίες. Οι νέοι (και όχι μόνο) θα έχουν και μία ευκαιρία: Καθώς τα ταμπού για την  εξ αποστάσεως εργασία έχουν σπάσει θα είναι πιο εύκολη η εύρεση απασχόλησης (όπου δεν απαιτείται φυσική παρουσία) σε άλλες χώρες από τον τόπο διαμονής. Τα πρώτα δειλά βήματα των ψηφιακών νομάδων έχουν γίνει. 

Ο επαναπατρισμός 

Και ενώ εργασία και υπηρεσίες θα κινηθούν ανά τον κόσμο, μεγάλες βιομηχανίες προβλέπεται να επαναφέρουν αλυσίδες παραγωγής και εφοδιασμού στην έδρα τους. Αναλυτές εκτιμούν ότι αρκετές εταιρείες που είχαν επιλέξει το φθηνότερο κόστος σε χώρες του εξωτερικού, τώρα θα αναζητήσουν τη μεγαλύτερη ασφάλεια στον τόπο τους. Δεν είναι βεβαίως μόνο η πανδημία που ωθεί σε αυτήν την κατεύθυνση. Οι τάσεις κατά της παγκοσμιοποίησης και τα εμπορικά τείχη διαδραματίζουν επίσης το ρόλο τους. 

Και η επιστροφή του κράτους- που όμως πρέπει να κοιτάξει αλλού 

Η αντιμετώπιση κάθε μεγάλης κρίσης απαιτεί ισχυρές παρεμβάσεις από τις κυβερνήσεις. Η Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930 είχε δημιουργήσει ουσιαστικά το πρώτο κοινωνικό δίκτυ ασφαλείας στις ΗΠΑ, ο Ψυχρός Πόλεμος έδωσε ώθηση στις δημόσιες δαπάνες για υποδομές και στο πιο πρόσφατο παρελθόν κάθε μεγάλο σοκ από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 έως την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 απαίτησαν γενναία σχέδια δημοσιονομικής τόνωσης. 

Η πανδημία απαιτεί άνευ προηγουμένου μέτρα στήριξης επιχειρήσεων και νοικουριών από τα κράτη, αλλά και τους δείχνει προς τα πού πρέπει να κινηθούν. Οι δημόσιες επενδύσεις δεν μπορούν απλά να «φουσκώσουν». Θα πρέπει να έχουν ως στόχο την ενίσχυση των συστημάτων υγείας και παιδείας, την τόνωση της έρευνας και της καινοτομίας και τη πιο δυναμική στροφή στην πράσινη ανάπτυξη. 

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News