Κρας τεστ Ελλάδας – Ισπανίας για τα μέτρα κατά της ακρίβειας

Σε 23 ημέρες δύο μέτρα που ελήφθησαν σε Ισπανία και Ελλάδα για την καταπολέμηση της ακρίβειας στα τρόφιμα θα πάψουν να ισχύουν. Πρόκειται για το μέτρο της μείωσης ή ακόμη και μηδενισμού του ΦΠΑ σε βασικά τρόφιμα στην Ισπανία και το πολυσυζητημένο «καλάθι του νοικοκυριού» το οποίο ξεκίνησε να ισχύει στην Ελλάδα από τις 2 Νοεμβρίου 2022, καθώς και το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους. Οι συμπτώσεις δεν σταματούν εδώ: στη μεν Ισπανία συζητήθηκε το ενδεχόμενο να εφαρμοστεί το μέτρο του «καλαθιού», αλλά υπήρξαν αντιδράσεις, στη δε Ελλάδα πάγιο αίτημα κυρίως της βιομηχανίας, αλλά και των κομμάτων της αντιπολίτευσης είναι η μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα, αίτημα που επανήλθε στο προσκήνιο τα τελευταία 24ωρα και βρίσκεται στο επίκεντρο της προεκλογικής αντιπαράθεσης.

Πόσο αποτελεσματικά ήταν τελικά τα παραπάνω μέτρα στην καταπολέμηση της ακρίβειας στις χώρες στις οποίες εφαρμόστηκαν; Η έναρξη των πληθωριστικών πιέσεων έγιναν εμφανείς στα τρόφιμα στην Ελλάδα ήδη από το φθινόπωρο του 2021 με τον πληθωρισμό των τροφίμων να αυξάνεται με… γεωμετρική πρόοδο, από 3% τον Οκτώβριο του 2021 σε 5,5% τον Ιανουάριο του 2022, πριν δηλαδή ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και 7,5% τον Φεβρουάριο του 2022. Από τον Απρίλιο του 2022 ο πληθωρισμός των τροφίμων ήταν πλέον διψήφιος, όπως και στην Ισπανία, όπου όμως το φθινόπωρο του 2021 οι αυξήσεις στις τιμές ήταν πολύ μικρότερες σε ετήσια βάση, της τάξης του 1,5%. Τον Νοέμβριο του 2022 εφαρμόστηκε στην Ελλάδα το «καλάθι του νοικοκυριού» με τον πληθωρισμό των τροφίμων να αυξάνεται σε ετήσια βάση, αλλά και σε μηνιαία: από 15,1% τον Οκτώβριο του 2022 έφτασε 15,6% τον Δεκέμβριο του 2022, ενώ σε μηνιαία βάση συνεχίστηκαν οι αυξήσεις από 0,2% έως 1,4%. Μείωση σε μηνιαία βάση καταγράφεται τον Απρίλιο του 2023, έστω και οριακή, 0,2%, κάτι που σχετίζεται κυρίως με την αποκλιμάκωση των τιμών κυρίως σε εισαγόμενα είδη (αγελαδινό γάλα, σπορέλαια) και στη μείωση του ενεργειακού κόστους. Στην Ισπανία καταγράφηκε αύξηση του πληθωρισμού των τροφίμων σε ετήσια και μηνιαία βάση τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2023 για να υπάρξει επιβράδυνση τον Απρίλιο.

Αρκετά από τα βασικά τρόφιμα είναι ακριβότερα στην Ελλάδα σε σύγκριση με την Ισπανία, όπως το φρέσκο γάλα με μέση τιμή στην Ελλάδα 1,74 ευρώ/λίτρο και 1,51 ευρώ/λίτρο στην Ισπανία (1,45 ευρώ χωρίς ΦΠΑ), το ρύζι με υπερδιπλάσια τιμή στην Ελλάδα (2,78 ευρώ το μισό κιλό έναντι 1,03 ευρώ στην Ισπανία), το ελαιόλαδο, το σπορέλαιο, τα αυγά, το τυρί, ο καφές. Υπάρχουν βεβαίως και κάποια φθηνότερα στην Ελλάδα, όπως τα μακαρόνια και η ζάχαρη.

Βεβαίως, η οποιαδήποτε σύγκριση είναι δύσκολη, διότι πρόκειται για αγορές με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η Ισπανία είναι μια πολύ μεγαλύτερη αγορά από την ελληνική, πολύ πιο ανταγωνιστική με σημαντική εγχώρια παραγωγή νωπών και τυποποιημένων τροφίμων και με τη λειτουργία στο έδαφός της μονάδων παραγωγής ισπανικών και πολυεθνικών εταιρειών. Επίσης, το μερίδιο των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας είναι πολύ μεγαλύτερο, 43,3% το 2022 σύμφωνα με τα στοιχεία της Nielseniq. Το κυριότερο ίσως;

Ακόμη και πριν από τον μηδενισμό του ΦΠΑ στα βασικά τρόφιμα (γάλα, αυγά, τυρί, φρούτα, όσπρια κ.ά.) αυτά επιβαρύνονταν με ΦΠΑ μόλις 4%, ενώ και στο ελαιόλαδο και στα ζυμαρικά που αποφασίστηκε η μείωση του ΦΠΑ στο 5%, αυτά πρώτα επιβαρύνονταν με 10%.

Η Ελλάδα είναι μια πολύ μικρότερη αγορά, με μεγάλη εξάρτηση ακόμη από τις εισαγωγές, με μερίδιο προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο 23,8% το 2022 και το κυριότερο με πολύ υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ, 13% και 24% και με ειδικό φόρο κατανάλωσης ακόμη και στον καφέ. Από τον Μάρτιο του 2010, λίγο πριν από την είσοδο στο μνημόνιο, έως τον Ιούνιο του 2016 στην Ελλάδα έγιναν 4 αυξήσεις στους συντελεστές ΦΠΑ που επιβάλλονται στα τρόφιμα με συνέπεια από 9% και 19% το 2005 να φτάσουν σε 13% και 24% τον Ιούνιο του 2016. Ταυτόχρονα και ο μειωμένος συντελεστής που ισχύει στα νησιά αυξήθηκε από 4,5% σε 6,5% για να μειωθεί σε 6% από το 2015.

Παρά τις διαφορές, υπάρχει ίσως μία ακόμη ομοιότητα: ο πρόσκαιρος χαρακτήρας των μέτρων σε Ελλάδα και Ισπανία είναι πιθανό να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών όταν αυτά λήξουν και μόνος ίσως ανασταλτικός παράγοντας για να μην προχωρήσουν σε ανατιμήσεις οι λιανέμποροι και οι προμηθευτές, μετά την άρση ειδικά των περιορισμών στο περιθώριο κέρδους, θα είναι η μειωμένη ζήτηση. Που κι αυτή θα φανεί, εάν φανεί, μετά το τέλος της τουριστικής περιόδου.

Διαβάστε επίσης: 

Ο πληθωρισμός υποχωρεί, η ακρίβεια παραμένει

Σούπερ μάρκετ: Αγοράζουμε λιγότερα και φθηνότερα

Η ακρίβεια αλλάζει τις συνήθειες: Ποια προϊόντα αγοράζουμε σε ιδιωτική ετικέτα

Ακολουθήστε το Money Review στο Google News