Νέος εξωδικαστικός μηχανισμός και πτωχευτικό δίκαιο

Του Χάρη Λαζάνη*

Από την 1η Ιουνίου του 2021 ξεκίνησε η ισχύς και στην ουσία η λειτουργία του Ν. 4738/2020, δηλαδή του νέου εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών και του νέου πτωχευτικού δικαίου. 

Αρχικά τα βλέμματα τραβάει ο νέος αυτός εξωδικαστικός μηχανισμός, καθότι το πτωχευτικό δίκαιο, έχει στην ουσία πολλές απρόσμενες συνέπειες για τους οφειλέτες.

Ο νέος εξωδικαστικός μηχανισμός, αρχικά υπόσχεται έως 240 δόσεις για οφειλές προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης και έως 480 δόσεις προς τις τράπεζες. Στην διαδικασία αυτή υπάγεται κάθε φυσικό και νομικό πρόσωπο ανεξαρτήτως εμπορικής ιδιότητας, ενώ μέχρι πρότινος υπάγονταν μόνο οι έμποροι.

Μία σημαντική αλλαγή στη νέα διαδικασία είναι ότι στην αίτηση του Οφειλέτη πλέον δεν θα συμπεριλαμβάνεται, ως προαπαιτούμενο για την υποβολή της, η πρόταση αποπληρωμής. Δηλαδή, πλέον, η αίτηση του Οφειλέτη θα είναι επί της ουσίας μία απλή γνωστοποίηση προς τους Πιστωτές ότι επιθυμεί την ρύθμιση των οφειλών του χωρίς ενεργά από τη μεριά του να ζητάει κάποια συγκεκριμένη ρύθμιση.

Σημαντική είναι ακόμη η επισημοποίηση της χρήσης υπολογιστικού εργαλείου από τη μεριά του Δημοσίου και Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης για την διαμόρφωση της πρότασής τους για ρύθμιση των οφειλών. Πλέον το Δημόσιο και οι Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης θα αποδέχονται αυτόματα κάθε πρόταση ρύθμισης από την μεριά των τραπεζών, η οποία θα έχει προταθεί από τις τελευταίες αλλά θα έχει προκύψει από την χρήση του συγκεκριμένου υπολογιστικού εργαλείου.

Οι αλλαγές στην διαδικασία διαπραγμάτευσης και αναδιάρθρωσης των οφειλών.

Οι δύο βασικότερες όμως αλλαγές που έχουν επέλθει στην διαδικασία διαπραγμάτευσης και αναδιάρθρωσης των οφειλών είναι ότι:

1. Τον πρώτο λόγο πλέον έχουν οι Χρηματοδοτικοί Φορείς στη όλη διαδικασία καθώς εναπόκειται σε αυτούς τόσο η κατάθεση πρόταση ρύθμισης των οφειλών όσο και η ψηφοφορία επί αυτής. Το Δημόσιο και οι Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης έχουν παθητικό ρόλο στην όλη διαδικασία αποδεχόμενοι την όποια πρόταση ρύθμισης έχει ήδη πάρει την θετική ψήφο από τους Χρηματοδοτικούς Φορείς και εφόσον πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Επίσης, λοιποί πιστωτές, πλην των τραπεζών, δεν συμμετέχουν στην όλη διαδικασία.

2. Το Δημόσιο και οι Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης δύνανται να καταρτίζουν διμερείς ρυθμίσεις με τον Οφειλέτη, εφόσον η ρύθμιση αυτή πληροί τους κανόνες και τους περιορισμούς που υπάρχουν για την συμμετοχή του Δημοσίου και Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης στο πλαίσιο.

Στο νέο πλαίσιο, δίνει την δυνατότητα προστασίας από μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης στον Οφειλέτη κατά την διάρκεια της διαπραγμάτευσης. Μία διάρκεια, όμως, η οποία έχει τεθεί σε ένα αρκετά φιλόδοξο χρονικό πλαίσιο 2 μηνών για την ολοκλήρωση της όλης διαδικασίας, με δυνατότητα επέκτασης για 15 ημέρες. Επίσης, ρυθμισμένες οφειλές οι οποίες εντάσσονται στο πλαίσιο διαπραγμάτευσης χάνουν την υφιστάμενη ρύθμισή τους, ενώ οφειλές που είχαν ρυθμιστεί με τον προηγούμενο εξωδικαστικό μηχανισμό (Ν. 4469/2017) ή με τον παρόντα εξωδικαστικό μηχανισμό (Ν. 4738/2020) σε προηγούμενη αίτηση, δεν μπορούν να επαναρυθμιστούν, ασχέτως εάν η προηγούμενη ρύθμιση είναι ενεργή ή όχι.

Συμπερασματικά, η βάση και το πνεύμα του νομοθετήματος είναι αφενός η ρύθμιση σε έως 240 δόσεις για Δημόσιο και Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, και αφετέρου το κούρεμα οφειλών προς τις τράπεζες. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι Τράπεζες θα συμμετάσχουν ενεργά στη διαδικασία αυτή, διαφορετικά η νέα διαδικασία είναι καταδικασμένη να αποτύχει οικτρά.

Τα έως σήμερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, αφορούν κυρίως διαδικαστικά θέματα, αλλά και το μεγάλο όγκο που έχουν να διαχειριστούν το Δημόσιο, οι Ασφαλιστικοί Φορείς και οι Τράπεζες. Πιο αναλυτικά, στις έως τώρα κατατεθειμένες αιτήσεις, παρατηρούνται τα εξής προβλήματα:

·         Η ανάκτηση οφειλών δεν γίνεται εντός 15 ημέρων, όπως ο Νόμος ρητά ορίζει, αλλά με αρκετή καθυστέρηση δημιουργώντας πρόβλημα στην άμεση οριστικοποίηση της αίτησης και αποφυγής αναγκαστικών μέτρων. Για παράδειγμα, εάν ο οφειλέτης έκανε την αίτηση του, στις 1/7/2021 έως και σήμερα δεν έχουν ανακτηθεί οι οφειλές του, κυρίως από τις τράπεζες, με αποτέλεσμα, να κινδυνεύει να χάσει το ακίνητό του σε πλειστηριασμό, εάν αυτός είχε οριστεί έως τον Νοέμβριο του 2021.

·         Γίνονται ακόμα και σήμερα, πολλές αναβαθμίσεις που καθυστερούν την διαδικασία

·         Οι χρηματοδοτικοί φορείς δεν διορθώνουν άμεσα τα λάθη τους οπότε δεν μπορεί να οριστικοποιηθεί η αίτηση

·         Για να υποβάλει κάποιος αίτηση, θα πρέπει να αποσυρθεί από τον προηγούμενο εξωδικαστικό και αυτό δημιουργεί κάποιο είδος προβλήματος στην τελική απόφαση του οφειλέτη.

·         Μη εξειδικευμένοι σύμβουλοι οδηγούν τους οφειλέτες στον μη  ενδεδειγμένο τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος τους

·         Δεν μπορεί να προστεθεί σύμβουλος στην αίτηση ή να αλλαχθεί παρά μόνο εάν έχει γίνει στο αρχικό στάδιο

Επίσης ο Ν 4738/2020, τροποποίησε και αντικατέστησε και το Πτωχευτικό Δίκαιο. Ο νέος πτωχευτικός νόμος, φέρνει ριζικές αλλαγές στη ρύθμιση οφειλών των φυσικών και νομικών προσώπων. Έχει ονομαστεί επίσης ως δεύτερη ευκαιρία, για τους οφειλέτες. Στη χώρα μας, ανέκαθεν η πτώχευση αποτελούσε, την τελευταία λύση, για τους εμπόρους, καθότι αυτό σήμαινε την μη ύπαρξη άλλων μέτρων για την πληρωμή των οφειλών τους, στο Δημόσιο και σε τρίτους. Έτσι η πτώχευση είχε δαιμονοποιηθεί ή για να μιλήσουμε με νομικούς όρους, είχε «ποινικοποιηθεί», αφού όσοι πτώχευαν, έμπαιναν στο μάτι του κυκλώνα, ενώ όπως ήταν έως την ισχύ του Ν 4738/2020, αποτελούσε έναν δυσλειτουργικό νόμο, που στις περισσότερες φορές δεν επέφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα, αφού τα χρέη του πτωχεύσαντα, επανέρχονταν μετά από την περαίωση της διαδικασίας και την μη εξεύρεση λύσης.  

Γι’ αυτό και αναφέρουμε ότι ο νέος πτωχευτικός φέρνει ριζικές αλλαγές, με τις πιο σημαντικές να είναι η πλήρης διαγραφή των χρεών σε 1 έως 3 έτη αλλά και την ένταξή και των φυσικών προσώπων σε αυτόν, που με την προηγούμενη διαδικασία δεν μπορούσαν να υπαχθούν.

Επίσης μία σημαντική αλλαγή, που φέρνει ο νέος πτωχευτικός είναι η έμμεση προστασία (υπό προϋποθέσεις) της κύριας κατοικίας του οφειλέτη. Και τι σημαίνει αυτό.

Καταρχάς να σημειωθεί ότι σήμερα δεν υπάρχει νομοθετική ρύθμιση σε ισχύ που να προστατεύεται η κύρια κατοικία, παρά μόνο για μια μερίδα δανειοληπτών που ονομάζονται ευάλωτοι από το νόμο Ν 4738/2020 και πληρούν κριτήρια εισοδήματος εξαιρετικά χαμηλά. Στις περιπτώσεις αυτές, η κύρια οικία θα μεταβιβάζεται σε φορέα (ιδιώτης) απόκτησης και επαναμίσθωσης και ο οφειλέτης θα αποκτά δικαίωμα μίσθωσης διάρκειας 12 ετών με επιδότηση του ενοικίου και καταβολή μισθώματος με δικαίωμα επαναγοράς στο τέλος της μίσθωσης. Σε περίπτωση μη καταβολής τριών μισθωμάτων ο οφειλέτης θα αποβάλλεται, θα τον διώχνουν δηλαδή από το ακίνητο, και θα χάνει το δικαίωμα επαναγοράς του ακινήτου. Μετά το πέρας των δώδεκα ετών, ο οφειλέτης θα μπορεί εάν ο ίδιος το επιθυμεί, να επαναγοράσει το ακίνητο στην αξία της εμπορικής του αξίας την οποία ορίζει πιστοποιημένος εκτιμητής ακινήτων.

Όπως και στο παλαιό πτωχευτικό δίκαιο την αίτηση για κήρυξη πτώχευσης μπορεί να καταθέσει εκτός από τον οφειλέτη και οι πιστωτές, αλλά και ο εισαγγελέας πρωτοδικών. 

Η πτωχευτική περιουσία περιλαμβάνει το σύνολο της περιουσίας του και το εισόδημά του εφ όσον ξεπερνά το ποσό των εύλογων δαπανών διαβίωσης. Δεν ανήκουν στην πτωχευτική περιουσία τα ακατάσχετα περιουσιακά στοιχεία και τα ακατάσχετα εισοδήματα του οφειλέτη. Επίσης δεν χάνει το εισόδημά του ο οφειλέτης αν από την απόφαση χάσει την κύρια οικία του ή άλλη περιουσία που υπερβαίνει το 10% των οφειλών του και αξίζει τουλάχιστον 100.000 ευρώ.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι και μετά την πτώχευση ή και την απαλλαγή του οφειλέτη οι εγγυητές και συνοφειλέτες εξακολουθούν να ευθύνονται έναντι των πιστωτών αν δεν έχει καλυφθεί ολόκληρη η απαίτηση τους.

Από την ημέρα που σταμάτησε να πληρώνει ο οφειλέτης (ημέρα παύσης πληρωμών) έως την πτώχευσή του οι μεταβιβάσεις που έκανε την περίοδο εκείνη, αν θεωρηθούν επιζήμιες για τους πιστωτές μπορούν να ανακληθούν.  Ο οφειλέτης απαλλάσσεται από τα χρέη μετά από τρία έτη, ή μετά από ένα έτος αν έχει χαθεί περιουσία του ακίνητη.

Ο νόμος Ν 4738/2020, που αφορά την πτώχευση επί της ουσίας αφορά πρόσωπα και επιχειρήσεις που έχουν εξαιρετικά υψηλά χρέη και σχετικά μικρή περιουσία (ένα διαμέρισμα) καθώς τα χρέη αυτά είναι αδύνατον να καλυφθούν, με τις ισχύουσες οικονομικές δυνατότητες, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων από τους δανειολήπτες. Έως σήμερα στις περιπτώσεις αυτές γινόταν πλειστηριασμός, αλλά μετά εξακολουθούσαν να οφείλουν, ενώ πλέον, όπως προαναφέραμε, θα διαγράφονται τα χρέη. Επίσης όσοι δεν έχουν ακίνητη περιουσία έχουν πλεονέκτημα καθώς μετά την πάροδο τριών ετών θα διαγράφονται τα χρέη τους. Στις λοιπές περιπτώσεις, ο νέος πτωχευτικός είναι αρκετά επιζήμιος για τους δανειολήπτες, ενώ κατάλληλος κρίνεται, ο εξωδικαστικός συμβιβασμός με τους πιστωτές είτε μέσω της πλατφόρμας της ειδικής γραμματείας διαχείρισης ιδιωτικού χρέους, είτε με τραπεζική διαμεσολάβηση.

Σε κάθε περίπτωση, οι οφειλέτες, οφείλουν για την καλύτερη ενημέρωσή τους, αλλά και την καλύτερη προετοιμασία τους, να απευθύνονται στον Δικηγόρο τους, ο οποίος έχει τις κατάλληλες γνώσεις, για την ορθή αντιμετώπιση της κάθε περίπτωσης.

Ο Χάρης Λαζάνης είναι Δικηγόρος Ιωαννίνων και Διαμεσολαβητής (www.charislazanis.com)

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News