ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ MONEYREVIEW.GR

Πώς θα είναι η τράπεζα του μέλλοντος

Πώς θα είναι η τράπεζα του μέλλοντος

Η πανδημία ανάγκασε τις τράπεζες να κάνουν ένα τεχνολογικό άλμα και να πάνε τρία ή πέντε χρόνια μπροστά μέσα σε λίγους μόλις μήνες, εξηγεί σε συνέντευξή του στο moneyreview.gr ο Μάρκος Ζαχαριάδης, καθηγητής Συστημάτων Πληροφορικής στο Alliance Manchester Business School (AMBS) του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ. Μάλιστα, προβλέπει ότι πολλοί καταναλωτές δεν θα επιστρέψουν ποτέ στις παλιές τους συνήθειες, ακόμα και όταν η πανδημία θα έχει τελειώσει, κάτι που σημαίνει ότι οι τράπεζες  θα κληθούν να εφαρμόσουν μία «phygital» στρατηγική, δηλαδή ένα συνδυασμό offline και online αλληλεπίδρασης για την επόμενη ημέρα.

Καθώς η ζήτηση για τα ψηφιακά κανάλια θα είναι αυξημένη, οι παραδοσιακές τράπεζες θα συνεργάζονται όλο και πιο στενά με τον τομέα του FinTech, τον οποίο δεν βλέπουν πια σαν μια απειλή, όπως στο παρελθόν. Όμως από την άλλη πλευρά, θα κληθούν να αντιμετωπίσουν κινδύνους γύρω από τα data καθώς και νέες προκλήσεις από το χρηματοοικονομικό έγκλημα. Πώς θα είναι η τράπεζα του μέλλοντος-1

Ο κ. Ζαχαριάδης, που είναι μέλος του Global Future Council on Financial & Monetary Systems του World Economic Forum και FinTech Research Fellow στο Cambridge Centre for Digital Innovation (CDI) του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, ανησυχεί κυρίως για την είσοδο εταιρειών  όπως η Apple, η Google και η Amazon στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, και αυτό, γιατί όπως εξηγεί, οι εταιρείες του BigTech συγκεντρώνουν όλο και περισσότερα χρηματοοικονομικά δεδομένα, χωρίς ωστόσο να υπόκεινται σε εποπτεία.

– Πώς θα περιγράφατε την τράπεζα του μέλλοντος;

Είναι δύσκολο να οραματιστεί κανείς τη μορφή που θα έχουν οι τράπεζες σε μία δεκαετία από σήμερα. Υπάρχουν πολλές παράμετροι που μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του μέλλοντος των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, των οποίων συχνά υποτιμούμε τη μακροχρόνια επίδραση. Η πανδημία ήρθε να προστεθεί στην «καταιγίδα» που ήδη βίωναν οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες: σημαντικές τεχνολογικές ανακαλύψεις, αυξημένος ανταγωνισμός από τον τομέα του FinTech, στροφή στις απαιτήσεις των πελατών και νέο εποπτικό περιβάλλον. Η πανδημία ουσιαστικά επιτάχυνε τον ψηφιακό μετασχηματισμό του banking, σπρώχνοντας τις τράπεζες να επενδύσουν στην τεχνολογία και να καλύψουν έτσι μέσα σε μόλις λίγους μήνες απόσταση τριών έως πέντε ετών!

Γενικά, υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την πορεία των τραπεζών προς τον ψηφιακό κόσμο. Τα επόμενα χρόνια περιμένουμε ότι οι τράπεζες θα χρησιμοποιούν περισσότερη και καλύτερη τεχνολογία και δεδομένα, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τους πελάτες με έναν υπερ-προσωποποιημένο και αυτόματο τρόπο. Την ίδια στιγμή, θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν κινδύνους γύρω από τα data και τις νέες προκλήσεις του χρηματοοικονομικού εγκλήματος. Οι πελάτες θα μπορούν επίσης να έχουν πολύ μεγαλύτερο έλεγχο των δικών τους προσωπικών δεδομένων. Οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να γίνουν οι «μεσίτες εμπιστοσύνης και πληροφοριών» και να διατηρούν τα ψηφιακά προφίλ ταυτότητας και δεδομένων των πελατών τους, επιτρέποντάς τους την ίδια στιγμή να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες τρίτων, είτε πρόκειται για εταιρείες fintech και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας είτε για λιανεμπόρους.

Συνολικά, οι υπηρεσίες του banking αναμένεται να ενσωματωθούν και να ενοποιηθούν περαιτέρω στις εμπειρίες των πελατών σε πολλούς διαφορετικούς τομείς της οικονομίας. Σε μία πρόσφατη μελέτη την οποία συνέταξα για την HSBC Group αναφέρομαι λεπτομερώς στις επερχόμενες αλλαγές στον κλάδο και στο πώς θα διαμορφωθεί η «τραπεζική του μέλλοντος» σε απόσταση μίας δεκαετίας περίπου από τώρα.

– Τελικά το fintech είναι ευκαιρία ή απειλή για τις παραδοσιακές τράπεζες; 

Το αφήγημα γύρω από το FinTech διαφοροποιήθηκε τα τελευταία χρόνια. Οι FinTech εταιρείες αντιμετωπίζονται λιγότερο σαν απειλή από τα παραδοσιακά τραπεζικά ιδρύματα και πλέον υπάρχει περισσότερη διάθεση για συνεργασία. Αυτό το «νέο» μοντέλο έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως «FinTech 2.0», αλλά μένουν πολλά ακόμα να γίνουν. Οι μεγάλοι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί και οι παραδοσιακές τράπεζες εξακολουθούν να δυσκολεύονται να συνεργαστούν αποτελεσματικά με τρίτους παρόχους (όπως οι FinTech startups) και να προσφέρουν χρήσιμες λύσεις στους πελάτες τους. Αυτό οφείλεται τόσο σε τεχνολογικά ζητήματα, όπως τα συστήματα που έχουν κληρονομήσει οι τράπεζες, όσο και στην οργανωτική και λειτουργική ανελαστικότητα που είναι κύριο χαρακτηριστικό της κουλτούρας και των επιχειρηματικών μοντέλων των τραπεζών. Καθώς η «ανοικτή χρηματοοικονομική» (open finance) γίνεται σταδιακά ο κανόνας – τόσο από εποπτική όσο και από τεχνολογική σκοπιά – περιμένουμε να δούμε περισσότερη ενσωμάτωση και συνεργασία των FinTechs με τις παραδοσιακές τράπεζες.

Οι αναλυτές λένε ότι τα data είναι το νέο πετρέλαιο. Ήδη, όμως, οι καταναλωτές νιώθουν ότι έχουν χάσει τον έλεγχο των προσωπικών δεδομένων τους. Μήπως αυτό είναι, τελικά, κάτι αναπόφευκτο;   

Κατά κύριο λόγο, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες είναι ένας κλάδος που βασίζεται στην πληροφορία, επομένως τα data βρίσκονται στην καρδιά όλων των συναλλαγών και των υπηρεσιών των πιστωτικών ιδρυμάτων. Τα δεδομένα των πελατών ήταν πάντα το «ιερό δισκοπότηρο» για τον ανταγωνισμό, αλλά αυτό σταδιακά αλλάζει με το PSD2 (second Payment Services Directive – Ευρωπαϊκή Οδηγία για τις Ηλεκτρονικές Πληρωμές). Οι πελάτες τώρα αναμένεται να έχουν καλύτερο έλεγχο των πληροφοριών τους και μπορούν να επιλέξουν πώς και με ποιον θα μοιράζονται τα δεδομένα τους. Σε αντίθεση με άλλα είδη προσωπικών δεδομένων, τα χρηματοοικονομικά δεδομένα είναι πιο ευαίσθητα και προστατεύονται από οργανισμούς με αυστηρή εποπτεία. Αυτό είχε θετικές και αρνητικές συνέπειες στην πάροδο των χρόνων. Θετικές γιατί τα data ήταν πιο ασφαλή και αρνητικές γιατί δεν ήταν εύκολα προσβάσιμα, πράγμα που οδήγησε τις παραδοσιακές τράπεζες σε μονοπωλιακές συμπεριφορές λόγω της αποκλειστικής πρόσβασης στα δεδομένα. Τα «ανοικτά δεδομένα» (open data) στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες αναμένεται να φέρουν καλύτερα αποτελέσματα στον κλάδο με πιο καινοτόμα και φθηνότερα προϊόντα και λύσεις για τους πελάτες. Αυτό ακριβώς προσπαθούν να φέρουν οι νέοι κανονισμοί του open banking (ανοικτό banking).

Φυσικά, δεν είναι εύκολο να εφαρμοστεί αυτό το άνοιγμα της αγοράς και υπάρχουν πολλές προκλήσεις, εποπτικές, σε επίπεδο ασφάλειας, τεχνολογικές και λειτουργικές που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Οι επιστήμες των οικονομικών της ψηφιακής καινοτομίας και των πληροφοριακών συστημάτων μας δίνουν τα εργαλεία προκειμένου να εντοπίσουμε τα ζητήματα αυτά (στη λειτουργία της αγοράς) και μαζί με τις εποπτικές αρχές και με εκείνους που χαράσσουν τις πολιτικές να προσφέρουμε τις ενδεδειγμένες λύσεις. Μία πρόσφατη μελέτη μου για το πλαίσιο ανοικτών δεδομένων στο finance που συντάχθηκε για την καναδική τραπεζική αγορά κάνει μία τέτοια προσπάθεια. 

– Η πανδημία υπήρξε η αφορμή για να κάνουμε όλοι ένα άλμα προς μία πιο ψηφιακή καθημερινότητα, κάτι που έγινε ιδιαίτερα ορατό και στις συναλλαγές μας με τις τράπεζες. Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι οι συνήθειες της εποχής του κορωνοϊού θα διατηρηθούν και στη μετά-την-πανδημία εποχή; 

Η επίδραση της πανδημίας στον κλάδο των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών είναι κάτι που συζητάμε με προσοχή στο World Economic Forum. Ως μέρος της δουλειάς μας στο Global Future Council on Responsive Financial Systems, εντοπίσαμε τις νέες «phygital» (από το συνδυασμό των λέξεων «physical» και «digital») στρατηγικές των τραπεζών που θα γίνουν πιο διαδεδομένες στον μετά-την-πανδημία κόσμο.

Καθώς τα lockdowns θα χαλαρώνουν και τα εμβόλια θα επιδρούν, οι συγκλίνουσες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι πολλοί καταναλωτές θα χρειαστούν πολύ καιρό για να επιστρέψουν στις κανονικές φυσικές ασχολίες τους – και κάποιοι ίσως να μην επιστρέψουν ποτέ. Αυτή η νέα φάση της «οικονομίας σε απομόνωση» θα κάνει τον κόσμο να επανεξετάσει τις φυσικές αλληλεπιδράσεις του και να εστιάσει περισσότερο στο τι είναι απολύτως αναγκαίο. Η ζήτηση για ψηφιακά κανάλια όχι μόνο θα επιμείνει αλλά και θα αυξηθεί. Ένας συνδυασμός offline και online αλληλεπίδρασης είναι ο καλύτερος δρόμος για το μέλλον. Σε αυτό το περιβάλλον, τα ψηφιακά κανάλια δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν μία εναλλακτική λύση, αλλά θα πρέπει να αποτελούν τη βάση του κλάδου. Σε μία διευθέτηση όπου το digital έχει προτεραιότητα, οι φυσικές αλληλεπιδράσεις θα είναι ακόμα πολύτιμες, αλλά θα πρέπει να αναμειγνύονται με ουσιαστικό τρόπο, ώστε να βελτιώνουν την ψηφιακή εμπειρία των πελατών.

– Καθώς η πανδημία μας σπρώχνει όλο και περισσότερο στις ψηφιακές πληρωμές και το Bitcoin βρίσκεται και πάλι σε εκρηκτική άνοδο, μήπως η σημερινή συγκυρία οδηγεί προς το να γίνουν τα ψηφιακά νομίσματα mainstream;

Η βραχυπρόθεσμη αξία των κρυπτονομισμάτων όπως το Bitcoin δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς αυτή καθορίζεται κυρίως από την κερδοσκοπία και τη διάθεση των επενδυτών για ρίσκο. Επίσης η μακροπρόθεσμη αξία τους είναι δύσκολο να προβλεφθεί, καθώς δεν αντιπροσωπεύει κατ΄ ανάγκη κάποια οικονομική επίδοση και δεν αντανακλά τους δείκτες παραγωγικότητας κάποιας οικονομίας. Ωστόσο, τα κρυπτονομίσματα συνέβαλαν σημαντικά στην πρόοδο της καινοτομίας στις πληρωμές αλλά και στις συζητήσεις για το μέλλον του χρήματος. Οι εξελίξεις σε αυτό το πεδίο είναι αυτές που οδήγησαν το Facebook να ανακοινώσει την πρωτοβουλία για την έκδοση του Libra (πλέον γνωστό ως Diem)και πολλές από τις κεντρικές τράπεζες να εξετάσουν και οι ίδιες την έκδοση της δικής τους εκδοχής ψηφιακών νομισμάτων. Τα μεν κρυπτονομίσματα που δεν έχουν συγκεκριμένο εκδότη και δεν στηρίζονται σε κάποιο asset μπορεί να μην παίξουν κάποιο σημαντικό ρόλο στο μέλλον των πληρωμών, τα κρυπτο-assets όμως που στηρίζονται σε κάποια περιουσιακά στοιχεία (όπως τα stable-coins) ή τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών, θα μπορούσαν να γίνουν πιο αποδεκτά και διαδεδομένα στο κοντινό μέλλον. Η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας (People’s Bank of China) έχει ήδη εφαρμόσει μία σειρά από πιλοτικά προγράμματα με τη δική της εκδοχή του ψηφιακού γουάν και προηγείται στην παγκόσμια κούρσα για τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών. Αρκετές άλλες κεντρικές τράπεζες (π.χ. η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Τράπεζα της Αγγλίας, η Τράπεζα του Καναδά κτλ.) εξετάζουν επίσης παρόμοιες πρωτοβουλίες και έχουν δημοσιεύσει σχετικές μελέτες. Στην παρούσα φάση εκπονούμε μια έρευνα με το διεθνές δίκτυο SWIFT για να εντοπίσουμε τις διάφορες προσεγγίσεις στα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών και να εκτιμήσουμε τον αντίκτυπό τους στον τραπεζικό τομέα και τις διεθνείς πληρωμές. Σίγουρα, είναι ένα ζήτημα μεγάλου ενδιαφέροντος.

– Τα τελευταία χρόνια, η Silicon Valley δείχνει όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το finance. Θα είναι η Apple και η Google οι τράπεζες του αύριο;  

Η είσοδος των εταιρειών του BigTech στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες είναι σίγουρα μία από τις πιο ανησυχητικές εξελίξεις στον κλάδο. Εταιρείες όπως η Apple, η Google και η Amazon έχουν αυξήσει την παρουσία τους στο finance και ήδη προσφέρουν μία ποικιλία από χρηματοοικονομικά προϊόντα όπως πιστωτικές κάρτες, τραπεζικούς λογαριασμούς, πρόσβαση σε πιστώσεις, ασφάλειες κτλ. Αυτό συχνά συμβαίνει προκειμένου να βελτιώσουν τις υπάρχουσες πλατφόρμες τους (για παράδειγμα, η Amazon προσφέρει επιχειρηματικά δάνεια σε εταιρείες που εμπορεύονται μέσω της πλατφόρμας της) ή απλά για να βγάλουν χρήματα προσφέροντας μία ανώτερη εμπειρία καταναλωτή (για παράδειγμα, η Apple παίρνει ένα μερίδιο για κάθε πληρωμή που πραγματοποιείται μέσα από τη λειτουργία του wallet της).

Ωστόσο, το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι τα BigTechs σταδιακά συγκεντρώνουν χρηματοοικονομικά δεδομένα χωρίς να είναι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί που υπόκεινται σε εποπτεία. Αποφεύγουν τη ρύθμιση χτίζοντας πάνω σε υπάρχουσες υποδομές στην τραπεζική και λειτουργώντας ως μεσίτες. Εδώ και καιρό έχω καταλήξει στην άποψη ότι χρειαζόμαστε νέο εποπτικό πλαίσιο στο finance, που να επικεντρώνεται στα data και να προστατεύει τους καταναλωτές από αυτού του είδους την έκθεση. Το ανοικτό banking είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για την προστασία και το όφελος του καταναλωτή, αλλά υπάρχει περιθώριο να παρθούν περισσότερα μέτρα.

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News